> مسئولیتپذیری و دوری از جرم
باید یک بازنگری کنیم که ببینیم جوانان را تا چه اندازه مسئولیتپذیر بار آوردهایم. این نکتهی مهمی است که هر شخص در خانواده آن را میآموزد. مسئولیتپذیری میتواند ازدواج و تشکیل خانواده را در پی داشته باشد و در سایهی آن، جرم کمتری را در جامعه شاهد بود. شاید بیان این نکته جالب باشد که وقتی این موضوع را در همان سخنرانی سال 1378 که نام بردم، مطرح کردم، یکی از استادان حاضر پس از اتمام آن برنامه، نزد من آمد و در مصداق صحبت من مثالی زد که برایم جالب بود. ایشان اظهار کردند که در ژاپن با در نظر گرفتن اهمیت مسئولیتپذیری و به منظور مسئولیتپذیر کردن دانشآموزان که آینده سازان کشور هستند، از آنان میخواهند حتی در نظافت مدرسه مشارکت داشته باشند. نکته جالب دیگر اینکه هر دانشآموزی از پایههای بالاتر نیز موظف به نظارت بر کار او خواهد بود. مصداق این موضوع که بیمسئولیتی میتواند تمایل به تشکیل خانواده را کم کند، میتوانیم در کشور خودمان ببینیم. برخی از افرادی را در این رابطه مثال میزنم که با وجود تمکن مالی تن به ازدواج نمیدهند.
> پیامدهای مغفول ماندن ازدواج
پیامدهای مهمی را میتوان در پی مغفول ماندن ازدواج متصور شد. پیامدهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، روحی و روانی، افزایش بیبند و باری و... از جمله مضرات پرهیز از ازدواج در جوامع است. وقتی خانواده تشکیل شود، اقتصاد شکوفا میشود. با تشکیل خانواده پسانداز و صرفهجویی به منظور آینده فرزندان بیش از دوران تجرد صورت میگیرد. با ازدواج نیروی کار نیز بیشتر میشود و مضاف بر آن فعالتر نیز عمل میکنند، زیرا با تشکیل خانواده و تامین معیشت همسر و فرزندان، انگیزه بالاتری نیز برای کسب درآمد پیدا میشود.
> تولید نسل و تامین نیروی کار
مهمترین وظیفه خانواده تولید مثل است. در صورتی که ازدواج رخ ندهد، جامعه چگونه میتواند نیروی کار را تامین کند؟ با بالا رفتن آمار ازدواج و تولید نسل، طبیعی است که نیروی کار هم برای نسلهای آینده به وجود میآید. عکس آن نیز صادق است و با پایین آمدن ازدواج، فرزند کمتری وارد جامعه شده و درواقع نیروی کار کمتری هم وارد جامعه خواهد شد. به این ترتیب چرخه اقتصادی دچار مشکل خواهد شد. همین نکته به خودی خود میتواند بر کاهش جرم در جامعه تاثیر مستقیم بگذارد. خانواده انتقال دهنده میراث فرهنگی است. در نگاهی میتوان تصور کرد که وقتی ازدواجی صورت نگیرد و خانوادهای شکل نگیرد، میراث فرهنگی نیز انتقال پیدا نکند و یا به اندازهی موثر و کافی از نسلی به نسلی دیگر منتقل نشود! به این ترتیب عواقب خوبی در انتظار حفظ میراث فرهنگی کشور که بیشتر در خانواده و از مادر و پدر به فرزندان منتقل میشود، نخواهد بود.
