به گزارش شاتا، علی رسولیان رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی مهمان برنامه صف اول، کارکرد شهرک‌های صنعتی در کشور را تشریح کرد.
مجری: شاید نخستین پرسش این باشد که چرا برای صنعتی شدن نیاز به شهرک‌های صنعتی است؟ کارکرد شهرک‌های صنعتی برای کشور چیست که سرمایه گذاری در این حوزه می‌شود؟
میهمان (علی رسولیان رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی): مجموعه شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور بعد از انقلاب اسلامی تقریبا در سال ۱۳۶۲، قانون مصوب و ایجاد شد، در این مدت هم بیش از ۸۴۷ شهرک و ناحیه صنعتی آماده بهره برداری و بنگاه‌های اقتصادی در آن‌ها فعالند. هم اکنون تقریباً تعداد واحد‌های تولیدی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی آن‌هایی که به بهره برداری رسیدند به ۵۰ هزار واحد می‌رسند یعنی در حدود ۴۹ هزار و ۸۰۰ واحد پروانه بهره برداری دریافت کرده اند و در حوزه‌های مختلف تولید مشغول به فعالیت هستند.
یکی از خصوصیت‌های مهم شهرک‌ها و نواحی صنعتی این است که تمامی مجوز‌ها و زیرساخت‌های لازم، ابتدا توسط دولت اجرا می‌شود یعنی فضایی را با مکانیابی مناسب و با دریافت مجوز‌های لازم از محیط زیست، کارگروه زیربنایی و از سایر بخش‌های مختلف تهیه و آب، برق و سایر زیرساخت‌ها را برایش تأمین می‌کنیم و بدین صورت استقرار واحد در کمترین زمان میسر می‌شود، اما آنچه که امروز با آن مواجه هستیم این است که در برخی از نقاط، با تقاضای زیاد برای استقرار در شبکه‌ها مواجهیم و در برخی از مناطق که محرومیت صنعتی دارند یا دورتر از شهر‌های بزرگ هستند، تقاضای مناسبی شاید وجود نداشته باشد.
مجری: آیا آمایش سرزمینی برای شهرک‌ها ایجاد نشده است؟
میهمان: یکی از موضوعاتی که در کشور به آن توجه نشده، توازن صنعتی است یعنی همان مشوق‌ها و امتیازاتی که در شهر تهران و در نزدیکی شهرک‌های آن شهر‌های بزرگ برای استقرار صنایع تأمین شده همین شرایط را در شهرستان‌های دورتر شاید محدودیت‌های بیشتری وجود داشته که مانع از این توازن صنعتی شده البته به دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت یک بسته سرمایه گذاری آماده شده است که به زودی ابلاغ خواهد شد.
یکی از مهمترین موضوعاتی که در بسته سرمایه گذاری گنجانده شده، موضوع توازن صنعتی است از نحوه واگذاری اراضی، پرداخت مشوق‌ها یا تسهیلات و سایر مشوق‌ها باید در نقاط مختلف متفاوت باشد، نقاطی که محرومند یعنی محرومیت سرمایه گذاری دارند، اما برای سرمایه گذاری ظرفیت دارند، مشوق‌های ویژه‌ای برایشان در نظر گرفته شده و در حال حاضر تقریباً ۱۸ هزار هکتار زمین صنعتی آماده برای واگذاری داریم.
مجری: آماری که ارائه کردید آیا علاوه بر شهرک‌های صنعتی است که هم اکنون فعالند یا خیر؟
میهمان: در داخل همین شهرک‌های صنعتی، ۸۴۸ شهرک و ناحیه صنعتی فعال داریم و تقریباً ۱۸ هزار هکتار زمین صنعتی آماده واگذاری در همین شهرک‌های صنعتی با زیرساخت داریم، اما در برخی از نقاط مثل شهر‌های بزرگ همانند تهران، مشهد، اصفهان با وجود اراضی قابل واگذاری و تامین زیرساخت ها، محدودیت‌های واگذاری به دلیل استقرار نیافتن همه صنایع در یک نقطه را گذاشته ایم و مشوق‌ها را متفاوت کرده ایم به طور مثال برای تهران صنایع دانش بنیان، صنایع هایتک و صنایعی که از سطح دانش بالایی برخوردارند را در نظر گرفته ایم.
مجری: در حال حاضر وضعیت شهرک‌های صنعتی که بعضی از مناطق دوردست یا کمتربرخوردار هستند، چگونه است؟ آیا مشوق‌ها یا تسهیلاتی به آن‌ها ارائه شده یا زیرساخت‌ها مهیاست؟
میهمان: در رابطه با زیرساخت‌ها میان شهرک‌های مختلف تفاوت‌هایی وجود دارد، اما در مجموع، برخی از نقاط با کمبود منابع آبی مواجه هستیم؛ امسال طرح تأمین آب پایدار شهرک‌ها و نواحی صنعتی و کل صنعت را وزیر صمت به سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی محول کرده و این سازمان، مشاورینی را به کار گرفته تا با کمک وزارت نیرو، آب‌هایی که قابل استفاده است به خصوص پسآب‌های شهری که برآورد می‌شود تقریباً ۷۰۰ هزار متر مکعبش آماده شده که می‌توان در صنعت از این ظرفیت بهره برداری کرد را مشاورین مطالعه کردند.
سال گذشته ۴۰ میلیون متر مکعب پسآب را خریداری کردیم که کار انتقالش در حال اجراست و امسال با توجه به ضرورت، امیدواریم حدود ۳۵ میلیون متر مکعب پسآب جدید خریداری کنیم تا آب شهرک‌ها و نواحی صنعتی را از این مسیر تأمین کنیم.
