شناسهٔ خبر: 35965666 - سرویس فرهنگی
منبع: فرصت‌امروز | لینک خبر

همه چیز درباره نوبل 2019

ایمان ولی‌پور

صاحب‌خبر -

این اولین باری نیست که جایزه نوبل اقتصاد برخلاف پیش بینی ها و گمانه زنی ها برندگان خود را شناخته است. درحالی که اغلب نشریات و رسانه های غربی نظیر بلومبرگ، گزینه های دیگری را برای نوبل اقتصاد مطرح می کردند، اما آکادمی نوبل در سال 2019 سه پژوهشگر مبارزه با فقر را به عنوان برندگان خود معرفی کرده است. «آبیجیت بنرجی»، «استر دافلو» و «مایکل کریمر» سه محقق آسیایی، اروپایی و آمریکایی هستند که به خاطر رویکرد تجربی در مبارزه با فقر، برنده نوبل اقتصاد 2019 شده اند.

نشریه «بلومبرگ» چند روز پیش پنج نامزد را برای نوبل اقتصادی امسال معرفی کرده بود؛ اندیشه نئوکینزین که از سال ۲۰۱۱ تاکنون هیچ اقتصاددانی از این مکتب نوبلیست نشده است. «کلودیا گلدین» اقتصاددان برجسته دانشگاه هاروارد که درخصوص ظهور نابرابری در اقتصاد کار کرده است. «دیوید کارد» که در سه دهه اخیر تحولات مشاغل علوم اقتصادی را تحلیل کرده و همینطور اقتصاددانانی نظیر «پاول میلگروم» یا «دارون عجم اوغلو» که آنها هم به گمان «بلومبرگ» برای بردن جایزه نوبل امسال کم شانس نداشته اند.

نوبل 2019

جایزه نوبل اقتصاد 2019 برای مبارزه با فقر

با وجود این گمانه زنی، آکادمی علوم سوئد، جایزه نوبل اقتصاد 2019 را مشترکا به «آبیجیت بنرجی»، «استر دافلو» و «مایکل کریمر» اعطا کرد. این سه پژوهشگر برای به دست آوردن پاسخ های معتبر در مورد بهترین راه های مقابله با فقر جهانی تحقیق کرده اند و گفته شده تحقیقات آنها به طور قابل توجهی توانایی مبارزه با فقر را بهبود بخشیده است. بنا بر اعلام آکادمی علوم سوئد، تنها طی دو دهه رویکرد جدید این سه پژوهشگر فقر، اقتصاد توسعه را دگرگون کرده و زمینه ای مناسب برای تحقیقات جدید ایجاد کرده است. در میانه دهه 1990، «مایکل کریمر» با استفاده از آزمایش های میدانی در غرب کنیا به این نتیجه رسید که این رویکرد تاثیر قابل توجهی بر بهبود نتایج آموزشی کودکان دارد. «آبیجیت بنرجی» و «استر دافلو» هم به عنوان یک زوج اقتصاددان، مطالعات مشابهی درباره فقرشناسی در کشورهای دیگر انجام داده اند.

پیش از این کمتر سابقه داشت که سه نفر به طور مشترک برنده جایزه نوبل شوند. در سال گذشته هم دو اقتصاددان آمریکایی به نام های «ویلیام نوردهاوس» و «پل رومر» به طور مشترک و به خاطر فعالیت های پژوهشی در زمینه تغییرات آب وهوایی و نوآوری های فناوری در عرصه اقتصاد کلان برنده جایزه نوبل شده بودند. براساس قوانین نوبل، بیشتر از سه نفر نمی توانند به طور همزمان در یک رشته برنده شوند. به همین دلیل و به خاطر حاشیه هایی که در سال گذشته اعتبار جایزه نوبل را خدشه دار کرد و درنهایت جایزه ای در رشته ادبیات اهدا نشد، آکادمی نوبل تصمیم گرفت امسال برای ترمیم وجهه جایزه نوبل هم که شده، بیشترین بهره را از معرفی برندگان به دست بیاورد و سه نفر را به عنوان برندگان نوبل اقتصاد اعلام کند.

سلطه تفکر مردانه بر جایزه نوبل اقتصاد

کمتر کسی است که نداند «آلفرد نوبل» دانشمندی سوئدی بود که دینامیت را کشف کرد و در پایان عمرش وصیت کرد هر ساله جایزه ای به برگزیدگان رشته های علمی اعطا شود. البته جایزه نوبل اقتصاد جزو جوایز پنجگانه ای نبود که آلفرد نوبل وصیت کرده بود و سال ها بعد و به یادمان سیصدمین سال تاسیس بانک مرکزی سوئد بود که جایزه نوبل اقتصاد متولد شد. در حقیقت، این جایزه توسط بنیاد نوبل و به انتخاب آکادمی سلطنتی علوم سوئد در پنج رشته پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح اهدا می شود و نوبل اقتصاد نیز در سال 1968 به پیشنهاد و حمایت مالی بانک مرکزی سوئد به فهرست جوایز نوبل اضافه شد.

