خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:

گاهی می بینیم فرزندان مسائل رازگونه خود را با دوستان خود درمیان می گذارند و برای مشکلات خود از دوستان و همسالان کمک می گیرند و گاهی دست به دامان فضای مجازی می شوند. خانواده باید محیطی امن و صمیمی برای فرزندان باشد. در این خصوص با حجت الاسلام و المسلمین «علی‌رضا بشیری»، محقق حوزه روانشناسی، علوم اجتماعی و دینی، کارشناس رسانه و فضای مجازی و نویسنده کتاب «اصول ارتباطات اجتماعی از دیدگاه اسلام» به گفتگو نشستیم.

ابنا: برخی نوجوانان شاید به دلیل کنجکاوی بیشتر یا اینکه والدین آنها سهل انگاری هایی دارند با استفاده از فضای مجازی به مطالبی دست می یابند و آنها را با دوستان خود در مدرسه در میان می گذارند که این امر موجب ناراحتی خانواده هاشان می شود. به نظر شما والدین چگونه می توانند این جریان را مدیریت کنند؟

قبل از پاسخ به این سوال ابتدا می بایست سه سوال را که این روزها به صورت پیش فرض در ذهن برخی از والدین وجود دارد مقداری مورد بررسی قرار دهیم. نکته اول اینکه چرا و به چه علت اطلاع کودک و نوجوان در خصوص مسائل جنسی در سنین پایین فعل صحیحی تلقی نمی شود؟ دوم اینکه چرا من نباید به فرزندم در خصوص دسترسی به محتوای نامناسب اعتماد داشته باشم؟ و سوال سوم اینکه چه اتفاقی می افتد که فرزندم به جای اینکه مسائل پیشامد را با من در میان بگذارد آن را با هم سن و سال ها در میان می گذارد؟

در پاسخ به سوال اول باید گفت اگر کودک و یا حتی نوجوان در معرض صفحاتی که ما آن را صفحات نامناسب می خوانیم قرار می گیرد حتی اگر با آموزش قبلی همراه باشد به طور ناخواسته فرد را به شکل گیری عقاید و نگرش های غلط در زمینه جنسی سوق می دهد و این تازه اول ماجراست. که البته نوع و نحوه آموزش هم خود یک بحث مفصل را می طلبد و اجمالا عرض کنم که بنده با آموزش باز جنسی به شدت مخالفم چرا که این عزیزان فکر می کنند که آموزش جنسی مثل آموزش تاریخ یا زبان است که فرد پس از آموزش صرفا به آن اکتفا کند حال اینکه مطمئنا توالی فاسد این نوع آموزش ها در فرد و جامعه خصوصا در جوامع مذهبی بسیار خطرناک است؛ چرا که دین اسلام عادت ندارد وقتی بلایی بر اثر وضع قوانین اشتباه انسانی بر سر جامعه آورد با آن کنار بیاید و آن را عادی جلوه دهد مثلا به معتاد بگوید بیمار و یا به ازدواج های خارج از قاعده دین روکش قانونی بزند.

در ادامه پاسخ به سوال اول عرض کنم که آسیب دیگری که نوجوان پس از قرار گرفتن در معرض صفحات نامناسب با آن روبرو می گردد بلوغ زودرس جنسی است که متاسفانه والدین گرامی غیر از شنیدن نام بلوغ زودرس اطلاعات دیگری در این زمینه ندارند و امیدوارم که اطلاع رسانی بهتری در این زمینه صورت گیرد. آسیب سوم تقلید از محتوای این صفحات و انجام رفتارهای جنسی است که به طور طبیعی نوجوان در درون همان اینترنت و یا گروه هم آلان شریک جنسی خود را انتخاب می کند که همین مساله امکان آسیب چهارم را نیز در پی دارد و آن قرار گرفتن در معرض خشونت، آزار و حتی تجاوز جنسی است و آسیب های دیگری که به جهت عدم تطویل بحث به همین موارد بسنده می کنم. پس نوجوان نمی بایست بدون آموزش جنسی در معرض چنین صفحاتی قرار بگیرد.

در پاسخ به سوال دوم نیز باید عرض کرد طبق آماری که در سایت سورس ارائه شده است از هر 10 صفحه موجود در اینترنت به طور متوسط 2 صفحه در خصوص مسایل هرزه نگاری است و تنها در آمریکا و تنها در ایمیل ها5/2 میلیارد محتوای حاوی مطالب مستهجن در یک روز ارسال می گردد. جالب اینکه 34 درصد کاربران اینترنتی به طور ناخواسته در معرض مطالب مستهجن قرار گرفته اند چه از طریق تبلیغات، ایمیل، لینک های گمراه کننده و حتی جستجوهای اینترنتی. این چند عدد تنها گوشه ای از خطرات نهفته در اینترنت است. بی تعارف جلوگیری فرزندان از ورود به اینترنت همانگونه که بارها عرض کرده ام اشتباه ترین نوع پاسخ به این مشکل است و ورود بدون نظارت نیز می تواند به همان اندازه خطرناک باشد و باعث آسیب هایی شود که در پاسخ به سوال اول عرض کردم. دسترسی به این محتواها حتی در هنگام استفاده مناسب با چند کلیک اشتباه صورت می پذیرد و نتایج اکثرا جبران ناپذیری را در پی دارد. پس این روشنفکری بیمارگونه که میان فرزند و محتوای نامناسب حائلی قائل نشویم می تواند بنیان آینده فرزند دلبندتان و سپس خانواده و بعد هم به طور طبیعی خودتان را در ورطه هولناکی قرار دهد.