بخشی دیگر مرتبط با استفاده از پسآب‌های شهرک‌ها و نواحی صنعتی است و در حال حاضر ۱۶ هزار لیتر آب وجود دارد، اما از این ۱۶ هزار لیتر آب برآوردی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کل کشور، ۸ هزار لیتر آن قابلیت تصفیه شدن را دارد یعنی بخشی از آب مصرف و بخشی دیگر تبخیر می‌شود و از این میزان، ۷۰ درصد پسآب قابل استفاده برای صنعت را تأمین کردیم و برنامه سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی این است که بتوانیم پسآب را تبدیل به آب قابل استفاده در صنعت کنیم برای این امر در ۲۰۸ شهرک صنعتی نزدیک به ۲۵۷ تصفیه خانه را ایجاد کردیم چیزی حدود ۱۸۰ هزار لیتر را در حال حاضر تصفیه می‌کنیم، ولی آب آن قابل استفاده در صنعت نیست یعنی از میزان کل آب، ۳۵ هزار لیترش قابل استفاده است.
امسال می‌خواهیم ۱۵ هزار متر مکعب به آبی که مورد استفاده شهرک‌های صنعتی است، اضافه کنیم تا حداقل در بخش فضای سبز و آن صنایعی که قابلیت استفاده از پسآب صنعتی را دارند، استفاده شود. در بعضی از صنایع همانند صنایع غذایی باید از آب‌های زیرزمینی، آب‌های سطحی یا به هر حال آب دریا و سایر آب‌ها استفاده کنیم که به طور جد در حال پیگیری است تا آب پایدار برای صنایع تامین شود.
مجری: در حال حاضر آیا در زمینه آب به طور مثال در جنوب تهران، شهرک شمس آباد و چند مورد دیگر که کمبود آب دارد، برای بهره گیری از آب از پسآب‌ها تلاشی شده است یا خیر؟
میهمان: در حال حاضر در برخی از شهر‌های بزرگ، پسآب را خریداری کرده ایم در استان‌های البرز، اصفهان، مشهد، در تهران و به خصوص برای شمس آباد، آب را خریداری کرده ایم حتی بخشی از هزینه‌های انتقال را پرداخت کرده ایم، زیرا که این مسئولیت با وزارت نیرو است و امیدواریم به زودی عملیاتی و اجرایی، و به شهرک شمس آباد برسد؛ با راه اندازی تصفیه خانه دوم یک و کمک وزارت نیرو، با یک آب موقت، نیاز شهرک شمس آباد را تامین کردیم.
شهرک عباس آباد مشکل جدی آب داشت به همین خاطر از سد ماملو آب مورد نیاز خریداری شد و در برخی از شهرک‌هایی که مشکلات جدی داشتیم به طور مثال در اصفهان پسآب را خریداری کردیم طوری که تامین آب پایدار از رویکرد‌های جدی وزارت صنعت، معدن و تجارت است ضمن اینکه کل مصرف آب صنعت کمتر از ۲ درصد است یعنی حدود یک و چهار دهم میلیارد متر مکعب آن در صنعت استفاده می‌شود و نسبت به کل آب مصرفی، میزان آن بسیار پایین است، اما تلاش ما این است که کمتر از منابع سطحی و زیرزمینی برا صنایع استفاده شود و باید سمت استفاده از پسآب‌ها و سایر منابعی که به هر حال در دسترس‌تر است و بار هزینه کمتری را به کشور تحمیل می‌کند، برویم.
مجری: آیا در شهرک‌های صنعتی با توجه به اینکه بعضی از مناطق خشک‌تر و کم آب‌تر است؛ آیا تلاش کرده اید که این صنایع آب بر در آن مناطق ایجاد نشود مثلاً اصفهان یکی از مناطقی است که در حال حاضر با کمبود آب مواجه است، اما صنعت گسترده‌ای دارد و آیا با توجه به ایجاد شهرک‌های صنعتی جدید که می‌خواهد آنجا ساخته شود به مسأله آب توجه شده است؟
میهمان: در حال حاضر محدودیت‌های جدی‌ای را اعمال می‌کنیم، در بسیاری از شهرک‌ها و نواحی صنعتی و حتی غیر از شهرک‌ها نقاطی که کمبود آب داریم مجوز استقرار را نمی‌دهیم، اما با میراثی که سالیان گذشته اتفاق افتاده، صنایع در مناطق خشک مستقر شدند؛ یکی از برنامه‌های سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی در وزارت صنعت، معدن و تجارت افزایش بهره وری به عنوان یک پروژه جدی دنبال می‌شود و تمرکز بر این است که صنایع آب بر به کناره دریا و نقاط دارای آب منتقل شوند.
مجری: پراکندگی شهرک‌های صنعتی در کشور چطور است یعنی با چه مؤلفه‌هایی آمایش شده است؟
میهمان: ۸۴۷ شهرک و ناحیه صنعتی در کشور وجود دارند که بیش از ۳۳۰ شهرک، ناحیه صنعتی است یعنی نواحی است که در نقاط محروم واقع شدند و تقریباً در همه شهرستان ها، شهرک و ناحیه صنعتی داریم یعنی از نواحی مختلف حتی روستایی در مناطق کوچکتر در حد ۵۰ هکتار، ۲۰ هکتار، ۱۰ هکتار داریم تا شهرک‌های صنعتی بزرگ که در تهران، مشهد و اصفهان واقع شده اند.
در همه نقاط کشور شهرک‌های صنعتی وجود دارد در شهر‌هایی استقرار شهرک‌ها بنا به تقاضا بیشتر بوده یعنی عملاً به سمت تقاضا حرکت کرده ایم برنامه‌ای که در حال حاضر آن را دنبال می‌کنیم تا توازن صنعتی متناسب با آمایش منطقه‌ای صورت گیرد.
مجری: هم اکنون میزان فعالیت واحد‌های تولیدی فعال چطور است؟
میهمان: اوایل سال گذشته یعنی البته اواخر سال ۱۳۹۹ در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور نزدیک به ۱۸ و نیم درصد واحدهایمان راکد بود یعنی کاملاً تعطیل، و هیچ فردی در آن‌ها فعالیت نمی‌کرد و طبق آخرین آمار موجود واحد‌های راکد به ۱۴ و نیم درصد رسیده است یعنی ۴ درصد تعداد واحد‌های راکد کاهش یافته است.
