به‌مناسبت روز بزرگداشت «شیخ‌مفید»؛
مردی که راه بحث و استدلال را به روی شیعیان باز کرد
نویسنده : زهرا محزونیه
صاحب‌خبر - نهم آذرماه روز بزرگداشت «محمدبن‌محمدبن‌نعمان» مشهور به «شیخ‌مفید» یکی از بزرگ‌ترین علمای شیعه و اسلام است. نامش محمدبن‌محمدبن‌نعمان‌بن‌عبدالسلام و کنیه‌اش «ابوعبداله» است و در یازدهم ذی‌القعده سال ۳۳۶ ه.ق دیده به جهان گشود. شیخ مفید استاد شیخ طوسی و سیدمرتضی علم‌الهدی بود. او فقیه و کلامی شیعی بود که بسیار در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه معتزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. شیخ مفید مورد تحسین و احترام بزرگان اهل تسنن از قبیل ابن‌حجر عسقلانی، ابن‌عماد حنبلی، شافعی و دیگران بود. پـیش از مفید، علم کلام و اصول فقه در میان دانشمندان اهل سنت رونقی بسزا داشت؛ فقها و متکلمان بسیاری در اطراف بغداد گرد آمده و در رشته‌های گوناگون اصول عقاید سرگرم بحث و مناظره بودند. هر چند علم کلام پیش از مفید نیز در میان شیعیان سابقه داشته است، ولی در اثر محدودیتی که در کار شیعیان از نظر سیاسی بود، این موضوع از مرحله تألیف و تدوین کتاب تجاوز نمی‌کرد. پیش از مفید «شیخ‌صدوق» که رئیس شیعیان بود، سبک ساده‌ای را در تصنیف و تألیف به وجود آورده بود و آن را بـه صورت املا به صورت ساده به مستمعان القا می‌کرد؛ مفید نیز در پیگیری مکتب استاد کوشید و با استفاده از مبانی علم کلام و اصول فقه، راه بحث و استدلال را به روی شیعیان باز کرد و تلاش‌هایی را که متقدمان مانند ابن‌جنید اسکافی و قبل از او ابن‌عقیل فقیه معروف شیعه و عیاشی ریخته بودند، به صورت دلپذیری درآورد. بنا بر نقل «شیخ‌طوسی» شاگرد برجسته شیخ مفید: وی بالغ بر ۲۰۰عنوان کتاب تألیف کرده است ازجمله: ۱- المقنعه ۲- الفرائض‌الشرعیه ۳- احکام‌النسا ۴- الکلام فی دلائل‌القرآن ۵- وجوه اعجاز‌القرآن ۶- النصره فی فضل‌القرآن ۷- اوائل‌المقالات ۸- نقض فضیله‌المعتزله ۹- الافصاح ۱۰- الایضاح. معروف‌ترین شاگردان شیخ مفید عبارتند از: سیدمرتضی، سیدرضی و شیخ طوسی. سرانجام شیخ مفید این عالم ربانی در سال 413 هجری در بغداد و پس از 75سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تجلیل فراوان مردم و قدردانی علما و فضلا قرار گرفت. روز وفات او از کثرت دوست و دشمن برای ادای نماز و گریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. چند هزار نفر از شیعیان او را تشییع کردند و سیدمرتضی علم الهدی بر او نماز گزارد و در حرم مطهر امام جواد(ع) پایین پای آن حضرت نزدیک قبر استادش ابن‌قولویه مدفون شد.∎