خبرگزاری فارس- سپیده سیر: بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها تبدیل شده است؛ این معضل آنجا بیشتر نمود بیرونی می‌یابد که معاون پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم نرخ بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی را بیش از ۱۸.۵ درصد اعلام می‌کند.
این عدد چیزی بیش از دو برابر نرخ بیکاری در استان‌هایی با قابلیت بالای اشتغال، نظیر استان سمنان بوده و در متوسط کشوری نیز این میزان از نرخ عمومی بیکاری بیشتر اعلام شده است.
اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که در برهه کنونی باید مورد توجه و تمرکز قرار گیرد، نیازمند پیش‌شرط‌هایی ازجمله اصلاح نظام آموزشی و عنایت خانواده‌ها و نسل جوان و نوجوان کشور به مهارت‌آموزی است؛ مواردی که به تفصیل، در بخش نخست میزگرد «دانش‌آموختگان بیکار و الزامی به نام مهارت» در دفتر خبرگزاری فارس استان سمنان به آن پرداخته شد و می‌توانید مشروح آن را با کلیک روی عنوان میزگرد (مقاومت عجیب خانواده‌ها برابر مهارت‌آموزی/ واحدهای تولیدی نیروی ماهر می‌خواهند و نداریم!) مطالعه کنید.
مشکل اساسی امروز جامعه ایرانی که منجر به افزایش مستمر نرخ بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی می‌شود، نداشتن مهارت و بی‌توجهی به این امر است.
اما فاصله موجود امروز بین بخش صنعت، خانواده‌ها، آموزش‌های عمومی و دانشگاهی و نیز الزاماتی که برای انطباق آموزش‌ها با نیازهای بازار در برهه کنونی حس می‌شود، را در کنار راه‌های حمایت از اشتغال‌زایی برای نسل جدید در بخش دوم این میزگرد با حضور فاطمه منصوری مدیرکل فنی و حرفه‌ای استان سمنان، سعیده‌سادات قدمی مدرس فنی و حرفه‌ای و مرتضی مزینانی‌صفابین کارشناس ارشد مدیریت آموزشی مورد بررسی قرار داده‌ایم که از منظرتان می‌گذرد.
برخی رویه‌ها تعدادی از جوانان بیکار را به بیکاران بدهکار تبدیل کرد
فارس: شاید بخشی از این عدم تمایل به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، به این دلیل باشد که مخاطبان امیدی به آینده آن ندارند. یعنی گذراندن یا عدم حضور در دوره‌ها برایشان فرقی نداشته باشد. با این مسأله موافق هستید؟
منصوری: در راستای افزایش انگیزه‌ها در این بخش، با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان تفاهم‌نامه‌ای را منعقد کرده‌ایم تا نمایشگاهی را در راستای بهره‌برداری از فرصت‌های مهارت‌آموزی برای کسانی که در این عرصه فعالیت دارند و در بخش تولیدات خانگی قوی هستند، راه‌اندازی کنیم تا بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند.
همچنین در حال رایزنی با سازمان خدمات شهری شهرداری تهران هستیم تا برای ورود مهارت آموزان به بازارهای فرا استانی و به‌خصوص بازار پایتخت فعالیت‌ها و رایزنی‌هایی انجام شود.
در بخش ساخت انیمیشن با موضوع مهارت‌آموزی کارهایی را شروع کرده‌ایم که با همکاری دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان انجام می‌شود و درمجموع همه این اقدامات در این راستاست که جدای از ارائه آموزش‌های موردنیاز بازار کار، فرهنگ‌سازی نیز به‌خوبی انجام شود و انگیزه‌ها را تقویت کنیم.
مزینانی: دقیقاً درست است. بخشی از بی‌انگیزگی‌ها در جوانان و نوجوانان امروزی برای مهارت‌آموزی به‌طور مشخص به نبود امید به آینده شغلی بازمی‌گردد.
زمانی در گذشته، مهارت‌آموختگان فنی و حرفه‌ای از تسهیلات ایجاد شغل در مبالغ مختلف بهره‌مند می‌شدند و به همین انگیزه هم که بود، به سمت فنی و حرفه‌ای می‌آمدند.
