حالا کمتر کسی را می‌توان یافت که نداند او در میدان‌های نبرد چه می‌کرد، سرداری که پیش از آنکه از جنگ‌های راهبردی بگوید، بیشتر خود را سربازی برای وطن می‌دانست. حالا بیشتر از یک سال است که در میان ما نیست، هم او بود که می‌دانست این وطن بیش از هر چیز، نیازمند خدمتکار به معنای واقعی آن است، نه تعارفات معمول.

بخش «سرباز انقلاب» سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر روایتگر وجوهی از شخصیت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی و آن بزرگمرد و یگانه سردار دل‌هاست است. به همین منظور با سه کارگردان سه نمایش راه یافته به بخش ویژه سرباز انقلاب جشنواره به گفت و گو نشستیم.

شیوه ارتباط‌گیری وجه تفاوت تئاتر خیابانی و صحنه‌ای

سیدپویا امامی کارگردان نمایش پیله انقلاب معتقد است تئاتر خیابانی می‌تواند در معرفی شخصیت‌های بزرگ بیش از آنچه تصور می‌شود موثر باشد.

وی درباره این موضوع به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: پیله انقلاب تولید گروه آزاد آبان و روایتی سوررئال از انقلاب تا زمان شهادت سردار دل‌هاست که به صورت نمادین و سمبلیک به نمایش گذاشته می‌شود. نمادها در این اثر حرف اول را می‌زنند برای مثال شمع نماد انقلاب، پروانه‌ها نماد وفاداران به انقلاب، قورباغه‌ها نماد داعش و پیله نماد سردار سلیمانی است. در انتهای نمایش هم می‌بینیم سردار با پهبادی مواجه می‌شود و با شلیک به آن پهباد به شهادت می‌رسد.

همیشه وقتی کسی را از دست می‌دهیم تازه خدمات و فعالیت های آن فرد برای ما برجسته می‌شود سردار سلیمانی هم برای خیلی از افراد در داخل و خارج کشور شخصیتی قهرمانانه داشت که دنیا روی او حساب باز می‌کرد، خبرهایی از او مخابره می‌شد و به همین ترتیب بیشتر از پیش در دل مردم جا می‌گرفت و قهرمان شد.

این کارگردان افزود: اما حالا که ما او را نداریم باید به معرفی‌اش برای نسل جوان بپردازیم. تلاش کردم با استفاده از هنر نمایش این شخصیت را به گونه‌ای دیگر به مردم معرفی کنم و آن رشادت‌ها و عملیات‌ها را به صورت نمادین و طبیعت‌گرایانه به تصویر کشیدم.

امامی ادامه داد: می‌شود با استفاده از رسانه‌های مختلف مثل تلویزیون، رادیو و فضاهای مجازی با شخصیت‌هایی نظیر سردار سلیمانی آشنایی پیدا کنیم. از سوی دیگر هنر نمایشی به ویژه تئاتر خیابانی به دلیل اینکه ارتباط مستقیم با مخاطبان دارد به دل جامعه راه پیدا می کند. پس فکر می‌کنم این گونه نمایشی می‌تواند بهترین و موثرترین راه برای معرفی این شخصیت‌ها باشد.

امامی با اشاره به وضعیت و معیارهای مهم در تئاتر خیابانی توضیح داد: عنصر اصلی تئاتر خیابانی برقراری ارتباط با مخاطب است. تنها چیزی که بین تئاتر صحنه‌ای و خیابانی تفاوت ایجاد می‌کند همین ارتباط است. ولی در شرایط حاضر با توجه به همه‌گیری کرونا و لزوم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی عملا مخاطبان نزدیک به اجراکنندگان نیستند و حتی مخاطبان باید با فاصله کنار هم بایستند. اما با همه این تفاسیر وجود تئاتر خیابانی می‌تواند التیامی برای دردها و در خانه ماندن‌های مردم باشد یکی از عوارض کرونا افسردگی‌ها و در خود رفتن مردم است بنابراین این نمایش‌ها می‌تواند آن ها را از این حال و هوا خارج کند.

کمبود منابع اطلاعاتی تولید اثر درباره سردار سلیمانی را مشکل می‌کند

سعید بادینی کارگردان ژنرال هم‌رزمان حاج قاسم را یکی از منابع اطلاعاتی می‌داند که می‌توانند به هنرمندان در ارایه اطلاعات کمک کنند.

وی درباره این موضوع به خبرنگار ایرنا گفت: این نمایش درباره زندگی سردار حاج قاسم سلیمانی است. سعی کردیم رشادت‌های او در جبهه مقاومت را در ۳۰ دقیقه به نمایش بگذاریم. نمایش از شروع جنگ تحمیلی آغاز می‌شود، چند عملیات مهم مانند کربلای ۴، بیت‌المقدس را نشان می‌دهد و در نهایت حضور حاج قاسم را در جبهه‌های مقاومت و نابودی داعش توسط او را می‌بینیم.

نبود منابع اطلاعاتی درباره حاج قاسم یکی از مشکلات برای به تصویر کشیدن این شهید است. مشکل ما این بود که وقتی می‌خواستیم زندگی او را به نمایش بگذاریم منابعی در دست نداشتیم اما از آنج که حاج قاسم فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله در سیستان و بلوچستان و این لشکر متشکل از نیروهای سه استان سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان بود توانستیم اطلاعاتی به دست بیاوریم ضمن اینکه نیمی از هم‌رزمان حاج قاسم، زاهدانی و زابلی بودند. پس سراغ هم‌رزمان او رفتیم که مستقر در استان ما یعنی همین سیستان و بلوچستان بودند.

