حدود یک سال قبل جان بولتون و مایک پمپئو به جای هربرت مک مستر و رکس تیلرسون به‌عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید و وزیر خارجه وارد دولت ترامپ شدند. بولتون و پمپئو نسبت به اسلاف خود در برابر ترامپ، حداقل مقابل دوربین ‌ها مطیع ‌تر و انعطاف ‌‌پذیرتر بودند و همان ابتدا لقب «محور وفاداران» به آنها داده شد؛ اما اکنون ترامپ بیش از آنکه به وفاداران نیاز داشته باشد، می‌خواهد افرادی در کنارش باشند تا با سیاست‌ ها و تصمیم‌ های او همراهی کنند و تنش در داخل دولت را به حداقل برسانند.

رئیس ‌جمهور آمریکا در حالی می‌خواهد سیاست ‌ها و رویکردهای متفاوتی را در قبال کره‌ شمالی، ایران، سوریه و نیز تجارت با چین در پیش بگیرد که در گام اول باید در ارتباط با این اقدامات با بولتون، مشاور امنیت ملی خود و نیز مایک پمپئو وزیر‌ خارجه‌اش بجنگد. نکته کلیدی برای درک تنشی که میان ترامپ و این دو مهره کلیدی دولتش ایجاد شده، در رابطه بولتون و پمپئو است.

اغلب ناظران می‌گویند جان بولتون و مایک پمپئو دو نیمه سیبی هستند که با اعمال فشار بر ترامپ، دیدگاه افراطی مورد نظر خود در سیاست خارجی را به او القا می‌کنند. حتی برخی با اشاره به حضور بولتون و پمپئو عنوان «کابینه جنگ» را برای کابینه ترامپ برگزیده‌اند؛ اما اگر نگاهی دقیق ‌تر به تحولات اخیر در حوزه سیاست خارجی آمریکا بیندازیم، درمی‌یابیم که این دو چهره بیش از آنکه همفکر باشند، رقیب هم هستند.

** وفاداری پمپئو
در هفته‌های اخیر با بالاگرفتن تنش میان ایالات متحده و ایران، اختلاف نظر میان بولتون و پمپئو، نمایان‌تر از هر زمان دیگری شده است. مقام‌های نزدیک به کاخ سفید می‌گویند مایک پمپئو و برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بارها تأکید کرده‌اند که هدف واشنگتن برای افزایش فشار بر ایران، متقاعد‌کردن تهران برای مذاکره مجدد است؛ اما جان بولتون به چیزی کمتر از درگیری نظامی و تغییر حکومت ایران راضی نمی‌شود.

بولتون اعتقاد دارد ایران در برابر حمله نظامی ایالات متحده حتی اگر مختصر باشد، نمی‌تواند مقاومت کند و به پیروزی برسد؛ اما اگر دو کشور دوباره مذاکره کنند، ایران خواسته‌های خود را می‌تواند به طرف مقابل تحمیل کند. مغایرت خواسته بولتون با تصمیم ترامپ فقط درباره ایران نمایان نشد. در ماه‌های گذشته و پس از آنکه ترامپ تصمیم به خروج فوری نظامیان آمریکایی از سوریه گرفت، بولتون مخالف سرسخت چنین تصمیمی بود و در نهایت هم موفق شد تا حدی بر تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا تأثیر بگذارد و مانع خروج فوری نظامیان آمریکایی از سوریه شود.‌

در حدود 14 ماهی که از حضور پمپئوی 55ساله در وزارت خارجه آمریکا می‌گذرد، این سناتور سابق کانزاس نشان داده وفاداری و همراهی بیشتری در مقایسه با بولتون با ترامپ دارد؛ اما بولتون 70ساله نزدیک به دو دهه در رده‌های بالای سیاسی آمریکا حضور داشته که درخورتوجه‌ترین آن به دولت بوش پسر بازمی‌گردد که به‌عنوان نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل فعالیت می‌کرد و یکی از حامیان حمله نظامی آمریکا به عراق بود.

