از دیگر سو افرادی که در حوزه نویسندگی و چاپ و نشر کتاب فعالیت می کنند در این زمینه اعتقاد دارند که قیمت کتاب نسبت به سایر اقلام و کالاها نه تنها گران نیست، بلکه بسیار ناچیز است و مردمی که حتی در طول یکسال اقدام به خرید کتاب می کنند واقعا هزینه ای بابت به دست آوردن کتاب پرداخت نمی کنند و تازه خیلی هم خوش به حالشان می شود که با این قیمت ها یک محصول فرهنگی را به دست می آورند و آن را برای همیشه از آن خود می کنند. این افراد درباره دلیل چنین توجیهی بیان می کنند که آن منفعتی که مطالعه کتاب نصیب آنها و افراد خانواده و گاه دوستان و آشنایان شان می کند بسیار فراتر آن پولی است که آنها در برهه ای از زمان برای خرید یک کتاب پرداخت می کنند بعلاوه اینکه آنان فقط یکبار برای خرید یک کتاب هزینه می کنند اما می توانند بارها و بارها آن کتاب را مورد مطالعه قرار دهند. در مقابل مردم نیز دلیل خودشان را مبنی بر اینکه اگر ما می توانیم از یک کتاب بارها استفاده کرده و دانش و فرهنگی که مطالعه آن نصیبمان می شود را با بقیه افراد به اشتراک بگذاریم نویسندگان و ناشران نیز می توانند با فروش نسخه های بیشتری از یک کتاب و حتی به چاپهای دوم و سوم رساندنش می توانند از محصولی که یکبار برای تولید آن زحمت کشیده اند استفاده های مالی بیشماری داشته باشند. اگر این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم در می یابیم که تا حدی درست است اما نباید این مسئله را هم از نظر دور نگه داریم که چاپ دوباره یک کتاب هم هزینه هایی را برای ناشر در بر می گیرد که او باید نسبت به پرداخت آن اقدام کند، این در حالیست که وقتی یک نفر کتابی را به قیمت خاص (مثلا صدهزار تومان) خریداری می کند دیگر بابت خواندن دوباره و سه باره آن و حتی در اختیار دیگران قرار دادنش مجبور نیست هزینه خاصی را پرداخت کند و این یعنی آن کتاب برای همیشه از آن اوست و وی بابت داشتن آن محصول فرهنگی فقط و فقط یکبار پول پرداخت کرده و لاغیر.
اما از این موضوع که گذر کنیم با یک مسئله مهم دیگر مواجه می شویم، مسئله ای تحت عنوان کیفیت. تا یادمان هست همیشه بیان شده که مردم کتاب نمی خوانند و اهل مطالعه نیستند و برای خرید کتاب از خودشان تمایلی نشان نمی دهند یکی از مهمترین دلایل این عدم تمایل را هم پیشتر بیان کردیم که به مسائل اقتصادی مرتبط می شد، اما خودمانیم به نظر شما جدا از مسائل اقتصادی آیا می توان کتاب را مانند یک هندوانه در بسته قلمداد کرد که خریدار واقعا نمی داند داخل چه چیزی نوشته شده، به عبارت بهتر اگر از کتابهای دانشگاهی و کتابهایی که توسط دیگران به افراد توصیه می شوند فاکتور بگیریم، با بخش قابل توجهی از کتابهای زیرچاپ رفته مواجه می شویم که مخاطبان واقعا از محتوای آن بی خبرند و نمی دانند نوشته هایی که داخل آن کتابها به رشته تحریر در آمده از چه کیفیتی برخوردار است. آیا اصلا ارزش خواندن دارد؟ ارزش آن پولی که بابت خریدش پرداخت می کنیم، دارد؟ مسئله مهمتر اینکه کتاب خاصی را که برای خرید در نظر گرفته ایم قرار است چه چیزی به ما بدهد؟ چه بار علمی و فرهنگی و اجتماعی را قرار است بر ما بیفزاید؟ آیا قرار است ما پس از خرید یک کتاب خاص و مطالعه آن به لحاظ رفتاری و عقیده ای تغییر موضع بدهیم و به آدم دیگری تبدیل شویم؟ اصلا یک کتاب می تواند ما را به آدم دیگری تبدیل کند؟ اگر جواب مثبت است این سوال پیش می آید که آیا قرار است تغییر مورد نظر در راستای بهتر شدن ما باشد یا بدتر شدنمان؟ یعنی ما با مطالعه یک کتاب به آدم مثبت تری تبدیل می شویم یا منفی تر؟ مسلما وقتی از درجات مثبت و منفی سخن می گوییم منظورمان همه جهات را در بر می گیرد، منظور این است که یک کتاب اگر بتواند به علم و دانش ما بیفزاید و ما به انسان عالم تری تبدیل کتاب خوبی ست، همانطور که اگر یک کتاب بتواند یکی از صفات زشت (مثلا دروغگویی) را از درون ما بیرون بکشد و موجب شود که ما دیگر دروغ نگوییم هم کتاب خوبی ست، مسلما عکس این موضوع هم صادق است، (به عنوان مثال برخی کتابها موجب می شوند که آدمی را راه راست تغییر مسیر دهد و به مسائلی گرایش پیدا کند که چندان انسانی و الهی نیستند و آدمی را با گمراهی مواجه می کننند) مسلما چنین کتابهایی نمی توانند کتاب های خوبی باشند و خواندن آنها اصلا به صلاح نیست.
