حسن عبدلی، عضو هیات‌مدیره کانون نابینایان «جلوه امید» استان قم، مهم‌ترین مسئله در حوزه تولید کتاب بریل را ضنعف عملکرد برخی متولیان دانست و گفت: متاسفانه برخی متولیان امر در حوزه تولید کتاب بریل و کتاب برای ناشنوایان
در ایران عملکرد موثری ندارند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان بهزیستی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هرکدام می‌توانند در تولید این گونه کتاب‌ها سهمی داشته باشند یا متولی باشند اما در قوانین هیچ‌یک از این مجموعه‌ها چنین چیزی تعریف نشده که ملزم به برطرف کردن نیاز مطالعاتی نابینایان یا ناشنوایان باشند.
وی افزود: در بحث کتاب، ناشنوایان تنها 20 عنوان کتاب مناسب‌سازی شده، همچنین در بحث نابینایان نیز کمتر از 14 هزار عنوان کتاب به بریل تبدیل شده است، این درحالی است که مجوز نشر سالانه کتاب بیش از 100 هزار عنوان کتاب است. متاسفانه رقم 14 هزار عنوان کتاب، رقم بسیار کمی است که حتی نمی‌توانیم آن را به درصد بیان کنیم وگرنه باید بگوییم نیاز مطالعاتی نابینایان در حوزه تولید کتاب بریل، نیم‌درصد برآورده شده است؛ البته هرکدام از مسئولان به‌صورت دلی اقداماتی انجام داده‌اند؛ مانند مسئولان وقت نهاد کتابخانه عمومی که کار تولید کتاب بریل را در نهاد کتابخانه‌ها آغاز کردند و قول دادند تا زمانی که این حوزه متولی خاصی ندارد از آن حمایت کنند. امیدواریم مدیران فعلی نیز این نهضت را ادامه دهند و جریان تولید کتاب بریل دوباره در مجموعه تقویت شود.
این کتابدار بخش نابینایان با اشاره به مسائل حوزه کتاب کودکان نابینا توضیح داد: خوشبختانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خود را ملزم به تولید کتاب بریل برای کودکان دانسته و کار تبدیل کتاب به بریل را انجام می‌دهد؛ البته تعداد آن کم و محدود به کتاب‌های تولید کانون و مراکز استان‌ها است. با این حال منابع خوبی به بریل تبدیل شده و به دست کودکان و نابینا می‌رسد. معمولا دسترسی به این کتاب‌ها برای شهرهایی که مرکز استان نیستند کمی دشوار است، برای داشتن این کتاب‌ها باید درخواست خرید بدهند، گاهی هم نهاد کتابخانه‌های عمومی در این شهرها کتابخانه‌ای ندارد و کودکان نابینا با این قبیل مشکلات مواجه هستند.
عبدلی ادامه داد: گاهی خلاقیت‌هایی در زمینه تولید کتاب بریل انجام می‌شود؛ مانند یکی از فرهنگسراها در تهران که برخی از کتاب‌های کودکان را به صورت بریل و تصویر برجسته و البته به صورت تک‌نسخه و برای مجموعه خودشان تولید کرده بودند که می‌تواند ایده خوبی برای تولید کتاب بریل باشد. اگر مسائل مالی تولید این کتاب‌ها برطرف شود می‌توان کتاب‌ها را به کتابخانه‌های دیگر نیز ارسال کرد.
عضو هیأت مدیره کانون نابینایان «جلوه امید» درباره کتاب‌های بریل دانش‌آموزی نیز گفت: تولید کتاب‌های بریل دانش‌آموزی با کتاب بریل عمومی متفاوت است. سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور معمولا یک سری کتاب برای دانش‌آموزان نابینا تولید می‌کند که تا پایه ششم ابتدایی همه دروس به صورت بریل است و از ششم به بعد بعضی از کتاب‌های درسی به صورت گویا و در قالب فایل‌های MP3 در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. دانش‌آموزان قم تا پایه ششم، تخصصی تحصیل می‌کنند و از پایه ششم به‌شیوه تلفیقی در مدارس عادی کنار دیگر بچه‌ها می‌نشینند. در کنار آن، چند روز یکبار از یک معلم رابط استفاده می‌شود که مشکلات دانش‌آموز نابینا را در مباحثی که نیاز به بینایی داشته و معلم به خوبی نتوانسته انتقال دهد، برطرف می‌کند.