گرچه نوع ارائه این وام‌ها هم مشکلاتی داشت و تعدادی از جوانان بیکار را به بیکاران بدهکار تبدیل کرد اما به هر حال عاملی انگیزشی بود که در بخش‌هایی هم کارهای بزرگی با آن صورت گرفت.
بعدها، این تسهیلات به سمت صندوق کارآفرینی امید سوق داده شد و بعدتر هم دیگر خبری از آن نشد. رویه‌ها را باید اصلاح کرد.
قدمی: توان مضاعفی در این حیطه باید گذاشت که نه‌تنها بر دوش مسؤولان، بلکه بخشی از آن متوجه خیران، واقفان و مؤثران اجتماعی خواهد بود تا با تغییر نگرش قرن بیستمی به مقوله آموزش‌های مهارتی، رویکرد جدید جامعه در قبال آموزش‌های مهارتی را درک کرده و به کمک این آموزش‌ها بشتابند.
در استان سمنان نیز می‌توان با تغییر نگرش‌های منطقه‌ای، آینده‌پژوهی مشاغل را در دستور کار قرار داد تا صرفاً نگاه ما به مقوله اشتغال، ایجاد هر شغلی بدون در نظر گرفتن نیاز و عزت نفس مخاطبان و خصوصاً جوانان نباشد.
توجیه سرمایه‌گذاران و کارآفرینان و هدایت آنان به سمت ایجاد مشاغل نوین و بااهمیت و از طرفی تربیت نیروی متخصص با این رویکرد می‌تواند نقش مؤثری در کاهش معضل اشتغال استان داشته باشد و در این حوزه نباید از به‌روزآوری مربیان سازمان فنی و حرفه‌ای هم غفلت کرد.
رهگیری اشتغال؛ در دستور کار فنی و حرفه‌ای
فارس: آیا پیگیری وجود دارد برای اینکه بدانیم آن‌هایی که مهارتی را فرامی‌گیرند، شاغل می‌شوند یا خیر؟
منصوری: رهگیری اشتغال در دستور کار فنی و حرفه‌ای قرار دارد تا بدانیم که چه تعداد از مهارت آموختگان شاغل می‌شوند و چه تعداد از آن‌ها شغلشان مرتبط با مهارت است که بر اساس همان هم برنامه‌ریزی آموزشی باید داشته باشیم.
اما در بخش حمایت از اشتغال، اینکه بخواهیم برای ورود به بازار کار تسهیلات پرداخت کنیم، جزو مأموریت‌های فنی و حرفه‌ای نیست؛ اما جز اعتقادات ماست.
در این راستا، کمیته جلب مشارکت‌های مردمی را تشکیل دادیم و به دنبال این هستیم تا اقداماتی برای تأسیس مجمع خیران مهارت و اشتغال انجام شود تا خیران کمک کنند و به مقوله مهارت‌آموزی و اشتغال افراد نیز پرداخته شود.
با اداره کل اوقاف و امور خیریه استان سمنان هم تفاهم‌نامه‌ای منعقد کردیم تا برخی از موقوفه‌ها را در خدمت اشتغال قرار دهند تا مهارت آموختگانی که طرحی دارند، از این مکان‌ها بتوانند استفاده کنند و شغل ایجاد شود.
مزینانی: ببینید برای این کار و رهگیری ایجاد اشتغال هم شاید ساده‌ترین کاری که بتوان کرد، بررسی کارجویان مراکز کاریابی باشد.
به‌طور طبیعی، بخشی از افرادی که مهارت دیده‌اند و در کاریابی‌ها پرونده ثبت نامی ندارند، جایی مشغول شده‌اند و این به‌ویژه در مردان بیشتر قابل استناد خواهد بود؛ اما اینکه بدانیم چند درصد از افراد دقیقاً در شغلی که مهارتش را گذرانده‌اند، شاغل شده‌اند، کمی سخت است.
قدمی: بله. مهارت‌آموختگان فنی و حرفه‌ای رهگیری شغلی می‌شوند. در سازمان فنی و حرفه‌ای هم حرفه‌ها بر اساس همین رهگیری‌ها تنظیم می‌شود.نیاز به آموزش‌ها بر اساس درصد جذب مهارت‌آموختگان در بازار کار خواهد بود.