در پاسخ به این سوال که چه شده که فرزند یک خانواده مسائل خصوصی و رازگونه اش را از خانواده پنهان نموده و آن را با کسانی خارج از خانواده در میان می گذارد باید گفت فرزند هم یک انسان است مانند شما مانند بنده و دیگران. هر فردی اگر مورد لطف و محبت پدر و مادر خود قرار نگیرد و فضای زندگی فضای آرامش بخشی برای وی نباشد نباید از وی انتظار داشت که در این فضای متشنج و ناکامل به دنبال کمال خود و رفع معضلات و مشکلات خود باشد چه برسد به اینکه رازهای مگوی خود را در فضایی غیر قابل اعتماد به ودیعه بگذارد. از طرفی حتی اگر فضا پر از مهر و محبت باشد و خانواده خانواده ای سالم باشد اما والدین پس از ارائه مشکل توسط فرزند خود به جای ارائه راه حل منطقی در صدد حذف و سرکوب خواسته ها و پاسخ آمرانه به ذهنیات وی باشند به طور طبیعی تجربه به وی می گوید اگر باز هم مساله ای از هر نوع و شکل برایشان مطرح شود پاسخی نابخرادانه دریافت می کند و کم کم فرد از خانواده خود به عنوان مرجع حل فاصله می گیرد و خدای ناکرده به سمت و سوی پرتگاه هایی می رود که قبل از این جوانان و نوجوانان بسیاری در آن افتاده اند.

با پاسخ به این سه سوال به راحتی می توان به سوال شما پاسخ داد. والدین نمی توانند به صورت موردی در زندگی وی دخالت نموده و در بقیه موارد بی نظارت فرزند را به حال خود رها کنند و انتظار سلامت روانی وی را داشته باشند. والدین قبل از آنکه فضای خانواده فضایی سالم و آکنده از مهر و محبت و خصوصا امنیت روانی باشد، نمی بایست منتظر طرح مشکلات و معضلات فرزند خود در فضای خانواده باشند و دست آخر اینکه والدین هرگز نمی بایست انتظار مدیریت رفتار مجازی فرزند خود را داشته باشند مگر اینکه قبل از آن در منطق خانواده، مدیریت فرزندان عامدانه با نظارت هوشمندانه والدین (البته به صورت منطقی) سپرده شده باشد.  

ابنا : وظیفه مسئولان مدارس در این زمینه چیست؟

تحقیق هایی در این زمینه انجام شده است و بسیار هم پربار است. فعالیت هایی هم در همین شکل گرفته است. فعالیت هایی نظیر آموزش فضای مجازی و سوادرسانه ای در سطح دانش آموزان و والدین ایشان، بررسی آسیب های فضای مجازی برای دانش آموزان و والدین و آماده سازی متونی که بعضا وارد کتب درسی هم شده است. ولی واقعیت این است که مدارس ضمن اینکه می توانند در صورت عدم توجه عمق لطمات فضای مجازی را افزایش دهند و به عکس در صورت توجه با آموزش سواد و مهارت های رسانه ای نقش ویژه ای در پیشرفت علمی دانش آموزان ایفا نمایند؛ نقش ثانویه در شکل گیری شخصیت نوجوانان و به تبع آن در سود و زیان حاصل از استفاده دانش آموز از فضای مجازی دارند.

بر همین اساس من فکر می کنم مدرسه می بایست بیش از نظارت به دنبال سیاستگذاری و روشنگری در این زمینه باشد. والدین را به آسیب ها متوجه نماید، برخی از والدین در کمال تعجب فکر می کنند که با خرید گوشی یا تبلت، سیم کارت و ورود وی به فضای مجازی آنهم بدون نظارت هدفمند در حال خدمت به فرزند خود هستند و میان گوشی و تبلت و چیزهای دیگری مثل لباس تفاوت قائل نیستند! این پدیده حتی در میان قشر تحصیلکرده هم در حال وقوع است و به جد می طلبد تا مدارس به عنوان والدین دوم فرزندان وارد عمل شده و ابتدا به والدین و سپس به فرزندان سواد رسانه ای را بیاموزند. در حال حاضر در شهر قم و تهران طلابی که در دانشگاه هم تحصیلات مرتبط با علوم رسانه ای مانند علوم ارتباطات اجتماعی و سینما و غیره دارند انجمنی تحت عنوان انجمن سواد رسانه ای راه اندازی نموده اند که می تواند در همین زمینه راهگشا باشد. البته شاید ذکر این نکته هم اهمیت داشته باشد که بعضا مربیان مدارس شاید به جهت مشغله زیادی که در مدارس هست خیلی به کیفیت مشاوران و اساتید مدعو دقت نمی نمایند و صرف نام و عنوان و میزان تحصیلات ایشان و یا اینکه مثلا فرزند وی در این آموزشگاه مشغول تحصیل است اقدام به دعوت وی و برگزاری جلسات سخنرانی می نمایند که باید گفت دقت در این زمینه هم بسیار حائز اهمیت است.