طبق دستور رئیس جمهور مبنی بر شناسایی واحد‌های راکد، ۱۲ هزار واحد شناسایی شد و در حال حاضر پروژه افزایش ظرفیت تولید را دنبال می‌کنیم که شامل دو بخش است؛ بخشی به سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی محول شده و بخش دیگر به ایدرو به عنوان سازمان نوسازی صنایع ایران که احیای واحد‌های راکد است و روزانه آمار استان‌های مختلف در حال رتبه بندی است و به استاندار‌ها اعلام می‌شود، در این امر ستاد‌های تسهیل ورود پیدا کرده و دستگاه قضائی همراهی بسیار خوبی را داشته است، وزیر صمت اخیراً تفاهمنامه‌ای را با رئیس کل بانک مرکزی و وزارت اقتصاد امضا کردند، قرار است حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان برای واحد‌های راکد، تأمین مالی شود؛ تا پایان شهریورماه امسال، ۶۱۷ واحد راکد امسال راه اندازی مجدد شد.
بر اساس این طرحی تقریباً از ابتدای دولت با توجه به تأکید رئیس جمهوری، هزار و ۹۴۰ واحد تعطیل به چرخه تولید بازگشتند یعنی هر واحد تعطیل در شهرک‌ها و نواحی صنعتی ۱۷ شغل را ایجاد می‌کند. حالا چرا رئیس جمهوری به احیاء واحد‌های راکد تاکید دارند دلیل آن این است که اگر به نرخ روزی که سرمایه گذاری در شهرک‌های صنعتی اقدام است را هم اکنون محاسبه کنیم برای هر واحد راکد کوچک و متوسط در داخل شهرک‌ها، ۲ و شش دهم میلیارد تومان سرمایه گذاری شده یعنی اگر در هر واحد راکد ۱۸ هزار میلیارد تومان سرمایه وجود دارد که استفاده نمی‌شود و اگر با شرایط امروز محاسبه کنیم حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود که چنین سرمایه‌ای بلااستفاده است زمانی که هر مگاوات برق آنجا می‌تواند برای ۹۰ نفر شغل ایجاد کند یا هر لیتر آب می‌تواند برای ۵۷ نفر شغل ایجاد کند باید اول از ظرفیت موجود استفاده شود به همین خاطر احیاء واحد‌های راکد به طور جدی در دولت سیزدهم دنبال می‌شود.
امسال برنامه راه اندازی ۲ هزار واحد راکد را پیش گرفته ایم و امیدواریم بتوانیم این واحد‌های راکد را به چرخه تولید بازگردانیم؛ بخشی هم واحد‌هایی هستند که زیر ظرفیت اند یعنی واحد‌های زیر ۵۰ درصد که یک بخش از داخل شهرک‌ها و بیرون شهرک‌ها را احصاء می‌کنیم و تقریباً از ابتدای امسال ۴۰۷ واحد زیر ۵۰ درصد ظرفیت هم ظرفیتشان بالای ۵۰ درصد رسید، فعالان اقتصادی به عنوان احیاگر واحد‌های راکد خوشبختانه حدود ۲۸ درصد از واحد‌های راکد را احیاء کردند که کار بسیار ارزشمندی است و از این مسیر کمک می‌کنیم که واحد‌های راکد را بتوانیم به چرخه تولید برگردانیم.
مجری: در حال حاضر مهمترین علت راکد بودن برخی از واحد‌های صنعتی در شهرک‌های صنعتی چیست یعنی فقط تسهیلات و نداشتن نقدینگی است یا موضوعات دیگر هم وجود دارد؟
میهمان: ارزیابی انجام دادیم و بیش از ۴۰ درصد از واحد‌های صنعتی اعلام کردند که مشکل تأمین مالی دارند؛ صنایع کوچک عمدتاً صادراتشان کمتر است و در سال گذشته ۲ و هفت دهم میلیارد دلار البته آمار برآوردی است و خیلی آمار دقیقی نیست به خاطر اینکه آمار تک تک واحدها در دست گمرک است، صادرات داشته اند، اما در شش ماهه امسال یک و هفت دهم میلیارد دلار صادرات شده است که رشد خوبی را نشان می‌دهد؛ بخشی از مشکلات مربوط به بازار بخشی دیگر مواد اولیه یا اختلاف بین شرکاء است، بخشی در تملک بانک‌ها هستند، بخشی دیگر در اختیار دستگاه قضائی است که مسائل حقوقی داشتند که عمده مشکلات شناسایی شده است.
مجری: در یکی دو سال گذشته موضوع کمبود برق، مشکلاتی را برای برخی از صنایع ایجاد کرده است آیا در شهرک‌های صنعتی هم چنین وضعیتی را شاهد بودیم که کمبود برق یا تقسیم بندی زمانی باعث کاهش تولید در شهرک‌های صنعتی شود؟
میهمان: بله، مشکل قطعی گسترده برق یا تقسیم بندی زمانی سال گذشته خیلی جدی بود یعنی هر روز مثلاً سه چهار ساعت برق بدون برنامه ریزی و اعلام کردن، قطع می‌شد و مشکلات جدی را همراه داشت؛ امسال هم قطعی برق وجود داشت و کسری برق بود؛ امسال با کمک وزارت نیرو و ابتکار وزارت صنعت، معدن و تجارت بود مبنی بر تشویق ایجاد نیروگاه‌های خودتأمین و برآورد سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی این است که تقریباً هزار مگاوات از محل نیروگاه‌های خودتأمین، امسال در صنایع ایجاد و به تأمین بخشی از برق مورد نیاز شهرک‌ها و نواحی صنعتی کمک کرد تقریباً ۵۰۰ مگاوات هم بحث سی. اچ. پی‌ها بود که فعال شد.
امسال قطعی برق اثرات منفی خیلی کمتری داشت تقریباً ۱۲ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر برق در تابستان به صنعت تحویل شد و طوری که در فولاد بخش‌های مختلف تا ۱۸ درصد، تا ۲۰ درصد رشد داشتیم.
