به گزارش ایرنا، مردم شهرهای مختلف لرستان همزمان با ورود به ایام محرم رسوم خاصی را برای عزاداری سرور  و سالار شهیدان اجرا می کنند که هر کدام روایتگر اوج اندوه و ولایتمداری این دیار است.

با فرارسیدن ماه محرم و ایام شهادت امام حسین (ع) مردم لرستان نیز هم زمان با دیگر هموطنان در نقاط مختلف ایران آداب خاصی برای تاسوعا و عاشورا دارند از جمله اینکه سر در خانه ها با پرچم سیاه عزای سرور و سالار شهیدان پوشیده می شود، آیین چهل منبر و نوای چمرونه در کنار رسوم فراگیر دیگری همچون همایش شیرخوارگان، شام غریبان، برپایی سقاخانه ها، اجرای تعزیه و توزیع نذورات، عزاداری مردم این دیار را منحصر به فرد کرده است.

جامه ی سیاه عزای حسین (ع) بر تن شهر

چند روز قبل از رسیدن ماه محرم، بساط برپایی خیمه  و تکایا بر پا می شود و هرکه در هر لباس و سمتی تلاش می کند در برپایی علم عزاداری سهیم باشد.

حتی خیمه های کوچک کودکان نیز قد علم می کنند، خیمه هایی  که عمود آن  پاکی کودکانه و دستان کوچک معصومی است که در برخی محلات با مراجعه به درب منازل شهروندان و دریافت مبالغ هرچند ناچیز، هزینه های برپایی خیمه های کوچک و بی ریای خود را از مردم دریافت می کنند.

یک روز قبل از فرارسیدن محرم نیز بر اساس رسمی دیرینه، تک تک خانه های شهر را سردر مشکی در بغل می گیرد، پارچه های سیاه عزاداری که به نام واشعار مربوط به امام حسین و واقعه عاشورا مزین شده است در کوچه و خیابان ها علم می شود.

چهل منبر به یاد چهل منزل اسارتگاه زینب (س)

یکی از رسوم کهن و پرازدحام مردم خرم آباد در روز تاسوعای حسینی برگزاری آیین چهل منبر است، آیینی که هر چند در سال های گذشته با حضور زنان و دختران برگزار می شد اما در سال های اخیر مرود توجه مردان نیز قرار گرفته است.

همزمان با صبح تاسوعا، حاجتمندان و عزاداران حسینی در محل بقعه امامزاده زید ابن علی (ع) خرم آباد تجمع کرده و در انجا لباس های مخصوص تاسوعا شامل روبند و سربند های سیاه و سبز را به تن کرده، با در دست داشتن ۴۰ عدد شمع، بدون کفش و با نذر سکوت راهی منبرهای محله باغ دختران می شوند.

مکانی که درب خانه میزبانان با برپایی خیمه های کوچک آهنی برای روشن کردن شمع برای مردم آماده شده، و افرادی که از محل بقعه امامزاده راهی این خانه ها می شوند پس از روشن کردن شمع در ۴۰ خانه به نیت چهل منزل اسارتگاه حضرت زینب (س) ، نذورات از جمله قند و نقل را به نیت حاجت روایی از خانه میزبان بر می دارند.

در طول این مدت نباید حرفی میان هیچکدام رد و بدل شود و به همین دلیل است که برخی از زنان و دختران که اغلب به صورت گروهی در آیین چهل منبر شرکت می کنند برای اینکه همدیگر را گم نکرده و در طول مدت این سنت همراه هم باشند، چادرهای خود را به هم گره می زنند.

پس از روشن کردن چهل شمع نیز با پاهای تاول زده و تن خسته به محل امامزاده بر می گردند و لباس خود را تعویض می کنند.

شب نهم محرم نیز تک بیت معروف " مکن ای صبح طلوع" به کرات در تمام خیمه ها و هیات های عزاداری تکرار می شود، کلمات کوتاهی که نشان از عمق فاجعه روز بعد دارد.