> کاهش امنیت در جامعه
با کاهش ازدواج، امنیت جامعه نیز کاهش پیدا خواهد کرد. به عبارتی جامعه با پایین آمدن ازدواج بیمار میشود. در سال 1970 در کنفرانس کلوپ روم که در کشور مصر برگزار شد، تنها کشورهای مخالف سقط جنین، آمریکا و ایران بودند. همین امروز نیز آمریکا با سقط جنین مخالف است. زیرا آنان نیز پی به اهمیت این موضوع بردهاند؛ چون خانواده اصل است. درواقع خانواده خیمه جامعه است. اگر خانواده تشکیل نشود، خیمه فرو میریزد. پنج نهاد مهم در جامعه داریم که یکی از آنان خانواده است. پس چگونه میتوان اهمیت موضوع را در نظر نگرفت و با هر بهانهای ازدواج را به غفلت و یا خدای ناکرده فراموشی سپرد؟
> موافقت تمامی دولتها با ازدواج
ازدواج مقوله بسیار مهمی است برای همین تمامی دولتها با آن موافق هستند. هیچ حکومت و دولتی را سراغ ندارم که با ازدواج و تشکیل خانواده مخالف باشد. حتی آمریکا برای تقویت خانواده صدها فیلم ساخته است. کشورهای دیگری نیز مانند بسیاری از کشورهای اروپایی تا کنون برای تشویق مردم به تشکیل خانواده، صدها فیلم ساختهاند تا به این وسیله ازدواج را تقویت کنند. هیچ حکومتی نیست که خانواده را بکوبد. حتی چین که به دلیل افزایش بیش از حد جمعیت اقدامی در ارتباط با ترویج تکفرزندی داشته، هرگز با ازدواج و تشکیل بنیان خانواده مخالفت نکرده است.
> نظر جامعهشناسان درباره ازدواج
کشور در تمامی بخشها نیاز به نیروی انسانی دارد. بخشهای کشاورزی، تکنولوژی و صنعت و همچنین بخش نیروی انسانی، مستلزم وجود نیروی انسانی است. اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده تا اندازهای است که هزاران جامعهشناس و میشود گفت تمامی آنان به اهمیت آن تاکید دارند و موافق آن هستند. مصداق این گفته را میتوان با نگاهی به کلوپ روم در سال 1970 که پیشتر به آن اشاره کردم، نظاره کرد. تمامی جامعهشناسان در آن کلوپ، به ازدواج تاکید کردند. خانواده اصل است. تمامی جامعهشناسان جهان از هاروارد گرفته تا آمریکای جنوبی، همگی به تشکیل خانواده، این اصل مهم توجه نشان دادهاند. در کلوپ روم که نام بردم، صاحبنظرانی همچون میدوز و... شرکت داشتند که با کمک کارخانه فولکس واگن تشکیل شد. تمامی این صاحبنظران به خطر فروریزی خانواده اشاره داشتند و مطرح کردند که خانواده باید حفظ شود. در پی این کلوپ مطرح شد که خانواده اساس است و باید کاری کرد که حفظ شود، برای همین حتی آمریکا سقط جنین را ممنوع اعلام کرد و هنوز هم این ممنوعیت در این کشور ادامه دارد.
> ارتباط ذهن جامعه و امنیت
شاید این پرسش مطرح شود که با وجود اهمیت ازدواج، چرا گاهی جوامع از ازدواج سرباز میزنند و یا از آن دوری میکنند؟ به نظر میرسد پاسخ این پرسش را باید در ذهن جامعه جست. امروزه ذهنیت جامعه را باید تغییر داد. ذهن جامعه چندان موافق ازدواج نیست! برای اصلاح این موضوع باید به فراهمسازی بسترهای لازم برای این مهم اقدام جدیتری داشت. وقتی شغل و آسایش و امید به آینده و نکات لازم و موثر در تشکیل خانواده و ازدواج فراهم باشد و در جامعه بالا رود، تجرد نیز کاسته شده و میل به ازدواج بیشتر میشود. به این ترتیب میتوان امیدوار بود که جامعه ذهنیت درستتری نسبت به ازدواج پیدا کند. در پی آن نیز بروز جرم در جامعه کاهش پیدا کرده و امنیت بیشتری نیز حکمفرما خواهد شد.
دکتر امان قراییمقدم
جامعهشناس و استاد دانشگاه
نظر شما