به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، عُمرکُشان یا در ادبیات دینی و روایی عیدُالزهرا از مراسم مختص به شیعیان دوازده‌امامی است که از روز نهم ربیع الاول تا هفده ربیع الاول در مناطقی از ایران به صورت ممنوعه برگزار می شود.

هدف برگزارکنندگان از این مراسم شادمانی به دو دلیل است: آغاز امامت امام دوازدهم شیعیان و باور آنان به کشته‌شدن عمربن خطاب در چنین روزی. این مراسم حداقل از قرن هفتم هجری وجود داشته و در زمان صفویان رایج بوده است.

 

انتقادات متعددی به برگزاری این مراسم وارد شده‌است. اولاً، بررسی‌های تاریخی با استفاده منابع شیعه و سنی نشان می‌دهد که عمر در ماه ذی‌الحجه کشته‌شده نه در نهم ربیع‌الاول. ثانیاً، بررسی‌های حدیثی نیز نشان می‌دهد که سند روایت رفع‌القلم که به موجب آن گناهان در این روز مورد حساب قرار نمی‌گیرند ضعیف است. این روایت که جواز ارتکاب به گناهان در چنین روزی را می‌دهد از نظر قواعد حدیثی در پایین‌ترین درجهٔ اعتبار قرار دارد.

این روز با مراسم و آئین‌هایی چون ساخت پیکره‌هایی نمادین از عمر بن خطاب و آتش زدن آنها، شعرخوانی، تصنیف‌گویی، آتش‌بازی، پوشیدن لباس قرمز و اجرای نمایشنامه‌های کمدی همراه بوده‌است.

 

مخالفت امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب با مراسم عمرکشان

گفتنی است این مراسم از سال ها پیش به علت مخالفت اکثر مراجع و به علت آنچه اختلاف میان شیعیان و اهل تسنن ذکر شده است ممنوع اعلام شده اما همچنان این مراسم به صورت بسیار محدود و خانگی برگزار می شود.

تاریخچه این مراسم تا پیش از دوران صفویه مشخص نیست و رونق آن پس از صفویه صورت گرفته‌است. برخی بر این باورند که این مراسم، نسخه تحول یافته مراسم مغ‌کشی در ایران ساسانی است. این مراسم تا پیش از روی کار آمدن جمهوری اسلامی در کشور در بعضی مناطق، بدون منع و به صورت علنی، برگزار می‌شد؛ اما پس از انقلاب اسلامی، این مراسم به دستور امام خمینی (ره) ممنوع اعلام شد و پس از این در کاشان مقبره ابولولو به جهت مقابله با برگزاری مراسم عمرکشان در آنجا، برای همیشه بسته و تغییر کاربری داده‌شد.

همچنین رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این استفتا که "حکم برپایی این گونه مجالس با صورتی که گفته شد چیست؟" بیان کردند هرگونه گفتار یا کردار و رفتارى که در زمان حاضر سوژه و بهانه به دست دشمن بدهد و یا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین شود شرعاً حرام اکید است.

 

مخالفت مراجع با مراسم عمرکشان

آیت‌الله نوری همدانی نیز در این باره می‌نویسد: چیزی به عنوان رفع قلم در روز به خصوصی نداریم و مسلمانان باید از تفرقه بپرهیزند و از هر چیزی که موجب وهن مذهب می باشد جداً اجتناب نمایند.

همچنین آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ خود به این استفتا مرقوم کرده است: اولاً: روایتی با عنوان رفع قلم در آن ایام مخصوص در منابع معتبر نداریم. و ثانیاً بر فرض چنین چیزی باشد که نیست مخالف کتاب و سنت است و چنین روایتی قابل پذیرفتن نیست و حرام و گناه در هیچ زمانی مجاز نیست.

آیت‌الله بهجت(ره) نیز فرمودند: عیدالزهراء روز بیان مشترکات میان شیعه و اهل تسنن و ترک لعن است.

بنابر این گزارش در کتاب «در محضر حضرت آیت الله العظمی بهجت» ، نوشته محمدحسین رخشاد، آیت‌الله بهجت(ره) نیز درباره برگزاری مجالس به مناسبت حضرت زهرا (س)(عیدالزهراء ) توصیه می‌فرمودند که به بیان فضایل اهل بیت(ع) به‌ویژه حضرت زهرا(س) و بیان حدیث ثقلین پرداخته شود.