مفهوم کارآموزی مادام‌العمر؛ در حال شکل‌گیری/ آموزش سنتی کافی نیست
فارس: طرح‌های سنتی‌تر نظیر استاد-شاگردی تا چه اندازه می‌تواند مفید باشد؟
منصوری: طرح‌های مختلفی نظیر استاد- شاگردی و کارآموزی در محیط کار در دستور کار بوده و البته مهم است.
در این زمینه، نزدیک به ۶۰۰ نفر در سال گذشته زیرپوشش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای قرار گرفته‌اند و این آموزش‌ها در بنگاه‌های اقتصادی کوچک و کارگاه‌هایی که به نیروی کار ماهر نیاز داشته‌اند، ارائه شده است.
مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی این فرصت را فراهم می‌کند که افرادی که در خدمت استادکار هستند، هم کار یاد بگیرند و هم مشکلات مسؤولیت بیمه بدنی از دوش استادکار برداشته می‌شود و به دوش سازمان فنی و حرفه‌ای می‌افتد.
این افراد هم بر اساس استانداردها آموزش می‌بینند و تعداد قابل‌توجهی از افراد نیز در همان کارگاه‌ها مشغول به کار می‌شوند.
قدمی: امروزه آموزش در معنای سنتی آن نمی‌تواند کافی باشد و مفهوم کارآموزی مادام‌العمر در حال شکل‌گیری است که این امر را می‌توان در اقتصاد در حال تغییر به‌وضوح مشاهده کرد.
مزینانی: طرح‌های سنتی هم قطعاً در بخش‌هایی مفید هستند؛ اما باید توجه کرد که شیوه‌های آموزش امروز در جهان دستخوش تحولات اساسی شده است.
نظام آموزشی امروز به روش «استاد- شاگردی نوین» نیاز دارد که بسیاری از کشورها ازجمله آلمان، ترکیه، ایتالیا و شماری از کشورهای منطقه خاورمیانه هم به آن توجه داشته‌اند و البته توفیقاتی هم کسب کرده‌اند.
در آموزش، هیچ شیوه‌ای منسوخ و الزاماً از کارافتاده نیست؛ اما روش‌ها همواره درگیر تغییراتی برای بهبود یادگیری می‌شوند.
برای اینکه شایستگی‌های مربوط به یک شغل، از استادکار به شاگرد منتقل شود، باید برنامه‌ریزی مطلوبی برای طی یک دوره آموزش در محل کارگاه داشت و این امر هم می‌تواند مؤثر باشد.
راهبری آموزش‌های مهارتی امروز متولی می‌خواهد
فارس: راهبردهای آموزش مهارت امروز در کشور هماهنگی لازم را با بازار کار ندارد. این دغدغه را باید چطور برطرف کرد؟
منصوری: ما در مجموعه آموزش فنی و حرفه‌ای به‌عنوان متولی آموزش‌های غیررسمی مهارتی، وظیفه تربیت نیروی کار ماهر را برای فرصت‌های شغلی و ارتقای مهارت شاغلان بر عهده داریم.
فراتر از آن، از راهبردهای اصلی ما این است که راهبری آموزش‌های مهارتی را در استان سمنان بر عهده داشته باشیم و به نحوی عمل کنیم که آموزش‌های مهارتی که چه توسط ما و چه دستگاه‌های مختلف به فراخور اسناد بالادستی‌شان در حال ارائه است، با نیازهای بازار کار همسو و هماهنگ باشد و تحت لوای یک استاندارد واحد حرکت کند.
قدمی: راهبرد اساسی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در اثربخشی آموزش‌ها را می‌توان در دو حوزه بیان کرد.
نخست ارائه آموزش‌هایی که سبب سازگاری نیازهای فزاینده کارآموزان با پیشرفت شغلی شود و به لحاظ فنی آن‌ها را آماده فرصت‌های استخدامی آینده کند.