جالب است که نوبل اقتصاد در میان جوایز شش گانه نوبل، جایزه ای عمدتا مردانه و مذکر است و کمتر در تاریخ 50 ساله نوبل اقتصاد سابقه داشته که زنی برنده این جایزه شود. تنها یک بار در سال 2009 زنی به نام «الینور اوستروم» برنده جایزه نوبل اقتصاد شد و گویا باید سال ها از شکل گیری نوبل اقتصاد می گذشت تا به تعبیر «سیمون دوبوار» یک «جنس دوم» برنده این جایزه شود. حالا «استر دافلو» دومین زنی است که در پنج دهه گذشته، جایزه نوبل اقتصاد را به طور مشترک از آن خود می کند. او همسر «آبیجیت بنرجی» نیز هست و این زوج اقتصاددان در حالی برنده جایزه نوبل اقتصاد شده اند که مطالعات آنها روزی از سوی برخی اقتصاددانان به «اوهام اقتصادی» شهره بود، چراکه آنها به جای بررسی تئوریک مساله فقر، وارد متن زندگی فقرا شده و معضل فقر را با رویکردی تجربی درآمیختند.

همه نوبلیست های سال 2019 را بشناسید

سرانجام هفته نوبل به پایان رسید و با اعلام برندگان نوبل اقتصاد، همه نوبلیست های سال 2019 شناخته شدند. هفته نوبل ابتدا با جایزه نوبل پزشکی آغاز شد و هفتم اکتبر در استکهلم سوئد، «ویلیام جی کیلین» و «گرگ سمنزا» از آمریکا و «سرپیتر رتکلیف» از انگلستان، برنده جایزه نوبل پزشکی شدند. این دانشمندان علوم سلولی به پاس تحقیقاتی که در زمینه چگونگی سازگاری سلول ها با اکسیژن انجام داده اند، موفق به دریافت این جایزه شدند. آنها روش هایی را یافته اند که براساس آن سلول ها می توانند اکسیژن را حس کرده و واکنش های خود را با دریافت اکسیژن هماهنگ کنند. دانشمندان در این پژوهش دریافته اند مولکول ها از چه مکانیسمی استفاده می کنند تا فعالیت ژن ها را در واکنش به نوسان حجم اکسیژن تنظیم کنند.
نوبل فیزیک ۲۰۱۹ برای کشفیات کیهان شناسی

هفته نوبل با اعلام برندگان نوبل فیزیک ادامه یافت و هشتم اکتبر برابر با شانزدهم مهرماه، جایزه نوبل فیزیک به «جیمز پیبلز» پژوهشگر آمریکایی-کانادایی به دلیل تحقیقات مستمر در زمینه اکتشافات نظری در کیهان شناسی، «میشل مایور» و «دیدیه کولوز» پژوهشگران سوئیسی به دلیل تحقیقات در زمینه کشف یک سیاره در حال گردش به دور ستاره ای فراخورشیدی داده شد. به گفته آکادمی نوبل، پیبلز با تلاش های خود، درک ما را از سرگذشت کیهان به ویژه در ارتباط با انفجار بزرگ بیگ بنگ بهبود بخشیده است. «میشل مایور» و «دیدیه کولوز» هم در سال 1995 میلادی موفق شدند برای نخستین بار اولین سیاره فراخورشیدی را که دور ستاره ای شبیه به خورشید در حال چرخش است، کشف کنند.

جایزه فیزیک نوبل از سال ۱۹۰۱ تاکنون اهدا می شود و نخستین جایزه را فیزیکدان آلمانی «ویلهلم کنراد رونتگن» به پاس کشف اشعه ایکس گرفت. سال گذشته نیز این جایزه به «آرتور اشکین» فیزیکدان آمریکایی و «ژرار مورو» از فرانسه و «دانا استریکلند» از کانادا رسید.

نوبل شیمی ۲۰۱۹ به پاس توسعه باتری های لیتیوم یون

در ادامه هفته نوبل، روز چهارشنبه نهم اکتبر برابر با 17 مهرماه، برندگان نوبل شیمی مشخص شدند و «جان بی گوادیناف» از آمریکا، «استنلی ویتینگهام» از انگلیس و «آیرا یوشینو» از ژاپن مشترکا برنده جایزه امسال شدند. به گفته آکادمی نوبل، این جایزه به دلیل دستاورد ارزشمند این دانشمندان در زمینه بهبود عملکرد باتری های لیتیوم یون اعطا شده است. باتری های لیتیوم یون، گونه خاصی از باتری ها هستند که وزن سبکی داشته و قابلیت شارژدهی بالا دارند و در دستگاه هایی که نیازمند توان الکتریکی بالایی هستند، همچون خودروهای الکتریکی، لپ تاپ ها و گوشی های همراه استفاده می شوند.