عبدلی با تاکید بر اینکه مطالعه یکی از سرگرمی‌های مهم کودکان نابینا است، گفت: در دوران کودکی همیشه دوست داشتم مطالعه کنم چرا‌که نمی‌توانستم با هم سن و سالان خود در کوچه بازی کنم. تفریحی که در کودکی داشتم مطالعه بود و به خاطر کمبود کتاب بریل به سمت رادیو گرایش داشتم و به قصه‌های رادیو گوش می‌دادم. در مدرسه و کتابخانه استان نیز جای کتاب‌های عمومی بریل خالی بود. بچه‌های نابینا کمی سخت با محیط بیرونی خود ارتباط می‌گیرند و تفریحشان کتاب خواندن است.
وی درباره اهمیت کتاب‌های عمومی بریل برای دانش‌آموزان نابینا گفت: کتاب‌های دانش‌آموزی مطالب خوبی به دانش‌آموزان نابینا آموزش می‌دهد اما قطعا نمی‌تواند کافی باشد؛ مثلا در کودکی علاقه‌مند به تعمیر دوچرخه بودم و دوست داشتم بدانم روند کار آن چگونه است. نیاز کودکان نابینای امروز به مطالعه نیز همانند کودکان عادی است؛ البته امکانات برای کودکان نابینا بیشتر شده و ابزاری همچون ماشین تایپ و چاپگر بریل در کتابخانه‌ها وجود دارد و نابینایان می‌توانند فایل مخصوص خود را با چاپگر به بریل تبدیل کنند و دستگاه‌های پلیر وجود دارد که خواندن متن را برای بچه‌ها آسان‌تر می‌کند.
عضو هیأت مدیره کانون نابینایان «جلوه امید» همچنین درباره دستگاه‌های تولید کتاب بریل نیز گفت: اخیرا در ایران دستگاهی به نام دستگاه «دارکوب» وجود دارد که در اصفهان تولید می‌شود و مراکزی که بتوانند از عهده هزینه آن برآیند می‌توانند این دستگاه را تهیه کنند و در مراکز خود قرار دهند. با این حال در زمینه دستگاه‌ها و تجهیزات این حوزه نیازمند فناوری‌های به‌روزتری هستیم و این موضوع جزو با همکاری دیگر سازمان‌ها میسر نمی‌شود. امیدوارم مراکز تولید کتاب بریل در کشور بیشتر شود و این‌گونه نباشد که اعضای کتابخانه تمام کتاب‌های مجموعه را خوانده باشند و قادر به ارائه کتاب جدیدی به آن‌ها نباشیم.
در ایران عملکرد موثری ندارند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان بهزیستی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هرکدام می‌توانند در تولید این گونه کتاب‌ها سهمی داشته باشند یا متولی باشند اما در قوانین هیچ‌یک از این مجموعه‌ها چنین چیزی تعریف نشده که ملزم به برطرف کردن نیاز مطالعاتی نابینایان یا ناشنوایان باشند.
وی افزود: در بحث کتاب، ناشنوایان تنها 20 عنوان کتاب مناسب‌سازی شده، همچنین در بحث نابینایان نیز کمتر از 14 هزار عنوان کتاب به بریل تبدیل شده است، این درحالی است که مجوز نشر سالانه کتاب بیش از 100 هزار عنوان کتاب است. متاسفانه رقم 14 هزار عنوان کتاب، رقم بسیار کمی است که حتی نمی‌توانیم آن را به درصد بیان کنیم وگرنه باید بگوییم نیاز مطالعاتی نابینایان در حوزه تولید کتاب بریل، نیم‌درصد برآورده شده است؛ البته هرکدام از مسئولان به‌صورت دلی اقداماتی انجام داده‌اند؛ مانند مسئولان وقت نهاد کتابخانه عمومی که کار تولید کتاب بریل را در نهاد کتابخانه‌ها آغاز کردند و قول دادند تا زمانی که این حوزه متولی خاصی ندارد از آن حمایت کنند. امیدواریم مدیران فعلی نیز این نهضت را ادامه دهند و جریان تولید کتاب بریل دوباره در مجموعه تقویت شود.
این کتابدار بخش نابینایان با اشاره به مسائل حوزه کتاب کودکان نابینا توضیح داد: خوشبختانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خود را ملزم به تولید کتاب بریل برای کودکان دانسته و کار تبدیل کتاب به بریل را انجام می‌دهد؛ البته تعداد آن کم و محدود به کتاب‌های تولید کانون و مراکز استان‌ها است. با این حال منابع خوبی به بریل تبدیل شده و به دست کودکان و نابینا می‌رسد. معمولا دسترسی به این کتاب‌ها برای شهرهایی که مرکز استان نیستند کمی دشوار است، برای داشتن این کتاب‌ها باید درخواست خرید بدهند، گاهی هم نهاد کتابخانه‌های عمومی در این شهرها کتابخانه‌ای ندارد و کودکان نابینا با این قبیل مشکلات مواجه هستند.