و دوم، برنامه‌ریزی و ارائه آموزش‌های لازم به‌منظور افزایش مهارت‌های استدلال، ارتباطات، حل مسأله، کار گروهی و سایر دروس مرتبط با این حوزه است که به افزایش صلاحیت شغلی و حتی کارآفرینی مخاطبان کمک خواهد کرد.
مزینانی: راهبری آموزش‌های مهارتی امروز متولی می‌خواهد و بدون شک، فنی و حرفه‌ای در این راه باید میدان‌دار باشد؛ گرچه نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی هم باید تکانی به خود بدهند و ذیل سازمان فنی و حرفه‌ای و به‌صورت مستمر و با سرفصل‌های مدون حرکت کنند.
وضع کشورمان امروز در آموزش‌های مهارتی به علت پراکنده‌کاری‌ها یا بهتر است بگوییم برخی موازی‌کاری‌هایی که وجود دارد، چندان خوب نیست.
همه دستگاه‌های اجرایی و فعالان نظام آموزشی کشور باید به این اجماع برسند که امروز نیاز است با محوریت یک مرجع حرکت تعلیمی و تربیتی داشته باشند.
فارس: چه اقداماتی در راستای همسو کردن آموزش‌های دستگاه‌های مختلف با فنی و حرفه‌ای باید انجام شود؟
منصوری: استانداردسازی آموزش‌ها و همسو کردن آن با استفاده از ظرفیت‌های متقابل از اهم مواردی است که در حال پیگیری آن هستیم و در راستا در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، طرح تجمیع آموزش‌های مهارتی مصوب شد.
به‌زودی نخستین جلسه شورای مهارت با حضور تمام دستگاه‌هایی که در آموزش و اشتغال دخیل هستند، برگزار می‌شود تا به‌واسطه این شورا بتوانیم شرایط همسو و همراه شدن هر چه بیشتر و پرهیز از موازی کاری و هم‌افزایی را فراهم کنیم.
مزینانی: بهترین کاری که می‌توان در این بخش انجام داد، این است که همه دستگاه‌های اجرایی برای آموزش با فنی و حرفه‌ای هماهنگ شود؛ این امر می‌تواند در صدور گواهینامه‌ها و مدارک طی دوره تا استفاده از مربیان و استادان آموزش یا بیش از آن لحاظ شود.
به هر حال، باید ترتیبی اتخاذ کرد تا هر دستگاهی بدون درک از شرایط بازار کار و محیط اجتماعی، صرفاً برگزارکننده چندین دوره آموزشی به اسم مهارت‌آموزی نباشد؛ چراکه اثری در بهبود اوضاع شغلی جامعه ندارد.
قدمی: تجمیع آموزش‌های مهارتی و نگاه فرابخشی به این آموزش‌ها امروز لازم است و قدم‌های خوبی در این زمینه در استان سمنان برداشته شده است.
این امر می‌تواند راهگشای بن‌بست‌های موجود باشد و از طرفی از موازی کاری و صرف توان مضاعف بخش‌های مختلف جلوگیری به عمل آورد.
تشکیل شورای مهارت در سمنان؛ به‌زودی
فارس: سند راهبردی آموزش‌های مهارتی هم گویا قرار است تدوین شود. این کار به کجا رسیده است؟
منصوری: سند راهبردی آموزش‌های مهارتی استان سمنان در حال تدوین است و با همکاری همه دستگاه‌های شریک و دانشگاه‌ها انجام می‌شود.
در این سند، احصا می‌شود که در پنج سال آینده دقیقاً در هر شهرستان، هر بخش و هر روستا چه نیروهای کار ماهری را باید تربیت کنیم؛ چه بخشی را فنی و حرفه‌ای و چه بخشی را دستگاه‌های مختلف و بخش خصوصی می‌توانند انجام دهند.
از خروجی این سند، دانشگاه‌ها هم می‌توانند برای توسعه و تعریف رشته‌های خود استفاده کنند و همین‌طور آموزش و پرورش در رشته‌های کار و دانش می‌تواند برنامه مدون‌تری داشته باشد و از آن بهره‌برداری کند.
مصوبه تجمیع آموزش‌های مهارتی را گذرانده‌ایم و تشکیل شورای مهارت در هفته‌های آینده در استان سمنان انجام خواهد شد.