یک موضوعی که وجود دارد؛ بحث زیرساخت‌های برق است. ما در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور و در خارج از شهرک‌های صنعتی هم با کمبود زیرساخت‌هایی مثل پست‌های برق و زیرساخت‌های برق مواجه هستیم به عنوان نمونه در شهرستان نهبندان؛ شهرستانی که با تأکید مقام معظم رهبری پس از سفر ایشان به این شهرستان قرار بود معادن توسعه خوبی پیدا کند، اما در آنجا یک پست ۴۰۰ که برق به خوبی تأمین شود وجود نداشت، که با مشارکت سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، سازمــان توسعـه و نوســـازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و وزارت نیرو؛ کار شروع شده و در حال انجام است.
ساخت ۹۳ پست برق ۶۳۲۰ کیلوولت در شهرک‌ها و نواحی صنعتی بین سازمان‌های مختلف تقسیم بندی شده است که حدود ۴۰ درصد سهم وزارت نیرو، ۳۰ درصد سازمان صنایع کوچک و ۳۰ درصد هم با دولت بوده است، که رشد خوبی داشته است. این ۹۳ پست که از دو سال پیش آغاز شده تقریباً ۳۷۰۰ مگاوات برق را تأمین می‌کند و امیدواریم ظرف یکی دو سال آینده به بهره برداری برسد تا کمبود برق که ناشی از زیرساخت شهرک هاست و انتقال است برطرف شود.
در سفر‌های استانی رئیس جمهور ۱۶۵ مصوبه در زمینه شهرک‌های صنعت داشته ایم که ۴۴ پست برق، ۲۱ تصفیه خانه از جمله آنهاست همچنین اعتبارات خوبی هم در سفر‌های رئیس جمهور برای زیرساخت شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور تأمین شده تحولات خوبی را در آینده خواهیم داشت.
مجری: آیا شما ارزیابی از وضعیت ارزش افزوده این شهرک‌های صنعتی در اقتصاد کشور دارید؟
میهمان: تقریباً از ۷۲ تا ۷۳ هزار واحد صنعتی که در کشور وجود دارد ۴۹ تا ۵۰ هزار تای آن‌ها در داخل شهرک‌ها و نواحی صنعتی است، ولی این‌ها واحد‌های کوچک هستند، عمده این واحدها؛ ۹۵ درصد این‌ها کوچک و متوسط اند یعنی زیر ۱۰ نفر کار می‌کنند و زیر ۵۰ نفر فعالند و واحد‌های بزرگ خیلی کم اند. برآورد ما این است که نزدیک ۱۵ تا ۱۶ درصد جی دی پی (GDP) را واحد‌های صنعتی داخل شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور تأمین می‌کنند، البته آمایش دقیقی الآن انجام نشده، ولی دنبال این هستیم که این را هم تعیین کنیم. برآورد ما این است و خوشبختانه رشد خوبی هم داشته ایم.
از سال گذشته ۲ هزار واحد جدید بهره برداری شدند و در حال فعالیت هستند. یک اقدامی هم که اینجا اشاره شد و باید به آن اشاره کنم بحث واحدها یا طرح‌های در حال اجرا است. در طول سال‌های گذشته اراضی زیادی برای تولید واگذار شده، ولی این واحد اراضی منجر به تولید نشده، که یک بخش آن به دلیل مشکلات موجود در صنعت کشور بوده و بخشی هم افرادی که آمدند این اراضی را در اختیار گرفتند شاید صنعتگر به آن معنی نبودند یا توان این کار را نداشتند یا خدای ناکرده یک عده بسیار محدودی هم دنبال این بودند از محل افزایش قیمت اراضی بتوانند بعداً منافعی را داشته باشند.
مجری: یعنی یک دیوار کشیدند یا یک سوله‌ای زدند و دیگر ادامه ندادند؟
میهمان: یک بخش همان دیوار را هم نکشیدند. ما سال گذشته با جدیت، با کمک هم دستگاه قضایی هم دستگاه‌های نظارتی کار را شروع کردیم، سال گذشته ۹۹۰ هکتار را ما پس گرفتیم که عدد بسیار بالایی است یعنی تقریباً ممکن است معادل یک سال واگذاری زمین بوده، به عنوان نمونه ما سال گذشته کل واگذاری‌های مان ۳۴۰۰ هکتار بوده، ۹۹۰ هکتار را پس گرفتیم. نزدیک دو هزار هکتار هم در مسیر دادگاه هاست، چون مسیر طولانی را باید طی کنیم است؛ اول باید به دادگاه ارجاع دهیم، دادگاه خلع ید بدهد، بعد طرف اعتراض می‌کند که این خود مسیر کار طولانی می‌شود، ولی خیلی جدی دنبال این موضوع هستیم. در شش ماهه امسال بیش از ۲۲۰ هکتار زمین را پس گرفتیم و با جدیت کار را دنبال می‌کنیم. اخیراً هم در یک شهرک تقاضامحور ۱۵۰ هکتار زمین ساخته نشده را با کمک دستگاه قضایی و نظارتی از یک نفر پس گرفتیم،
ولی برای این که ما شفاف سازی را انجام دهیم در واگذاری ها، امسال روش‌های واگذاری را تغییر دادیم. ما دو روش واگذاری داریم؛ یکی این که در شهرک‌هایی که زمین به اندازه کافی وجود دارد و تقاضامحور نیست یک سامانه الکترونیکی داریم یک سامانه وجود دارد که متقاضی داخل سامانه مجوز تأسیس اش را ثبت می‌کند و ما به صورت الکترونیکی استعلام می‌کنیم و دیگر لازم نیست شخص حضوری مراجعه کند مجوز تأسیس و زمین مورد نیازش را در سامانه انتخاب می‌کند و حتی روش پرداخت مبالغ را در سامانه انتخاب می‌کند، همه را انتخاب و همان جا تعیین تکلیف می‌کند و به او واگذار می‌شود. یک اراضی هم هست که تقاضامحور است مثل تهران، شهر‌های بزرگ یا شهرک‌هایی که زمین کمتر از تقاضا است، این‌ها را ما مزایده برگزار می‌کنیم، ولی مزایده با ارزیابی کیفی، قبلاً مزایده کیفی نبود یعنی هر کس مجوز تأسیس داشت در مزایده شرکت می‌کرد که در مواردی باعث دلالی می‌شد، یعنی آن‌هایی که بالأخره این هنر را داشتند زودتر زمین را می‌گرفتند.