در روزهای اخیر و پس از آنکه گزارش ‌هایی در رسانه‌ها مبنی بر بروز اختلاف در تیم سیاست خارجی آمریکا بر سر رویکرد واشنگتن در قبال تهران منتشر شد، ترامپ بلافاصله برای جلوگیری از ایجاد تنش بیشتر در دولت خود با تکذیب این گزارش‌ها اعلام کرد که تمام توصیه ‌ها و مشورت‌ها درباره ایران را می‌شنود و در نهایت تصمیم اصلی را می‌گیرد. بااین‌حال رویکرد افراطی بولتون در قبال ایران به‌روشنی با ابراز تمایل ترامپ و پمپئو برای مذاکره با رهبران این کشور در تضاد است.

** تک ‌روی بولتون
موضوع تحریم نفتی ایران هم دیگر موردی بود که وزارت خارجه ایالات متحده و مشاور امنیت ملی کاخ سفید بر سر آن اختلاف‌ نظر اساسی داشتند. برایان هوک که منصوب مایک پمپئو در وزارت خارجه آمریکاست، به‌روشنی گفته بود واشنگتن قصد دارد معافیت هشت کشور از تحریم نفتی ایران را تمدید کند؛ اما نفوذ بالای بولتون در کاخ سفید و بازی منفعلانه هوک باعث شد ترامپ خواسته بولتون را که لغو معافیت نفتی این کشورها بود، تأیید کند.

تجربه بیشتر بولتون در رده‌های مختلف دولتی در مقایسه با پمپئو باعث شده نفوذ مشاور امنیت ملی تندروی ترامپ بیش از وزیر خارجه‌اش باشد. یکی از مقام‌های وزارت خارجه آمریکا به پولیتیکو می‌گوید: «جان بولتون برخلاف هربرت مک مستر، مشاور امنیت ملی سابق کاخ سفید، فردی نیست که اعتقاد چندانی به همکاری و تعامل داشته باشد. او علاقه‌مند است تصمیم‌های خود را به‌صورت انفرادی و بدون مشاوره با دیگران بگیرد. بولتون تجربه‌اش را برگ برنده خود می‌داند؛ اما پمپئو تمام تصمیم‌ها را با هماهنگی کاخ سفید می‌گیرد».

به گفته این مقام وزارت خارجه آمریکا که نامی از او برده نشده، «پمپئو بارها نزد ترامپ نسبت به توییت‌های جنجالی بولتون اعتراض کرده است. به اعتقاد وزیر خارجه آمریکا، نمی‌توان سیاست خارجی آمریکا را در توییتر تعیین کرد. این اقدام علاوه بر جنجال‌آفرینی می‌تواند منافع واشنگتن را هم به خطر بیندازد».‌علاوه بر جنجال‌آفرینی‌های گاه و بیگاه در توییتر، یکی دیگر از تفاوت ‌های بولتون با اسلافش را می‌توان در سفرهای او مشاهده کرد. معمولا مشاوران امنیت ملی کاخ سفید به‌ندرت به کشورهای خارجی سفر می‌کنند؛ اما بولتون برای اعمال فشار بر رقبا و دشمنان ایالات متحده و مستحکم‌ترکردن پیوندهای ائتلاف با متحدان بارها به اسرائیل، ترکیه، روسیه و آمریکای لاتین سفر کرده است.

مارک دوبوویتز یکی از چهره‌های سیاسی نزدیک به ترامپ که رابطه نزدیکی هم با او و پمپئو دارد و درحال‌حاضر مدیریت مؤسسه دفاع از دموکراسی‌ها را بر عهده دارد، برخلاف اغلب رسانه‌ها و کارشناسان اعتقاد دارد که اختلاف‌ نظر قابل توجهی میان بولتون و پمپئو وجود ندارد و هر‌چه هست به تفاوت تاکتیک‌های آنها برمی‌گردد. رویکردهای متفاوتی که بولتون و پمپئو درباره ایران دارند، موضوع جدیدی نیست و در 40 سال گذشته از همه این تاکتیک‌ها استفاده شده‌ است. بولتون و پمپئو هر دو معتقدند باید فشارها بر ایران افزایش یابد؛ اما هرکدام روش ‌ها و تاکتیک‌ های مورد نظر خود را برای آن اعمال فشار در نظر می‌گیرند. تردیدی نیست که پمپئو و بولتون در سیاست‌های واشنگتن در قبال ایران کاملا هم‌راستا و هماهنگ هستند.

منبع: روزنامه شرق؛ 1398،02،28
گروه اطلاع رسانی **9117**2002