هانی رستگاران، روزنامه نگار و پژوهشگر گردشگری، در یادداشتی نوشت: دیپلماسی گردشگری به‌عنوان بخشی از دیپلماسی عمومی، یک استراتژی است که کشورها از طریق آن به توسعه و تقویت روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با سایر کشورها می‌پردازند و از گردشگری به‌عنوان ابزاری برای بهبود تصویر ملی و افزایش تأثیرگذاری جهانی استفاده می‌کنند. این مفهوم شامل تلاش‌های هماهنگی برای ترویج گردشگری و جذب بازدیدکنندگان بین‌المللی می‌شود که در نهایت به تقویت اقتصاد محلی، تبادل فرهنگی و بهبود تجربه‌های بین‌المللی منجر می‌شود. دیپلماسی گردشگری یکی از ابزارهای مهم برای پیشبرد اهداف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حتی امنیتی کشورها در محیط‌های مجاور و فراتر از آن است.
ایران باوجود روابط فرهنگی، سیاسی، تجاری و اقتصادی، تاریخی و طولانی با دیگر کشورها، به نظر می‌رسد که همچنان چالش‌ها و موانعی در تعامل فرهنگی و اقتصادی با دیگر کشورها، به‌خصوص منطقه خاورمیانه روبرو بوده و سیاست جامع و خط‌مشی دقیقی در این زمینه‌ها ترسیم نکرده است. در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از تحریم‌های دولت اول ترامپ و پیش از آنکه صادرات نفت ایران با تحریم‌های گسترده مواجه شود که منجر به محرومیت کشور از درآمدهای نفتی شد، شاهد تلاش‌های مختلفی برای کاهش اتکا کشور به بودجه نفتی و عواید حاصل از آن بودیم.
این تلاش‌ها بدون شک اگر با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری هوشمندانه دولت همراه شوند، می‌توانند کارآمد باشند. یکی از راه‌های جبران کسری بودجه کشور، توسعه گردشگری در نقاط مختلف ایران است. به‌عنوان‌مثال یکی از مناطقی که ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری دارد، منطقه مکران در جنوب شرقی ایران است، اما این منطقه تاکنون به دلیل چالش‌های امنیتی، سیاسی و ایدئولوژیک نتوانسته است به شکوفایی برسد.
دلایل متعددی برای این رکود وجود دارد اما بیش از همه، چالش‌های امنیتی، ناکافی بودن زیرساخت‌های گردشگری منطقه و غلبه فضای امنیتی و سیاسی بر روابط ایران از مهم‌ترین دلایل هستند. بی‌شک یکی از استراتژی‌هایی که می‌تواند این فضا را متحول کند، دیپلماسی گردشگری است که هم باید دولت و هم فعالان گردشگری در این پروژه مشارکت داشته باشند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران با انتصاب علی عبدالعلی‌زاده به‌عنوان نماینده خود در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریا محور، تمرکز بیشتری را برای توسعه و بهره‌برداری بهینه از این منطقه ویژه‌ی اقتصادی و گردشگری معطوف کرد که خود نویدبخش اتفاقات مثبت و مؤثر در آینده نه‌چندان دور خواهد بود.
اما از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که دیپلماسی گردشگری می‌تواند به کشور کمک کند تا مسیرهای جدیدی را در محور رشد و توسعه بیابد و آن را طی کند، عبارت از موضوعات زیر است:
۱) دیپلماسی گردشگری به کشورهای کمک می‌کند تا تصویری مثبت و جذاب از خود در سطح بین‌المللی ارائه کنند. این امر می‌تواند به جذب گردشگران، سرمایه‌گذاران و حتی حمایت‌های بین‌المللی کمک کند. عکس‌ها، فیلم‌ها و کمپین‌های تبلیغاتی گردشگری بهترین ابزارها برای معرفی مناظر طبیعی، فرهنگ و تاریخ کشورها هستند.
۲) گردشگری یکی از بزرگ‌ترین صنایع اقتصادی جهان است و می‌تواند به‌طور مستقیم به اقتصاد محلی کمک کند. درآمد حاصل از گردشگری می‌تواند به ایجاد شغل، توسعه زیرساخت‌ها و بهبود معیشت مردم محلی منجر شود. دیپلماسی گردشگری از این فرصت‌ها بهره‌برداری می‌کند تا جریان‌های اقتصادی پایداری از طریق همکاری با دیگر کشورها ایجاد کند.
۳) افزایش تعاملات گردشگری می‌تواند به تبادل فرهنگ‌ها و افزایش فهم و درک بین ملت‌ها منجر شود. این جنبه از دیپلماسی گردشگری می‌تواند تعصبات و سوءتفاهم‌ها را کاهش داده و به تقویت روابط بین کشورها کمک کند. از طریق نمایشگاه‌ها، فستیوال‌ها و برنامه‌های بین‌المللی، کشورها می‌توانند میراث فرهنگی خود را به دنیا معرفی کنند.
۴) دیپلماسی گردشگری همچنین شامل همکاری‌های بین‌المللی در حیطه گردشگری، محیط‌زیست و توسعه پایدار است. این همکاری‌ها می‌تواند شامل توافق‌نامه‌های دوجانبه، برنامه‌های مشترک برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی و استفاده مسئولانه از منابع زیست‌محیطی باشد.
۵) با افزایش تعداد بازدیدکنندگان و تعاملات فرهنگی، کشورها می‌توانند امنیت و ثبات بیشتری را تجربه کنند. گردشگری می‌تواند به‌عنوان یک پل برای ارتباطات سیاسی و فرهنگی عمل کرده و باعث کاهش تنش‌ها و ایجاد اعتماد بین ملت‌ها شود. تسهیل در سفر و ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در منطقی نظیر مکران و جزایر سه‌گانه به‌خصوص بوموسی، به افزایش سطح امنیت و بازدارندگی در برابر زیاده‌خواهی‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منجر خواهد شد.
موفقیت در دیپلماسی گردشگری نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ است که شامل مدیریت مؤثر منابع، ارتقای کیفیت خدمات گردشگری و سیاست‌های مناسب در حمایت از گردشگری و میراث فرهنگی است. کشورها با درک عمیق از فرصت‌ها و چالش‌های موجود در این حوزه می‌توانند به شکل مطلوبی از دیپلماسی گردشگری بهره‌برداری کنند تا به افزایش قدرت نرم و بهبود جایگاه بین‌المللی خود بپردازند.
اهداف دیپلماسی گردشگری به دو سطح داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند. دولت تلاش دارد تا از مردم و نهادهای مختلف داخلی، ازجمله اندیشکده‌ها، دانشگاه‌ها و دیگر ذی‌نفعان، در پیگیری دیپلماسی گردشگری خارجی حمایت کند. این مسئله به‌ویژه هنگامی‌که مذاکرات برای حصول توافقات بین‌المللی جریان دارد بسیار حائز اهمیت است. در این فاصله، وزارت امور خارجه تلاش می‌کند تا کشور یا کشورهای دیگر را از مخالفت با افکار عمومی داخلی به نفع خود بازدارد. همه نهادهای خارجی و رسمی که در امور خارجی درگیر هستند باید به‌عنوان بخشی از سیستم دیپلماسی گردشگری در نظر گرفته شوند. این تعامل و همکاری موجب می‌شود تا بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماسی فرهنگی، گزینه‌های بیشتری در اختیار مذاکره‌کنندگان باشد تا بتواند به اهداف خود در راستای منافع ملی دست یابند.
انتهای پیام/