الآن ما یک ارزیابی کیفی گذاشتیم و گفتیم کسی که فعال صنعتی است؛ پروانه بهره برداری، آن هم تعریف دارد نه این که تشخیص دهد. هر سال پروانه بهره برداری یک امتیاز، هر سال استقرار در شهرک صنعتی یک امتیاز، توان مالی به اندازه پولی که در حساب است؛ یک امتیاز. این امتیاز‌ها باهم جمع می‌شود و یک افراد خاصی می‌توانند زمین را در اختیار بگیرند. دو بخش را هم مستثناء کردیم؛ یکی شرکت‌های دانش بنیان که اگر زمینی وجود داشته باشد آن را به او می‌دهیم بدون این که در مذاکره شرکت کند یکی هم کسانی که می‌خواهند فعالیت خود را توسعه دهند و کنارشان زمین خالی است، به عنوان نمونه شرکت خوبی است که کنارش زمین خالی است می‌گوییم اولویت واگذاری با قیمت کارشناسی و قیمتی که وجود دارد با آنهاست. تمام مشوق‌ها را پسین کردیم. قبلاً این طور بود که می‌گفتیم ۱۰ درصد به دانش بنیان تخفیف دهیم، ۱۰ درصد، ۲۰ درصد همه این‌ها را می‌دهیم بیشترش را هم می‌دهیم، ولی می‌گوییم بعد از بهره برداری. هر کس بهره برداری کرد برخی چک هایش را می‌بخشیم به خاطر این که همه تشویق شوند به بهره برداری از واحد‌های تولیدی.
مجری: در حال حاضر مشخص است که چه میزان از این زمین‌ها به صورت مِلکی واگذار شده و چه مقدار به صورت اجرایی؟
میهمان: هر کس پروانه بهره برداری در شهرک‌ها و نواحی صنعتی بگیرد ما به آن‌ها زمین واگذار می‌کنیم یعنی شرط واگذاری مِلکی که کلاً ما سند را واگذار می‌کنیم، یعنی نزدیک به ۵۰ هزار تایی که عرض کردم این‌ها عمده شان سند گرفتند البته ممکن است یکی هم باشد به دلیل بدهی و موضوعات و مسائل دیگر هنوز نگرفته باشد، ولی هر که پروانه بهره برداری گرفت ما سند را به او منتقل می‌کنیم و هر کسی هم پروانه بهره برداری نگرفته باشد ما سند را به او منتقل نمی‌کنیم یعنی قدرت پس گیری اش را داریم. ما ۴۷ هزار طرح داریم در شهرک‌ها و نواحی صنعتی با ریز اطلاعات داریم که چه سالی گرفته، چند تای آن راکد است؟ چقدر در مرحله زمین است؟ چقدر دیوار است؟ چقدر ماشین آلات؟ همچنین ۳۰ درصد آن‌هایی که در معرض نصب ماشین آلات بوده اند در سال گذشته افزایش پیدا کردند. این نتیجه پیگیری‌هایی بوده که ۳۰ درصد این‌ها رشد کردند به عنوان نمونه در حال حاضر ما نزدیک به ۴۲۰۰ واحد در مرحله نصب ماشین آلات داریم که این شده یکی از پروژه‌های سرمایه گذاری ما و همکاران ما در بخش‌های مختلف وزارتخانه که در حال پیگیری هستند تا ان شاء الله بتوانند زودتر بهره برداری کنند.
مجری: یکی از موضوعاتی که دولت سیزدهم به شدت دنبال می‌کرد بحث سامانه‌های یکپارچه و الکترونیکی شدن کار‌ها است تا کسانی که تقاضای مجوز دارند دیگر نیازی نباشد خودشان مراجعه کنند، در شهرک‌های صنعتی در حال حاضر چطور است؟
میهمان: ما صادرکننده مجوز نیستیم، البته در وزارتخانه با دستور وزیر و تأکیدی که ایشان دارد کل فرایند‌ها الکترونیکی می‌شود. ما ۵۵ فرایند را کامل شناسایی کردیم، بخش‌های IT کار می‌کنند، مهمترین اش که واگذاری زمین بوده و حساسیت بسیار بالایی داشته کامل الکترونیکی شده بقیه هم در ادامه آن است به عنوان نمونه اگر واگذاری زمین ۷۰ درصد باشد؛ بقیه هم همان ۳۰ درصد است. باقی را هم ما تا پایان سال انجام می‌دهیم. فقط دو مجوز ما صادر می‌کنیم یکی مجوز شهرک‌های خصوصی که تعدادش بسیار اندک است که باید در سامانه کسب و کار وزارت اقتصاد بارگذاری شود، ما طراحی کامل را انجام و تحویل آن‌ها دادیم که به خاطر سامانه زمین یک مقداری طول کشید، ولی آن هم در حال انجام است بنابراین یک سامانه واحدی در وزارت صنعت، معدن و تجارت شکل می‌گیرد و ما هم ۵۵ فرایند آن که یکی از موضوعات مهم وزارتخانه بحث شفاف سازی و الکترونیکی کردن است که امیدواریم تا پایان سال همه فرایندهایمان الکترونیکی شود.