گل مالی، آیینی از خاک تا افلاک 

آیین گل مالی مردم لرستان که به شماره ۵۳ ثبت ملی شده، هرساله درایام محرم و صفر برای سوگواری سرور و سالار شهیدان انجام می شود و آنچنان خالصانه و به دور از ریا و رنگ و بوی دنیوی است که هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.
سنت گل مالی به عنوان میراث معنوی مردم لرستان، اوج غم و اندوه این دیار را در روز تاسوعا و عاشورای حسینی به نمایش می گذارد، سنتی که از دیرباز مردم این خطه برای از دست دادن عزیزان خود به آن عمل می کرده اند.
در آیین گل مالی فرقی نمی کند چه هستی و کجا سکونت داری، همه در این روز خادم و مرید سید الشهدا می شوند و با گل اندود کردن خود، تنها یک لباس مشترک به تن می کنند، لباسی که از جنس خاک و ارادت است و غرور از داشتن چنین امامی را به همگان نشان می دهد.
بعد از غروب روز تاسوعا گویی که همه منتظر فرا رسیدن روز واقعه هستند؛ تمام حوضچه‌های گل در شهر آماده می‌شود و هیزم‌ها را در کنار این حوضچه‌های گل به ‌شکل تپه درمی‌آورند.
گل در لرستان نشان حزن ،اندوه و سوگواری است و مردم در صبح روز عاشورا و قبل از طلوع آفتاب، بصورت دسته های عزادار با صدای دلگیر ساز و دهل با نوای سوزناک و غم‌انگیزی به نام 'چمریونه' به سمت میدان‌های شهر و محل اجرای مراسم گل‌مالی می‌روند.
در لرستان به سوگ 'چمر' هم گفته می شود و مقامی موسیقایی هم با همین نام یعنی 'چمری' وجود دارد که بخصوص در ماه محرم و در برگزاری مراسم عزاداری عاشورا که در برگیرنده نغمه ها و حالاتی عمیقا حزین است با سرنا و دهل اجرا می شود.
این نوع موسیقی که مربوط به ماه محرم و عزاداری سالار شهیدان می شود به حدی حزن انگیز است که هر شنونده‌ای حتی کسی که برای اولین بار آن را گوش دهد شدیدا متاثر می‌شود.
یک اجرای سرنا نیز مختص به صبح عاشوراست و بسیار حزن‌انگیز و در عین حال رستاخیز گونه است و به جرات می‌توان گفت یکی از محزون‌ترین نغمه های جهان است.
هر ساله آیین های گل مالی و چمرانه همزمان با عاشورای حسینی در خرم آباد برگزار می شود و مردم این شهر اوج عزای خود در شهادت امام حسین (ع) را با اجرای این آیین ها به نمایش می گذارند.
چمر در زبان لری به معنای عزا و غم اندوه بزرگ از دست دادن عزیزان است و آهنگی که در این راستا توسط طبل ها و سرناها نواخته می شوند به چمرانه معروف است.
از دیرباز در برخی شهرهای لرستان رسم بر این بوده که در اوج غم اندوه از دست دادن عزیزانشان، گل ماتم به سرو سینه می زده اند و با همین گل در مراسم عزاداری حضور می یافتند.
مالیدن گل به شانه ها در مراسم عزای لرستانی ها رسم بوده و هرچه قدر وسعت اندوه از دست رفتن عزیر بیشتر می شد، صاحبان عزا خود را بیشتر به گل آغشته می کردند و البته این رسم امروز نیز بیشتر در روستاها همچنان پابرجا است و در شهرها نیز اجرا می شود.
در تاسوعا و عاشورای حسینی مردم لرستان داغی بزرگتر و سنگین تر از این ندارند بنابراین نه تنها گل را فقط به سر و صورت ممی مالند بلکه تمام بدن را به گل آغشته می کنند و تا پس از اقامه نماز ظهر عاشورا، روج و جسم خود را در عزاداری حسین و یارانش ماتم زده می کنند.
گل مالی مردم لرستان اوج ارادات این دیار به خاندان نبی اکرم (ص) بوده، ارادتی که تن های سیاه پوش مردم را آغشته به گل ماتم می کند و آنچنان غرق در وجود حسین (ع) می سازد که انگار این غم تمامی ندارد.