ابنا: خانواده ها و مسئولان مدارس چگونه می توانند اوغات فراغت نوجوانان را پر کنند تا آنان کمتر به حاشیه کشیده شوند؟

لطیفه ای در این زمینه در فضای مجازی وجود دارد که می گوید قدیم ها فرزندان را نمی شد از کوچه به منزل آورد و نیازمند گوشزد به فرزندان در بازگشت به منزل بود اما اینک نمی توان فرزندان را به محیط های عمومی برد و با تشویق و تنبیه می بایست وی را راهی خارج از منزل نمود.

حقیقت این است که مشغله های روزمره باعث شده تا والدین هم خیلی از عدم تحرک فرزندان خود احساس نارضایتی ننمایند و چه بسا آنان را تشویق به ماندن در خانه کنند. حال اینکه مهارت های اجتماعی موضوعی است که تنها از طریق حضور در گروه همآلان و حرکات اینچنینی حاصل می شود و این خود آسیب دیگری است که می بایست والدین به آن توجه نمایند. البته نمی توان گفت که فاصله گرفتن از فضای مجازی باعث می شود تا آسیب آنان کمتر شود چرا که همانگونه که عرض کردم این تربیت در خانواده است که فرزند را در برخورد با معضلات اجتماعی په در فضای مجازی و چه در فضای واقعی بیمه می نماید و اگر فرزندی فاقد تربیت صحیح باشد چه در فضای مجازی و چه در فضای واقعی مورد آسیب و تهدید قرار می گیرد و زمانی که با آسیبی روبرو شود چون فاقد سپری به نام تربیت صحیح و پشتیبانی به نام خانواده سالم است آن آسیب به وی وارد می شود.

اما بهترین برنامه ریزی برای وقت فراغت زمانی است که در جهت تربیت و یا رشد وی باشد به عبارتی اگر فرزند هم اوقات فراغت خود را با شادابی طی کند و هم به تربیت و رشد وی کمک کند به قول معروف با یک تیر دو نشان زده ایم و چه اوقاتی بهتر از وقتی که در محضر قرآن باشیم. یادگیری قرائت قرآن، حفظ قرآن و حتی مفهوم قرآن همه و همه می تواند سلاحی محکم برای فرزندان در برابر آسیب ها باشد. البته طبیعی است که در کنار قرآن بودن بدون تربیت صحیح نمی تواند راهگشای زندگی باشد. در وهله دوم رشد جسمی و روحی وی به همراه شادابی می بایست در اوقات فراغت لحاظ گردد و آن در ورزش نهفته است. ورزش همیشه و در همه حال به عنوان عنصری مطلوب برای پرکردن اوقات فراغت مطرح است و در روایات منقول از پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار صلوه الله علیهم اجمعین به ورزش کردن و کسب مهارت در یک یا چند رشته ورزشی توصیه شده است. طبیعتا خانواده می تواند با برنامه ریزی صحیح و البته با استفاده از نظر مشاوران اوقات فراغت فرزندان را با نظمی منطقی پر نمایند تا ضمن دوری از اسیب های گفته شده در جهت رشد و تعالی مادی و معنوی خود گام بردارند.

ابنا: وظیفه مسئولان دولتی چیست؟

دولت ابتدا باید فضای مجازی را جدی بگیرد. مقام معظم رهبری در همین خصوص فرموده اند فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد. و چه جمله زیبا و در عین حال دقیقی. اگر به فضای مجازی اهمیت داده نشود و برای آن برنامه ریزی نشود فرصتی که پیشامده به تهدید بدل می گردد و تاثیرات منفی جبران ناپذیری بر جامعه و فرهنگ ما می گذارد. حال اینکه با برنامه ریزی صحیح و ایجاد زیر ساخت های سخت افزاری و نرم افزاری صحیح و البته به موقع می توان این فرصت را فرصت نگه داشت و جهشی در علم و دین و فرهنگ جامعه را شاهد بود و به نظرم مهمترین قدم که در حال تبدیل شدن به افسانه است ایجاد اینترنت ملی است؛ اینترنت ملی بر خلاف آنچه برخی تبلیغ می کنند کاملا آماده است تا بسیاری از معضلات فعلی اینترنت را حتی در مقوله هایی مانند سرعت از میان بردارد.

در ادامه می بایست دولت به تولید محتوای مناسب و اشاعه فرهنگ اسلامی در عرصه این فضا بپردازد و یا دست کم آن را پشتیبانی و حمایت کند و به عکس جلوی اشاعه محتوای نامناسب را بگیرد. منظور بنده از محتوای مناسب همه انواع محتوای رسانه ای به صورت مجازی است. از وبلاگ ها و سایت ها گرفته تا فیلم کوتاه و بازی های کامپیوتری.

..............................
پایان پیام/ 167