مجری: علیرغم این که در برنامه ششم توسعه تأکید شده که زیرساخت‌ها به صورت کامل صورت بگیرد به خاطر این که کشور نیازمند توسعه صنعتی است، ولی بعضی از شهرک‌های صنعتی به عنوان نمونه در زمینه آب، برق، گاز یا تلفن من به صورت مشخص در ورامین یا قرچک ورامین یا نصیرآباد که اطراف تهران است طبعاً ممکن است در شهرستان‌ها مشکلاتی را داشته باشند، این‌ها را چه کردید؟
میهمان: هم در قانون برنامه و هم احکام دائمی دستگاه‌های خدماتی موظف شدند تا جلوی درب واحد و جلوی درب شهرک ها، خدمات را ببرند، آب، برق و گاز و همه چیز را بیاورند. ما عمده مشکلاتی را در این بخش‌ها داریم یعنی این که هنوز برق یا گاز نیامده و خودمان داریم مشارکت می‌کنیم یا مخابرات نیامده، این سهم آن بخش‌هایی که ناقص است در شهرک‌ها بسیار پایین است، آب را ما الآن داریم می‌خریم، اصلاً در قانون مقرر بوده که آب تا درب شهرک بیاید، ولی ما الآن داریم مجوزش را با هزینه کلان می‌خریم، انتقالش را هم خودمان می‌آوریم، ما داریم پساب می‌خریم و انتظارمان این است که پساب شهری را به ما بدون مزایده بدهید. این را به ما بدهید ما بیاوریم. خوشبختانه الآن همکاری خوبی شکل گرفته و امیدوارم بتوانیم این زیرساخت‌ها را تأمین کنیم. البته در شهرک‌هایی که اطراف تهران است و خیلی از شهرک‌ها خوشبختانه این موضوعات خیلی کم است یعنی ما بحث مخابرات به شدت کم شده، هر چند یک بخشی بخش‌های خصوصی است که باید رغبت پیدا کنند. ما اتفاقاً همین چند روز پیش کل شهرک‌هایی که مشکل مخابرات داشتند یا مشکل همراه اول یا ایرانسل داشتند احضار کردیم با وزیر ارتباطات داریم مذاکره می‌کنیم که بتوانیم آن بخش را هم مشکلاتش را برطرف کنیم.
مجری: ما شاهد یک تقاضایی هستیم از سوی برخی از بخش خصوصی که آمادگی این را دارند که نیروگاه‌های کوچک بزنند و برق را بفروشند یا زمینه صادرات آن فراهم شود، از طرف دیگر در شهرک‌های صنعتی هم شاهد این هستیم که کمبود برق است و نیاز دارند، چرا این عرضه و تقاضا یک جایی به نقطه توافق نمی‌رسد که به عنوان نمونه شما به عنوان مسئول شهرک‌های صنعتی بگویید که این تولید کننده برق و این هم مصرف کننده برق؛ بین این دو یک زمینه عرضه و تقاضای واحد را ایجاد کنید.
میهمان: نکته بسیار دقیقی را اشاره فرمودید و بسیار هم مهم است؛ یکی از رویکرد‌هایی که به جد ما داریم و در دنیا هم این تجربه شده، بحث خود تأمینی برق است یعنی این که ما بتوانیم شهرک‌های صنعتی را در تامین برق مستقل کنیم و یکی از بهترین راه هایش هم نیروگاه‌های کوچک مقیاس است. ما مذاکرات خوبی هم با توانیر و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) داشتیم در دو بخش هم انرژی خورشیدی و هم سی اچ پی‌ها (CHP)، با پیگیری‌هایی وزیر صمت مصوبه‌ای گرفتیم که کسانی که سی اچ پی ایجاد می‌کنند بتوانند در زمان‌های غیر پیک وزارت نیرو به صورت رایگان ترانزیت کند تا به واحد‌های دیگر مثل فولاد برقشان را بفروشند.
مهمترین نکته‌ای که وجود دارد این است که این موضوع اقتصادی باشد یعنی کسی که می‌خواهد سی اچ پی بزند و نیروگاه خود تأمینی بزند قاعدتاً باید برایش اقتصادی باشه تا حالا این طور نبود، یعنی الآن ما واحد‌هایی داریم که سی اچ پی زده، ولی تعطیل است، می‌گوید این اقتصادی نیست من این کار را انجام دهم. امسال رویکرد‌هایی را وزارت نیرو داشته و من امیدوارم این توسعه پیدا کند. ما گفتیم هر کس بیاید سی اچ پی بزند به ازای هر مگاوات به او ۱۰۰ متر زمین را رایگان می‌دهیم در هر جا که بخواهد. الآن یکی بیاید بگوید در شمس آباد که زمین به شدت محدود است بگوید من می‌آیم نیروگاه سی اچ پی می‌زنم به ازای هر مگاوات به او ۱۰۰ متر زمین رایگان می‌دهیم بیاید سی اچ پی بزند. یا آقای وزیر موافقت کردند که بتوانند نیروگاه دسته دوم را بیاورند تا یک بازه زمانی آن‌هایی که تولید داخل ندارد بیاورند که ما این را ترویج کنیم، افزایش و توسعه دهیم و مجموعه اقدامات دیگر با وزارت، با ساتبا توافق کردیم چهارهزار مگاوات برق انرژی خورشیدی در شهرک‌ها ایجاد کنیم.
ما یک سری شهرک‌هایی داریم که زمین داریم، آب نداریم یا خیلی مناسب توسعه صنعتی نیست به دلیل محدوده‌های زیست محیطی این‌ها را انتخاب کردیم؛ فکر کنم ۹۲ شهرک انتخاب شد، این‌ها برای انرژی خورشیدی است؛ ۱۰ ساله هم زمین را واگذار می‌کنیم. با ساتبا توافق کردیم که همه مجوز‌ها را گرفتیم به محض این که مجوز اتصال به شبکه بگیریم بیاید کارش را شروع کند. این هم شروع شده ضمن این که سقف‌های خود شهرک‌ها ما چهارهزار هکتار سقف داریم، این هم مسیر خوبی است برای سرمایه گذاری، ولی همه این‌ها مهمترین بخش اش این است که واحد برایش اقتصادی باشد. ما تمام تلاش مان را می‌کنیم که آن بخش‌هایی که مربوط به ماست حتی رایگان در اختیار قرار دهیم که طرح اقتصادی شود. امیدواریم که با عنایتی که وزیر نیرو دارند این بخش توسعه پیدا کند.
