تعدادی از خانواده های اعضای فریب خورده سازمان منافقین که در اردوگاه اشرف گرفتار شده بودند برای دیدار و آزادی فرزندان و اعضای خانواده شان در مقابل اردوگاه مذکور تحصن می کنند و در این بین اتفاقاتی بین خانواده ها با هدایت ثریا عبداللهی (معروف به سرهنگ ثریا) و اعضای سازمان منافقین رقم می خورد.

داستان نخستین ساخته لیلی عاج نویسنده و کارگردان نام آشنای تئاتر ایران از یک واقعه حقیقی گرفته شده. روز شنبه بیستم آذرماه ۱۳۸۹ هزاران تن از خانواده های اعضای گرفتار در فرقه رجوی در داخل پادگان اشرف، سران عشایر و مقامات و شخصیت های عراق، خبرنگاران عراقی و بین المللی و نمایندگان احزاب و گروه های عراقی که از نقاط مختلف کشور گرد آمده بودند در برابر درب جنوبی پادگان اشرف تجمع کرده و نسبت به نقض اولیه حقوق انسانی توسط فرقه رجوی که با حمایت مستقیم نیروهای آمریکائی در عراق صورت میگرفت اعتراض کردند. این تحصن نزدیک به چهار سال بطول انجامید.

مرکزیت اصلی داستان، قصه خانواده هایی است که در بیابان دیاله عراق در انتظار گوشه چشمی از فرزندانشان هستند. خانواده هایی که از درون رنج دوری و فراق از فرزند، همسر یا پدر و مادرشان آنها را از پای درآورده و از بیرون رنج کسر شان و سرافکندگی که به واسطه اعتقادات کجروانه آنها در بین مردم دارند.

آنها پشت دیوارهای اردوگاه اشرف در برزخ دیاله آمده اند تا اجازه دیدار بیابند شاید مرهمی برای رنجشان پیدا کنند. پادزهری برای همه فشارهایی که سالها از درون و بیرون بر زندگی شان تحمیل شد و درمانی برای آن نداشته اند. غافل از آنکه آنهایی که انتظارشان را می کشند نه قدرت ابرازِ وجود دارند و نه امکانش را.

عاج با تعریف این روایت تلخ که بر گستره نمایش چنبره زده و روایت بر پایه آن شکل می گیرد، تلاش دارد زندگی زیر سایه یک ایدئولوژی غیرعقلانی را نمایان کند. ایدئولوژی ای که با ایجاد فضای وحشت، بی اعتمادی و ... اصلی ترین نیاز زندگی یعنی عاطفه را از اعضایش می گیرد و آنها را به ماشینی برای اجابت خواسته ها تبدیل می کند.

فیلمنامه به دلیل اینکه از یک ماجرای واقعی و مستند نوشته شده و مربوط به یکی از حساس ترین ماجراهای تاریخ معاصر است جذابیت های خوبی دارد. به تصویر کشیدن جنایات سازمان منافقین که از ۳۰ خرداد سال ۶۰ از داخل کشور آغاز شد و تاکنون نیز ادامه دارد، نقد ایدئولوژی پوسیده این سازمان و آگاهی دادن به عامه مردمی که شاید از ماجرای اردوگاه آزادی بی اطلاع باشند از ویژگی های فیلمنامه سرهنگ ثریاست.

این نکته را نیز اضافه کنم که لیلی عاج پیش از ساخت «سرهنگ ثریا» همین داستان را در سال ۱۴۰۰به شکلی محدودتر در سالن چهارسوی تئاتر شهر در قالب نمایشی با عنوان «بابا آدم» روی صحنه برد که در آنجا به قصه غفار بنی آدم معروف به بابا آدم پرداخت. حال اینجا و در مدیوم سینما که می توانست امکانات گسترده تری را در اختیار عاج قرار دهد شاهد ساختاری منسجم تر با شخصیت پردازی هایی کاملتر هستیم.

ضمن اینکه بیشتر بازیگران نمایش «بابا آدم» در فیلم «سرهنگ ثریا» نیز حضور دارند و ایفای نقش همان کاراکترها را بر عهده دارند. در واقع «سرهنگ ثریا» به نوعی نسخه کاملتر و دیدنی تر و البته سینمایی شده «بابا آدم است» که یک ژاله صامتی بسیار درخشان نیز دارد و از همین حالا باید نام او را در میان نامزدهای جایزه بهترین بازیگری زن جشنواره چهل و یکم جست و جو کرد.

«سرهنگ ثریا» لحظات دراماتیک دیدنی و خط روایی مناسبی نیز دارد و بجز صحنه پایانی که لحن اثر را به سمت و سوی شعاری بودن و کلیشه ها برده و ایکاش مانند بابا آدم، در سرهنگ ثریا نیز سکانس فینال همان سکانس جستجوی خانواده ها بر مزار مدفون شده فرزندانشان در اشرف بود تا با یک فیلم اول درخشان مواجه شویم اگرچه لیلی عاج در ساخته نخستش گام محکمی برداشت و از تولد یک فیلمساز زن نوگرا و دغدغه مند در سینمای ایران خبر داد.