مزینانی: سند راهبردی آموزش‌های مهارتی بیشتر به رفع نارسایی‌های موجود باید اهمیت دهد.
عدم وجود اطلاعات کافی از نیاز بازار کار امروز مهم‌ترین مسأله در ارائه آموزش‌های مهارتی است و تدوین سند راهبردی مهارت‌آموزی در استان سمنان باید ایجاد اشتغال در فضای مطلوب کسب‌وکار را هدف قرار دهد.
آموزش‌های مهارتی باید در این سند رتبه‌بندی شود و البته به‌نوعی عمل کنیم که باز دچار افراط در آموزش در چند بخش خاص و افزایش تعداد مهارت‌آموختگان در این بخش‌ها و اشباع بازار کار نشویم.
قدمی: آنچه به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی در امر آموزش‌های غیررسمی با عنوان آموزش‌های مهارتی در جامعه مطرح است، عدم توجه به مقوله تغییرپذیری مداوم آموزش‌ها به دلیل تغییرپذیری نیاز بازار کار است.
در تدوین سند راهبردی مهارت‌آموزی در استان سمنان بدون تردید به این موارد باید توجه شود.
«هر هم‌استانی؛ یک مهارت» تنها کار فنی و حرفه‌ای نیست/ تفاهم ضمانت هم می‌خواهد
فارس: عده‌ای عقیده دارند که تفاهم بین‌دستگاهی در بخش‌های مختلف و در حوزه آموزش، عمدتاً صوری و نمایشی یا تبلیغاتی است. در حوزه مهارت‌آموزی، چه راهکاری برای اجرای تفاهم‌نامه‌های منعقده اندیشیده شده است؟
منصوری: فنی و حرفه‌ای راهبری امور و بخش قابل‌توجهی از آموزش‌های مهارتی را بر عهده دارد و دستگاه‌های اجرایی دیگر نیز باید همکاری‌های لازم را با آن داشته باشند.
در این راستا، تفاهم‌نامه‌هایی را منعقد می‌کنیم یا منعقد کرده‌ایم که برخی از دستگاه‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز مهم نظیر اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات، جهاد دانشگاهی، میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان و... وارد عمل شوند.
همه این تفاهم‌نامه‌ها به این منظور است که ظرفیت‌های خود را جمع کنیم و برای تحقق این شعار که هر جوان هم استانی یک مهارت را فرابگیرد، همه باید پای کار باشند و همسو و هدفمند فعالیت کنند.
به این اعتقاد داریم که «آری به‌اتفاق جهان می‌توان گرفت» و اگر قرار باشد که در استان ما اتفاق جدیدی در حوزه مهارت‌آموزی بیفتد، می‌طلبد که همراه و همدل باشیم و به معنای واقعی کلمه با اتحاد می‌توانیم حرکت قابل‌توجهی را در استان انجام دهیم؛ وگرنه اگر هر کسی بخواهد صرفاً بر اساس اسناد بالادستی خود اقدام کند، همان مسیرهای قبلی طی می‌شود؛ یعنی کار انجام و خدمت ارائه می‌شود، اما خروجی حداکثری نخواهد داشت.
تفاهم‌نامه‌ای را با استاندار سمنان هماهنگ کردیم که منعقد خواهد شد؛ با عنوان «هر هم‌استانی؛ یک مهارت» و قطعاً اگر این کار بخواهد انجام شود، تنها کار فنی و حرفه‌ای نیست.
قدمی: با توجه به رایگان بودن آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در بخش دولتی، متأسفانه تاکنون اعتبار خاص و ویژه‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است.
واگذاری آن به بخش خصوصی نیز با توجه به عدم توان مالی غالب مخاطبان، نتوانسته است این مشکل را برطرف کند و به همین خاطر، باید با تفاهم دوجانبه، بخشی از مشکلات را رفع کرد.
مزینانی: تصور عامه بر این است که تفاهم‌نامه‌ها هیچ‌وقت اجرایی نمی‌شود و نمایشی بیش نیست؛ شاید این تلقی از رویه برخی مدیران در گذشته به ارث مانده باشد.