مجری: ما طی چند سال گذشته با افزایش تقاضای در حوزه شرکت‌های دانش بنیان مواجه شدیم، راجع به نحوه استقرار شرکت‌های دانش بنیان در شهرک‌های صنعتی و نواحی صنعتی بفرمایید؟ الآن چه تعداد شرکت‌های دانش بنیان در شهرک‌های صنعتی مستقرند؟
میهمان: شرکت‌هایی که به بهره برداری رسیدند، البته آن‌هایی که در داخل شهرک‌ها و نواحی صنعتی هستند عمدتاً شرکت‌های دانش بنیان تولیدی در سطح وسیع ترند، چون عمده شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های کوچک اند یا در یک مکان بسیار کوچکی فعالیت می‌کنند. این‌ها حدود ۶۰۰ شرکت اند، ولی از نظر ما تعدادشان خیلی کم است. از سال گذشته و به خصوص امسال که مقام معظم رهبری فرمودند نوع مشوق‌ها و اقداماتی که در رابطه با شرکت‌های دانش بنیان انجام می‌شود بسیار متفاوت است. بسته دانش بنیانی را وزارت صنعت، معدن و تجارت امسال تهیه کرد و مصوبه دولت هم شده خوشبختانه کار بسیار خوبی انجام می‌شود.
مجری: مهمترین مؤلفه‌های این مشوق‌ها چیست؟
میهمان: در دو بخش امسال مشوق‌های ویژه می‌دهیم؛ یکی در واگذاری‌ها است، در همه شهرک‌های کشور که اراضی وجود داشته باشد شرکت دانش بنیان اولویت اول را دارد یعنی هر جا زمین وجود داشته باشد و شرکت دانش بنیان باشد، آن شرکت بدون مزایده و رقابت می‌تواند زمین را در اختیار بگیرد. دوم این که ما آمدیم برای شرکت‌های دانش بنیان از ۴۲ ماه تا ۴۸ ماه تقسیط انجام می‌دهیم. ۱۰ درصد نقد می‌دهد و بقیه اش ۴۲ تا ۴۸ ماه، ۴۸ ماه برای واحد‌های بزرگتر و واحد‌های کوچکتر هم تا ۴۲ ماه؛ این در واگذاری است که بتوانند کارشان را انجام دهند. مشوقی هم پس از بهره برداری می‌دهیم که ۱۰ درصد تخفیف می‌دهیم، ولی پس از بهره برداری و بعضی چک هایشان را هم می‌بخشیم. موضوع مهمی که وجود دارد ایجاد کارگاه‌هایی برای استقرار شرکت‌های دانش بنیان است. ما امسال ۱۵۰۰ واحد کارگاهی را برنامه ریزی کردیم؛ تا الآن ۴۰۰ واحدش بهره برداری شده، یک واحد‌های ۲۵۰، ۳۰۰ و ۱۵۰ متری کوچک در شهرک‌های تقاضامحور و شهر‌های بزرگ و شهرک‌هایی که دانش بنیان‌ها می‌توانند مستقر شوند می‌سازیم، اولویت این‌ها برای واگذاری؛ شرکت‌های دانش بنیان حتی به صورت اجاره است. چه شرکت بنیانی هست توان مالی ندارد، اما خوش فکر است و اندیشه خوبی دارد می‌آوریم اینجا و اجاره می‌دهیم.
خودم خیلی از شرکت‌های دانش بنیان اتفاقاً با صدا و سیما می‌روم شرکت‌های کوچکی که جا ندارند به آن‌ها این مکان‌ها را اختصاص می‌دهیم. این کار؛ خیلی کار خوبی است؛ اخیراً شروع شده و امیدواریم ۱۵۰۰ واحد را امسال تأمین کنیم. مصوبه‌ای هم دولت داشت ۴۰ شهرک فناوری را به ما مجوز داده، شهرک‌های فناوری فقط برای استقرار شرکت‌های فناور و دانش بنیان است. شش شهرک ما عملیاتی شده، ۴۰ تا هم استان هایش مشخص شده، کار دارد انجام می‌شود، با معاونت علمی و بقیه بخش‌ها هم هماهنگی لازم را انجام می‌دهیم. در داخل این شهرک‌های فناوری هم ۲۶۰ کارگاه را با کمک معاونت علمی و تأمین مالی باهم انجام خواهیم داد ایجاد می‌کنیم برای شرکت‌های دانش بنیان. یک بخش هم حمایت‌هایی که ما داریم از دانش بنیان شدن انجام می‌دهیم. می‌دانید که ما کاری که انجام می‌دهیم این است که شرکت‌های مستعد دانش بنیان شدن را در سطح کشور شناسایی کردیم؛ ۱۶۰۰ شرکت را تقریباً شناسایی کردیم، مشاورین ما می‌روند بخشی از منابع مالی شان را ما تأمین می‌کنیم. ورود پیدا می‌کند تا این‌ها تبدیل شوند به دانش بنیان. این هم کار خیلی خوبی است؛ شروع شده است.
یک بخش هم تبادل فناوری را انجام می‌دهیم یعنی می‌شویم رابط بین شرکت‌های دانش بنیان و شرکت‌های بزرگ. یک کلینیک‌هایی شکل گرفته ما تأمین مالی می‌کنیم این می‌رود نیاز‌های شرکت‌های بزرگ، نیاز‌های فناوران را شناسایی می‌کند این نیاز‌ها را می‌دهد به شرکت‌های دانش بنیانی که شما بیایید احصاء و تأمین کنید و این یک فن بازار و کار بسیار خوبی است، این هم کمک می‌کند به دانش بنیان شدن شرکت‌های بزرگ و امیدواریم در این شهرک‌های فناوری بتوانیم بخش‌های تحقیق و توسعه شرکت‌های بزرگ را مستقر کنیم که کمک کند به دانش بنیان ها.
مجری: آیا جایابی این شهرک‌های دانش بنیان در شهرک‌های صنعتی بر اساس استانی صورت می‌گیرد یا اولویت‌های دیگری از دید شما مطرح شده؟
میهمان: عمده شهرک‌های فن آوری که ما انجام می‌دهیم؛ تخصصی است. یعنی به این جمع بندی رسیدیم که مطالعاتی که ما انجام دادیم، چون ما کار خوشه‌ها را هم مطالعه می‌کنیم مثلاً استان تبریز؛ آذربایجان شرقی مستعد کفش است، آنجا یک شهرک فناوری تخصصی کفش ایجاد شده. به عنوان نمونه در مشهد شهرک فناوری صنایع غذایی است. در تهران با کمک دانشگاه شریف یکی از بهترین شهرک‌های فناوری را می‌خواهیم ایجاد کنیم در حوزه آی تی یا حوزه‌هایی که مطالعاتش نهایی می‌شود. عمدتاً شهرک‌های فناوری ما تخصصی اند یعنی تخصص ویژه‌ای را دارند، تقریباً سعی کردیم هر استانی حداقل یک شهرک فناوری دارد، ولی بنا به ظرفیت‌هایی که استان مربوطه دارد.