برای برگزاری آیین گل مالی مردم عزادار خرم آباد همزمان با عصر تاسوعا، حوضچه های بزرگ سه تا ۶ متری را آماده کرده و خاک رس نرم را در میان این حوضچه به صورت گنبدی جمع آوری می کنند.
دور تا دور این حوضچه را با گلاب تزیین کرده و مردم عزدار نیز شمع استغفار و طلب حاجت خود را با فرا رسیدن شب، در اطراف حوضچه روشن می کنند و تا پاسی از شب در کنار حوضچه های آماده شده عزاداری می کنند که شاید معنای این حرکت در عمق وجود هر فرد، یعنی تبرک خاک حوضچه با نوای حسین حسین.
صبح روز عاشورا، پیش از طلوع آفتاب ، خاک رس با گلاب ها مخلوط شده و گلی نرم و یکدست حاصل شده، گلی که با حاجات و استغفار عزادارات آمیخته شده و بر پیکر آنها نقش می بندد، جوانان هیات های عزادار نیز پیش از طلوع آفتاب با پوشیدن لباس مشکی در کنار حوضچه حاضر می شوند و به نوبت در این حوضچه غلطیده و سر و صورت را با گل می پوشاند.
بسیاری از مردم از جمله سالمندان، زنان و کودکان نیز که امکان غلطیدن کامل آنها در حوضچه گل وجود ندارد، هریک با بر دست داشتن کاسه ای کوچک، در کنار حوضچه حاضر می شوند و از گل باقی مانده برای اهل خانواده به خانه می برند تا به سرو صورت و شانه ها بزنند.
همچنین در کنار این حوضچه، فردی مشغول گل مالی کودکان با پنجه گل مالی شده است به این صورت که پنچه گل اندود خود را به یاد دستان قمر بنی هاشم (ع) به پشت کمر کودکان زده و نقش پنجه بر لباس آنان نقش می بندد.
عزاداران که اینک در بزرگترین عزاداری تاریخ، سر و پیکر خود را به گل آغشته اند و در اصلاح عامیانه گل ماتم به سرگرفته اند، راهی هیات ها و دسته های عزاداری می شوند و تا پس از اقامه نماز ظهر عاشورا این گل عزا را همچون رختی کامل بر تن دارند و اینگونه است راز مسیر حسینی شدن از خاک تا افلاک، خاکی که مردم لرستان اعتقاد دارند در صورت پیوند با عزای سالار شهیدان، تبرک یافته و افلاکی ات می کند.
آیین گل مالی مردم خرم آباد و برخی شهرهای استان از جمله کوهدشت، سالهاست که اوج غم و اندوه این مردم ولایتمدار را در عزای سیدالشهدا نشان می دهد، عزایی که هر روز بزرگتر و داغش هر روز تازه تر می شود.

سقوط علم عباس و آیین "طوق اشگس"

مردم لرستان جدای از ولایتمداری بی پایان و عشق به امام حسین (ع) ارادات و اعتقاد بسیار ویژه ای به حضرت عباس (ع) دارند و به جز در ایام محرم و صفر، همواره این یار بی بدیل امامت را از صمیم قلب دوست دارند و بسیاری از حوائج خود را از دستان با برکت قمر بنی هاشم می گیرند.

"طوق اشگس" آیین غمناک پایان روز دهم محرم است، رسمی که از دیرباز نشان دهنده ارادات خاص مردم لرستان به حضرت عباس (ع) بوده و تاکنون همچنان بر دل ها و زبان ها حکومت می کند.

طوق به معنای علم، و اشگس یعنی شکستن، و طول اشگس که با فرود علم ها اجرا می شود نشان افتادن علم حضرت عباس (ع) و تنها شدن امام حسین است که به نوعی روایتگر بی کسی این امام و اهل حرم است.

طوق علامت عمود عزاداران ماه محرم در لرستان است، محور اصلی چوب نسبتا بلندی است، به طول هشت تا ۱۰ متر که از یک متر به بالا از چندین حلقه که مرکز آنها چوب اصلی است، تشکیل می‌شود.

یک پارچه از جنس مخمل دور حلقه‌ها می‌بندند و در بالا و انتهای آن یک قندیل نقره قرار می‌دهند و اطراف آن را با نوارهای رنگی ریشه‌دار و آینه‌های کوچک زینت می‌دهند.

علمی که پیشتاز هر یک از هیات ها در ۱۰ شب گذشته حمل می شد و پهلوانهایی در آستانه هر هیات به یاد حضرت عباس علم گردانی می کنند پس از ظهر عاشورا به زمین سقوط می کند و متعلقات ان از هم جدا می شوند و این یعنی "علمدار نیامد"... .

۷۲۶۹/۶۰۶۰