بادینی با بیان آنکه ضمن اینکه من ۱۰ کتاب خواندم که برخی از آنها نوشته اکبر مزدآبادی بود که من از آن کتاب‌ها توانستم اطلاعاتی استخراج کنم اتفاقا اکبر مزدآبادی هم جزو هم‌رزمان حاج قاسم بود بیان کرد: ما اجرایی هم در استان کرمان داشتیم که هم‌رزمان حاج قاسم در آنجا بودند و این نمایش را دیدند و استقبال کردند. 

این کارگردان ادامه داد: تئاتر خیابانی موثرترین بخش جشنواره تئاتر فجر است از آنجایی که سیستان و بلوچستان محرومیت‌های زیادی در بخش‌های مختلف دارد، تئاترش هم با کمبودهایی مواجه است مثل تهران نیست که برخی از طریق تئاتر درآمدزایی می‌کنند. در این چند سالی که ما تئاتر خیابانی کار می‌کنیم مردم با این رشته آشنا شده‌اند و به نوعی این گونه تئاتر به عنوان ویترین تئاتر در استان سیستان و بلوچستان مطرح شده است. 

وی مطرح کرد: در این مدتی که کرونا در ایران شیوع پیدا کرده، در حق تئاتر اجحاف شده است، ما می‌دیدیم که مراکز پرخطر مثل پاساژها و مراکز تجاری باز هستند اما سالن‌های تئاتر برای مدت‌های زیادی تعطیل ماندند. با این حال خوشحالم که حداقل جشنواره تئاتر فجر برگزار می‌شود.

وی در پایان گفت: چندی پیش ما به جشنواره‌ای مربوط به حاج قاسم و بعد به جشنواره «مقاومت» در تهران آمدیم که به نظرم این جشنواره‌ها تئاتر را دوباره زنده کردند، زیرا داشت به فراموشی سپرده می‌شد.

تطبیق نگاه اساطیری با سردار دل‌ها

مصطفی دهشت کارگردان «او پهلوان اکبره» یکی از دلایل کم‌کاری در این حوزه را عدم توجه مسئولان به حمایت از هنرمندان می‌داند.

وی درباره این اثر به خبرنگار ایرنا گفت: این اثر به زبان آرکاییک نوشته شده، با نمایش‌های اصیل ایرانی مثل پرده‌خوانی و نقالی ادغام شده، در آن مثال‌هایی از گذشته‌های دور مثل پهلوانان بین‌النهرین زده شده است و در ادامه پهلوان امروز یعنی آقای سلیمانی را نشان می‌دهد.

دهشت افزود: به نظرم تا شخصی از میان ما نرود کارهای او را درک نمی‌کنیم و به زندگی او نمی‌پردازیم در صورتی که حتی در کشورهای همسایه در تمام کوچه‌ها و خیابان‌ها مجسمه‌های از شخصیت‌های بزرگ آن‌ها را در زمان حیاتشان می‌بینیم.

این کارگردان با اشاره به اینکه منابع اطلاعاتی درباره حاج قاسم کم است، توضیح داد: ما با توجه به کمبود منابع، سعی کردیم داستان خود را با اطلاعات موجود تطبیق دهیم. به این صورت که گفتیم او یک چهره بین‌المللی و بیشترین تاثیرش در کشورهای خاورمیانه است از همین رو ابتدا نام یکی سری از پهلوانان بین‌النهرین مثل گیل گمش و... را نام بردیم سپس رسیدیم به اینکه پهلوانی در حال حاضر داریم که نامش قاسم سلیمانی است.

همین نمایش‌های خیابانی و جشنواره‌ها می‌توانند به معرفی این شخصیت‌ها کمک کنند.‌ باید کارهای فرهنگی را به دل مردم بیاوریم. حرکت‌های فرهنگی می‌تواند به شناخت چنین شخصیت‌هایی کمک کند جالب است که در شهر همه نوع اتفاقی را در قالب بیلبوردها و... می‌بینیم اما بیلبوردهای معرفی این افراد را نمی‌بینیم، ابعاد وجودی این شخصیت‌ها تعریف نمی‌شود مثلا چرا گفته نمی‌شود که چنین شخصیتی با این همه پست و مقام آقازاده‌ای ندارد، در رفاه زندگی نمی‌کند، مدام در جبهه هاست؟ این در حالی است که اگر هنرمندان حمایت شوند با تکیه بر همین موضوعات می‌توانند این افراد را به خوبی معرفی کنند.

دهشت در پایان اظهار کرد: باید از شعار دادن دوری کنیم، شخصیت‌ها را از دل جامعه بیرون بیاوریم و نباید فقط آثار را محدود به تهران ببینیم بلکه باید شهرستان‌ها را هم در نظر بگیریم. ما برای تمرین به پارک می‌رفتیم، آیا درست است که هنرمند در پارک تمرین کند؟ پس باید به معرفی درست این شخصیت در همه جا توجه کنیم.

سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر به دبیری حسین مسافرآستانه برگزار می‌شود.