مجری: یکی از نیاز‌های شرکت‌های دانش بنیان علاوه بر آب، برق، راه، جاده، گاز و تلفن، بحث اینترنت است آیا در شهرک‌های صنعتی به این زیرساخت هم توجه شده؟
میهمان: ما در شهرک‌های فناوری کلاً نوع ساختمان‌هایی که ایجاد می‌کنیم متفاوت است یعنی آنجا آزمایشگاه و هم مراکز تحقیقات و توسعه داریم و عمدتاً شهرک‌های فناوری در شهر‌های بزرگ و جا‌هایی که زیرساخت‌های مناسب دارد مستقر شده، الحمدلله مشکلی در این زمینه نداریم و زیرساخت‌ها را قبلاً فراهم می‌کنیم که مشکلی برای استقرارشان وجود نداشته باشد.
مجری: الآن این شرکت‌های دانش بنیان بیشتر در کدام استان‌ها تقاضای بیشتری ارائه دادند؟
میهمان: عمدتاً در شهر‌های بزرگ این تقاضا وجود دارد؛ اصفهان، البته اصفهان، چون پارک بسیار توانمند و بزرگی دارد در شهرک فناوری ما کمتر مستقر شدند، ولی در شهرک‌ها استقرار خوبی دارند. از سال گذشته که ما مشوق‌ها و این خارج از مزایده را انجام می‌دهیم تقاضا برای استقرار شرکت‌های دانش بنیان به شدت افزایش پیدا کرده یعنی فکر می‌کنم تا الآن نزدیک به ۱۰۰ هکتار را ظرف یک سال گذشته برای شرکت‌های دانش بنیان واگذار کردیم. این که عرض کردم ۵۷۰ تا هنوز به بهره برداری نرسیده، چون اخیراً کار شروع شده. ولی عمدتاً در شهر‌های بزرگ مانند تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و حتی بعضی از استان‌هایی که کوچک هم هستند مانند چهار محال و بختیاری شرکت‌های دانش بنیان خیلی خوب رشد کردند، خوزستان به خصوص در کارگاه‌هایی که ما ساختیم شرکت‌های دانش بنیان خیلی خوب رشد کردند. بسته به نوع صنایعی که در مکان و محل استقرار داشته رشد‌هایی داشتند. یعنی جا‌هایی که پتروشیمی بوده، صنایع بزرگ فولادی بوده، شرکت‌های صنایع بزرگ غذایی بوده خوب رشد کردند. متناسب با ظرفیت‌های منطقه‌ای رشد‌های خوبی را داشتند و امیدوارم امسال بتوانیم شرکت‌های دانش بنیان را دو برابر کنیم.
مجری: مشخص است بیشتر این شرکت‌های دانش بنیان در چه حوزه‌هایی فعالند؟
میهمان: عمده شرکت‌های دانش بنیانی که در شهرک‌ها و ناحیه صنعتی هستند؛ شرکت‌هایی در حوزه فلزی هستند یعنی شرکت‌هایی که عمدتاً قطعه می‌سازند؛ قطعه‌های دانش بنیان را کار می‌کنند. البته در برخی استان‌ها مثل خراسان؛ حوزه صنایع غذایی رشد بسیار خوبی داشته، اما بخواهیم اکثریت را بگوییم بیشتر در حوزه صنایع فلزی رشد‌های بیشتری را داشتند.
مجری: چشم انداز را شما چطور می‌بینید؟
میهمان: من استقرار شرکت‌های دانش بنیان را خیلی خوب می‌بینم یعنی تقاضا برای استقرارشان خیلی خوب افزایش پیدا کرده، شرکت‌های خیلی خوبی استقرار پیدا کرده، بخش زیادی از نیاز‌های کشور را تأمین می‌کنند. من بررسی کردم فقط ۴۰۰ نیاز فناورانه را ظرف یکی دو سال گذشته شرکت‌های دانش بنیان در داخل کشور تأمین کردند یعنی این‌ها نیاز‌هایی بوده که قبلاً از خارج از کشور وارد می‌شده الآن تأمین می‌کنند. یک مقداری ما باید بیشتر نقش ایفا کنیم در این که بنگاه‌های بزرگ را وصل کنیم به این‌ها و این بحث فن بازار را تقویت می‌کنیم و سطح استان‌ها و کلینیک‌های کسب و کارمان؛ هدفمان همین است که یک مقداری بتوانیم ارتباط این‌ها را بیشتر کنیم و منابع مالی را هم تأمین کنیم. کار خیلی خوبی هم قبلاً انجام شده، ولی به دلیل پاندمی کرونا کمتر شده تبادل فناوری با دنیا بود، ما سال گذشته هم با ترکیه توافق خوبی امضا کردیم، هم با آلمان به جمع بندی رسیدیم و توافقی را من امضا کردم. کارم با آلمان شروع شد صنایع کوچک و متوسط ما با شرکت‌های مهم آن‌ها ارتباط و تبادل اطلاعات داشته باشند. این منجر شد به این که هم در برخی از حوزه‌ها ما تعادل فناوری خوبی داشته باشیم، هم منجر به بازاریابی برای شرکت‌های ما هم شد یعنی بعضی شان نمایندگی گرفتند، بعضی‌ها رفتند آنجا که آموزش ببینند و رفتند صادرات هم کردند. این کار‌ها را با کره و چین هم شکل گرفته که خوب رشد می‌کند و امیدواریم که بحث تبادل فناوری که از موضوعات مهم است اتفاق بیفتد.
نظر شما