تفاهم بین‌دستگاهی مسأله بدی نیست؛ اما باید ضمانت اجرایی برای تفاهمات فی‌مابین در نظر گرفت تا مفاد مندرج در تفاهم‌نامه‌ها عملیاتی و متعاقب آن، بخشی از مشکلات رفع شود.
فارس: ضمن قدردانی از هر سه کارشناس محترم حاضر در این میزگرد. به‌عنوان پرسش آخر، نبود امکانات و تجهیزات همواره یکی از مواردی بوده که در راه آموزش خلل وارد می‌ساخته است. وضع امروز به‌ویژه در حوزه آموزش‌های مهارتی که نیازهایش بیشتر هم هست، چگونه است؟
منصوری: در حال حاضر به‌روزرسانی تجهیزات کارگاهی را در دست اقدام داریم؛ مانند کارگاه‌های اتومکانیک، برق، تأسیسات، جوشکاری و ... و در حال به‌روزرسانی کارگاه‌ها هستیم.
در هر مرکز فنی و حرفه‌ای در استان سمنان، حداقل 10 حرفه جدید باید ایجاد شود.
البته حرفه اضافه می‌شود؛ نه رشته. رشته به معنای این است که کارگاه جدیدی باید راه‌اندازی شود و این را به خروجی صنعت منوط کرده‌ایم که مطمئن باشیم هزینه‌هایی که قرار است انجام شود و برنامه‌ریزی‌هایی که صورت می‌گیرد، پشتوانه محکمی دارد.
مزینانی: آموزش امروز به امکانات، تجهیزات، اعتبارات، نیروی انسانی کارآزموده و متخصص و بیش از همه تغییر نگرش‌ها نیاز مبرم دارد.
هر یک از این موارد اگر نباشد، فرایند آموزش با مشکل مواجه خواهد شد و در این میان، امکانات و تجهیزات هم جایگاه خاص خود را دارد که متأسفانه همواره با گیر کمبود اعتبارات دولتی همراه بوده است.
مشکل اینجاست که در آموزشگاه‌های خصوصی هم که تجهیزات بهتری عمدتاً مستقر می‌شود، به دلیل شهریه‌های بالا، استقبال اندک است و این دور تسلسل ادامه می‌یابد.
قدمی: نیاز تجهیزاتی، مواد مصرفی، به‌روزرسانی نیروی آموزشی و ... ازجمله مواردی است که ضرورت توجه به آن بیش از پیش احساس می‌شود.
از طرفی لزوم ترویج آموزش‌های مهارتی در لایه‌های مختلف جامعه نیز خود نیازمند صرف هزینه در این بخش است.
سیاست‌هایی برای اشتغال
با وجود همه مطالبی که گفته شد، تردیدی وجود ندارد که نباید از نقش دولت در ایجاد، باثبات‌سازی و حمایت از اشتغال گذر کرد؛ امری که در سیاست‌های کلی اشتغال ابلاغ‌شده از سوی مقام معظم رهبری نیز بدان تأکید شده است.
برنامه اشتغال فراگیر مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی هم ورودی جدی مسؤولان برای ایجاد فرصت‌های شغلی در کنار ارتقای مهارت‌آموزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مورد تأکید قرار می‌دهد.
امروز باید به‌گونه‌ای عمل شود تا همکاری دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با مراکز حرفه‌آموزی، فنی و حرفه‌ای و به‌خصوص مدارس و واحدهای مسؤول آموزش‌های عمومی و پایه به بهترین شکل برقرار شود تا بتوان برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی را از سنین ابتدایی آغاز تحصیل پیگیری کرد.
بر اساس اعلام مسؤولان وزارت علوم، امروز ۲.۲ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در مقطع دکتری تخصصی، ۱۵.۵ درصد دانشجویان در مقطع فوق‌لیسانس و دکتری حرفه‌ای، ۱۹.۴ درصد دانشجویان در مقطع لیسانس و ۱۴.۱ درصد دانشجویان در مقطع فوق‌دیپلم در کشور بیکار هستند و توزیع نرخ بیکاری با توجه به میزان تحصیلات فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نمودار خوبی را پیش روی ما قرار نمی‌دهد.
انتهای پیام/ح
∎