به فرموده ایشان شیوه مرحوم آیت الله بروجردی(ره) نیز همین بوده است یعنی بیان مشترکات میان شیعه و اهل تسنن و ترک مطاعن و مثالب یا لعن و سب آشکار.

آیت الله بهجت(ره) درباره برخی از رفتارها به نام عیدالزهرا نیز می‌گوید: چه بسا ... این کارها موجب اذیت و آزار و یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند گردد در این صورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود ما مسبب آن و یا شریک جرم خواهیم بود.

آیت الله بهجت(ره) بر ضرورت دقت شیعیان در گفتار و رفتار تاکید بسیاری داشتند که مبادا موجب تحریک اهل سنت شود و بسیار بر تقیه عملی و قولی تاکید می کردند اما تقیه و تزلزل قلبی را حرام می دانستند.

برخلاف اظهارات مراجع گرانقدر و بنیان گذار انقلاب، برخی مداحان به اینگونه مراسم ها رفته و سخنان شعرگونه ی آنان در این مراسم ها ضمن اینکه مخالف نظر قاطبه ی علمای شیعه است، خارج از هر گونه ادب، نزاکت و چارچوب اخلاقی است.

 

نمونه ای از مداحی های مراسم عمرکشون

«به خدا آرزو داریم، با همین شور و شعف، یک عمر کشون بگیریم، توی ایوان نجف / بیایید با هم تا جون داریم تا وقتی که نفس داریم، کف بزنیم، شادی کنیم، همه اش بگیم لعن عمر / تنگ غروب نگار تو، والده ی خمار تو، گرم […] / مادری با این سخاوت تو زمونه نیست که نیست / نسب از تو افتضاح تر، تو زمونه نیست که نیست (کف بزن) / شنیدم این بوده و بس، چه پستند همه ی اهالی سقیفه، ای خدا چقدر این عمر...

آهای خوشگل کاشی، آقا پاینده باشی / عجب دسته گلی دادی به ما، خسته نباشی / عمر لعنت به روحت، عمر لعنت به روحت / مبارک و تبارک، عمر رفته به درک / آهای شیعه ی مرتضی علی، عیدت مبارک / عمر لعنت به روحت، عمر لعنت به روحت / آهای شجاع کاشون، آهای مرد مسلمون / کاری کردی که از خلیفه فواره می زد خون (خطاب در واکنش به صدای هلهله خطاب به به حاضران: جونم، به به) / عمر عین عذابه، عمر خونه خرابه / جای بردن نام کثیفش توی...

 

رعایت تم قرمز در مراسم عمرکشان

پوشیدن لباس قرمز از شاخصه‌های این مراسم عنوان شده‌است. همچنین علاوه بر لباس، استفاده از تم قرمز در وسایل تزئینی مثل بادکنک، رومیزی و شکلات قرمز و خوراکی‌هایی با تزئین قرمز از وسایل تشکیل دهنده این جشن‌ها هستند. برگزاری مراسم رقص، شعرخوانی و سخنرانی با موضوع تولی و تبری از مراسم‌های صورت گرفته در این جشن است.اجرای مراسم مولودی‌خوانی این مراسم عموماً بر عهده مداحان خانگی است.

 

نظرات موافقان و مخالفان

موافقان مراسم عمرکشان، با استناد به اهمیت تبری در فرهنگ شیعه، دلایلی را در تأیید محتوایی این جشن مطرح کرده‌اند. بر اساس این باور، لعن و سب دشمنان اهل بیت پیامبر، نه تنها منافاتی با دین و مذهب ندارد، بلکه از شعائر مذهبی نیز محسوب می‌شود. موافقان همچنین به هم‌سویی شیعیان با امامان خویش در شادی و غم اشاره می‌کنند و بر این باورند که در روز نهم ربیع، به جهت شادی اهل بیت، باید ابراز شادی و سرور کرد.

مخالفان برگزاری این مراسم نیز، به مسئله ایجاد اختلاف میان شیعه و سنی پرداخته‌اند و این مراسم را مخالف سیاست‌های وحدت محور شیعه و سنی می‌دانند.

حال با توجه به منع امام خمینی (ره)، رهبر معظم انقلاب و مراجع گرانقدر آیا شما این مراسم را می پذیرید و در آن شرکت می کنید؟

قطعا ما باید، طبق نظر رهبر انقلاب و ولی امر مسلمین عمل نماییم و از هرگونه تفرقه افکنی بین مسلمین پرهیز کنیم چرا که جنایتکاران تکفیری استنادشان به این گونه مراسم ها هست.