بنابر آنچه بیان شد می فهمیم که جدا از مسئله کمیت (که بیشتر درباره مسائل مالی «مثلا قیمت یک کتاب» صدق می کند، موضوع کیفیت یک کتاب موضوعی نیست که بتوان از کنار آن یه سادگی عبور کرد و نسبت به آن بی تفاوت بود، این در حالیست که پیشتر پرسشی را مبنی بر اینکه آیا می توان کتاب را مانند یک هندوانه دربسته در نظر گرفت که تا آن را نخوانده ایم، نمی دانیم خوب یا بد، قلمداد کرد؟ پاسخ این پرسش را هنوز نداده ایم اما شواهد و قرائنی که در این گزارش به آنها اشاره شد می توانند مبین این موضوع باشند که یک کتاب تا زمانی که مورد مطالعه قرار نگرفته می تواند همچون یک هندوانه قلمداد شود چه آنکه به کرات دیده شده که کتاب یا کتاب هایی با قیمت های نسبتا گران توسط برخی از افراد خریداری شده و مورد مطالعه قرار گرفته اند در حالی که نه تنها هیچ تغییری در رفتار و منش فرد مطالعه کننده ایجاد نکرده اند بلکه حتی نتوانسته اند او را برای چند دقیقه به تفکر وادارند، به نظر شما آیا چنین کتابی از کیفیت مطلوب برخوردار بوده است یا خیر؟
ممکن است برخی از نویسندگان و کارشناسان مدعی شوند که ما داریم سخن به گزافه می گوییم، چرا که برای مثال یک نفر از خواند یک رمان چه انتظاری می تواند داشته باشد؟ آیا واقعا مطالعه یک رمان قرار است مردم را به تفکر وادارد و از آنها آدمی بهتر بسازد؟ مردم رمان را می خوانند تا هم سرگرم شوند و با ذهنیات یک نویسنده بیشتر آشنا شوند، بنابراین مسئله کیفیت مثلا در مورد کتابهای رمان نمی تواند چندان مصداق داشته باشد. در مقابل چنین برهانی باید بیان کرد که این درست که یک رمان حتما قرار نیست از آدمی موجود بهتری بسازد، اما این مسئله دلیل نمی شود که ما در کتابهای رمان به موضوع کیفیت توجه نکنیم و آن را نادیده بگیریم، بالاخره فردی که مبلغ مشخصی را بابت خرید یک رمان می دهد حداقل از محتوای رمانی که آن را خریداری کرده انتظاراتی دارد که خواندنش باید بتواند آن انتظارات را برآورده کند، خیلی از افراد در اطراف زندگی می کنند که بارها رمانهایی را خریده و آنها را مورد مطالعه قرار داده اند در حالیکه انتظاراتشان در خوانش آن رمان برآورده نشده، حتی گاها پیش آمده که این افراد با خود گفته اند: «عجب کتاب مزخرفی بود، حیف پول که بابت این هزینه کردم» آیا تا بحال خود شما پس از خواند یک رمان چنین جمله ای را بیان نکرده اید؟ برخی حتی تجربه های بدتری هم داشته اند، مثلا اینکه طرف رفته پول داده، رمانی را خریداری کرده و شروع به مطالعه آن کرده اما از یک جایی به بعد دیگر نتوانسته حتی به اندازه یک خط بیشتر بخواند، چرا که کیفیت محتوای آن رمان به قدری بد بوده که فرد کلا از مطالعه بقیه آن صرف نظر کرده و آن را به کناری پرتاب کرده است. برای اثبات این ادعا پیشنهادی برایتان داریم که می توانید بدون آنکه هزینه ای را متقبل شوید به تجربه ای مفید دست یابید. حتما می دانید که نسخه ایبوک خیلی از رمانهایی که در کتابفروشی ها و بساط های خیابانی وجود دارد و گاها به قیمت های بالا به فروش می رسند در اینترنت وجود دارد، شما می توانید چند جلد از این کتابها را از نویسندگان مختلف مدنظر قرار دهید و نسخه پی دی اف آنها را از اینترنت دانلود کنید و سر فرصت آنها را مورد مطالعه قرار دهید، اگر حوصله چنین کاری را ندارید، ما قبلا به جای به شما این کار را انجام داده ایم و به ضرس قاطع به شما می گوییم که در میان رمانهای انبوهی که در کتابفروشی ها وجود دارند، هستند رمانهایی که حتی از کیفیت متوسط برخوردار نبوده و به قول معروف اصلا ارزش خواندن ندارند، چه رسد به اینکه بخواهیم بابت داشتن آنها پولی هم هزینه کنیم، رمانهایی که به لحاظ محتوایی گاها در شروع از کیفیت خوبی برخوردار بوده اند اما در ادامه کیفیتشان پایین و پایین و پایین تر آمده و به طرز غیرقابل باوری به پایان رسیده اند، در این میان تکلیف رمانهایی هم که آغاز نه چندان خوبی دارند هم کاملا مشخص است.
با توجه به آنچه در این گزارش بیان شد می توان نتیجه گرفت که این استدلال که بیان می کند مردم ما به دلیل مسائل مادی و موضوعی تحت عنوان قیمت گران کتاب، از مطالعه سر باز می زنند و آن را در سبد خانوار خود قرار نمی دهند، نمی تواند به صورت صددرصد حتمیت و قطعیت داشته باشد، یعنی ممکن است تا حدودی مصداق داشته باشد دلایل دیگری هم در کنار آن وجود دارد که باعث پایین آمدن سرانه مطالعه می شوند، دلایلی که در این گزارش به یکی از مهمترین آنها اشاره ای کوتاه کردیم. در پایان شاید باید بیان نمود که مردم ما، مردم می توانند مردم کتابخوانی باشند به شرط آنکه خوراک خوب فرهنگی و مطالعه ای به آنها تزریق شود، مسلما در صورتی که چنین امری اتفاق بیفتد می توان بیان کرد که قیمت بالای کتاب تا چه اندازه می تواند دلیل عدم مطالعه این محصول فرهنگی توسط مردم باشد.
نظر شما