عبدلی ادامه داد: گاهی خلاقیت‌هایی در زمینه تولید کتاب بریل انجام می‌شود؛ مانند یکی از فرهنگسراها در تهران که برخی از کتاب‌های کودکان را به صورت بریل و تصویر برجسته و البته به صورت تک‌نسخه و برای مجموعه خودشان تولید کرده بودند که می‌تواند ایده خوبی برای تولید کتاب بریل باشد. اگر مسائل مالی تولید این کتاب‌ها برطرف شود می‌توان کتاب‌ها را به کتابخانه‌های دیگر نیز ارسال کرد.
عضو هیأت مدیره کانون نابینایان «جلوه امید» درباره کتاب‌های بریل دانش‌آموزی نیز گفت: تولید کتاب‌های بریل دانش‌آموزی با کتاب بریل عمومی متفاوت است. سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور معمولا یک سری کتاب برای دانش‌آموزان نابینا تولید می‌کند که تا پایه ششم ابتدایی همه دروس به صورت بریل است و از ششم به بعد بعضی از کتاب‌های درسی به صورت گویا و در قالب فایل‌های MP3 در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. دانش‌آموزان قم تا پایه ششم، تخصصی تحصیل می‌کنند و از پایه ششم به‌شیوه تلفیقی در مدارس عادی کنار دیگر بچه‌ها می‌نشینند. در کنار آن، چند روز یکبار از یک معلم رابط استفاده می‌شود که مشکلات دانش‌آموز نابینا را در مباحثی که نیاز به بینایی داشته و معلم به خوبی نتوانسته انتقال دهد، برطرف می‌کند.
عبدلی با تاکید بر اینکه مطالعه یکی از سرگرمی‌های مهم کودکان نابینا است، گفت: در دوران کودکی همیشه دوست داشتم مطالعه کنم چرا‌که نمی‌توانستم با هم سن و سالان خود در کوچه بازی کنم. تفریحی که در کودکی داشتم مطالعه بود و به خاطر کمبود کتاب بریل به سمت رادیو گرایش داشتم و به قصه‌های رادیو گوش می‌دادم. در مدرسه و کتابخانه استان نیز جای کتاب‌های عمومی بریل خالی بود. بچه‌های نابینا کمی سخت با محیط بیرونی خود ارتباط می‌گیرند و تفریحشان کتاب خواندن است.
وی درباره اهمیت کتاب‌های عمومی بریل برای دانش‌آموزان نابینا گفت: کتاب‌های دانش‌آموزی مطالب خوبی به دانش‌آموزان نابینا آموزش می‌دهد اما قطعا نمی‌تواند کافی باشد؛ مثلا در کودکی علاقه‌مند به تعمیر دوچرخه بودم و دوست داشتم بدانم روند کار آن چگونه است. نیاز کودکان نابینای امروز به مطالعه نیز همانند کودکان عادی است؛ البته امکانات برای کودکان نابینا بیشتر شده و ابزاری همچون ماشین تایپ و چاپگر بریل در کتابخانه‌ها وجود دارد و نابینایان می‌توانند فایل مخصوص خود را با چاپگر به بریل تبدیل کنند و دستگاه‌های پلیر وجود دارد که خواندن متن را برای بچه‌ها آسان‌تر می‌کند.
عضو هیأت مدیره کانون نابینایان «جلوه امید» همچنین درباره دستگاه‌های تولید کتاب بریل نیز گفت: اخیرا در ایران دستگاهی به نام دستگاه «دارکوب» وجود دارد که در اصفهان تولید می‌شود و مراکزی که بتوانند از عهده هزینه آن برآیند می‌توانند این دستگاه را تهیه کنند و در مراکز خود قرار دهند. با این حال در زمینه دستگاه‌ها و تجهیزات این حوزه نیازمند فناوری‌های به‌روزتری هستیم و این موضوع جزو با همکاری دیگر سازمان‌ها میسر نمی‌شود. امیدوارم مراکز تولید کتاب بریل در کشور بیشتر شود و این‌گونه نباشد که اعضای کتابخانه تمام کتاب‌های مجموعه را خوانده باشند و قادر به ارائه کتاب جدیدی به آن‌ها نباشیم.
نظر شما