آکادمی نوبل درباره دلایل انتخاب خود گفته است: «باتری های لیتیوم یون، زندگی ما را دستخوش تغییر کرده اند. این سه دانشمند شهیر به دلیل فعالیت های چشمگیری که باعث شده باتری های قابل شارژ در دستگاه های الکترونیکی با کارآمدی بهتری نسبت به گذشته استفاده شوند، به عنوان برگزیدگان امسال شناخته شده اند. آنها با اختراع خود شرایط مناسبی را برای جامعه ای بدون سوخت فسیلی ایجاد کرده اند. اختراع این دانشمندان به ما اجازه می دهد مقدار قابل توجهی از انرژی های خورشیدی و بادی را ذخیره کنیم و یک گام دیگر به دنیای بدون سوخت فسیلی نزدیک تر شویم.» نکته جالب درخصوص جایزه امسال این است که «جان بی گوادیناف» با 96 سال سن، مسن ترین پژوهشگری است که تاکنون موفق به دریافت جایزه نوبل شده است.

از سبک خیال پردازی توکارشوک تا قلمرو زبانی هاندکه

آکادمی سوئد در روز پنجشنبه دهم اکتبر برندگان نوبل ادبیات را اعلام کرد. از آنجا که نوبل ادبیات در سال 2018 برگزار نشده بود، این جایزه امسال به «اولگا توکارشوک» نویسنده لهستانی به دلیل سبک خاصی از تخیل پردازی که فراتر از زندگی روزمره انسان هاست، داده شد. داوران جایزه نوبل ادبیات گفته اند که علت انتخاب توکارشوک، گذشتن او از مرزهای رایج به کمک قدرت خیال پردازی و اشتیاق پایان ناپذیر بوده است. به گفته آنها، توکارشوک هیچ گاه به واقعیت همچون پدیده ای ثابت و تغییرناپذیر نمی نگرد و در رمان های او اغلب پدیده های متضاد همچون طبیعت و فرهنگ در برابر یکدیگر قرار می گیرند. 

همچنین «پیتر هاندکه» نویسنده اتریشی به عنوان برنده جایزه نوبل سال 2019 اعلام شد که البته این انتخاب با هجمه و انتقاد زیادی روبه رو شد. اگرچه به گفته آکادمی نوبل، هاندکه با «وسعت قلمرو زبانی و جوشش ایده های خود، ویژگی های تجربه های انسانی را پژوهیده است» اما بسیاری از نویسندگان و روشنفکران از این انتخاب ناراضی اند و ازجمله «اسلاوی ژیژک» فیلسوف اسلوونیایی گفته است: «یک مدافع جنایت های جنگی جایزه نوبل گرفته است.» روزنامه «واشنگتن پست» نیز نوشت: «پیروزی هاندکه باعث جر و بحث می شود. آکادمی سوئد که مصمم بود رسوایی اخیر را پشت سر بگذارد، احتمالا وارد رسوایی جدیدی می شود.»

اشاره «واشنگتن پست» به ماجرای رسوایی است که سال گذشته دامن جایزه نوبل را گرفت و درنهایت، هیچ جایزه ای در بخش ادبیات اهدا نشد. ماجرا به «ژان کلود آرنو» همسر «کاترینا فروستنسون» یکی از هفت عضو دائمی کمیته نوبل برمی گردد که به رسوایی جنسی متهم شد و در نهایت پس از حضور در دادگاه عالی سوئد به جرم تجاوز به دو سال و نیم حبس محکوم شد. به گزارش رسانه های سوئدی، آرنو طی سال های اخیر ۱۸ زن را که عضو آکادمی یا همسر و دختر اعضای آکادمی سوئد بوده اند، مورد آزار یا سوءاستفاده جنسی قرار داده است. همچنین او هفت بار نام برندگان آتی جایزه نوبل ادبیات را که باید مخفی می مانده، لو داده است. آکادمی نوبل همچنین خانم فروستنسون را متهم کرده که نام برندگان جایزه نوبل ادبیات را با همسرش در میان می گذاشته؛ امری که نافی تکلیف اعضای این آکادمی در «رازداری» محسوب می شده است.

گفتنی است «ابی احمد علی» نخست وزیر اتیوپی نیز از سوی کمیته نوبل به عنوان برنده جایزه صلح نوبل 2019 شناخته شد. این کمیته دلیل انتخاب نخست وزیر اتیوپی را تلاش های مستمر او در برقراری صلح و گسترش همکاری های بین المللی و همچنین ابتکار منحصر به فرد وی در حل مناقشات مرزی با همسایه شمالی، اریتره اعلام کرد.

ارتباط با نویسنده: [email protected]