آیا بالاخره اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران فعال و قابل دسترس می‌شود؟ در این مطلب به موانع، محدودیت‌ها و چالش‌های پیش رو می‌پردازیم.

نزدیک به یک هفته است که محدودیت های اینترنتی شدیدی در سراسر ایران اعمال می‌شود و دسترسی مردم به شبکه های اجتماعی با مشکل مواجه شده است. ایلان ماسک هفته پیش اعلام کرد به زودی اینترنت استارلینک را برای مردم ایران فعال خواهد می‌کند و حتی وزارت خزانه‌داری آمریکا هم تحریم‌های اینترنتی ایران را لغو کرد؛ اما نتیجه چه شد؟

عاقبت اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران

مهم‌ترین مشکلی که هم‌اکنون از نظر اینترنتی در ایران وجود دارد، قطع دسترسی به اینترنت بین الملل است. گفته می‌شود که اینترنت ماهواره ای استارلینک محدودیت‌های اعمال شده را دور می‌زند و دیگر کسی قادر به فیلتر آن نخواهد بود. عیسی زارع پور به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرده بود که استارلینک برای ورود به ایران باید قوانین کشور را رعایت کند.

گفتیم که آمریکا بالاخره با درخواست ایلان ماسک، برخی از تحریم‌‌های اینترنتی را لغو کرد تا تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای بتواند وارد کشور شود. همچنین پس از انتشار این خبر موسس شرکت‌های تسلا و اسپیس ایکس در توییتی بیان داشت که در حال فعال کردن استارلینک در ایران است.

روز بعد از فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای در ایران و اتصال چند کاربر به آن، سایت استارلینک فیلتر شد و دیگر کاربران ایرانی نمی‌توانستند برای اطلاع از شرایط و نحوه دسترسی به اینترنت ماهواره ای به آن رجوع کنند. با این اوصاف برای این که مردم نتوانند در سایت مذکور ثبت سفارش کنند، فیلترینگ آغاز شده است.

جالب اینجاست وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چند روز پیش در واکنش به سوال یکی از خبرنگاران گفته بود که شورای عالی فضای مجازی برای اپراتورهایی که بخواهند به طور قانونی سرویس اینترنت ماهواره ای ارائه دهند، قواعد و مقرراتی تنظیم کرده است. شرکت‌هایی که مجوز می‌خواهند می‌بایست موارد خاصی را در نظر بگیرند. بر اساس قواعد بین‌المللی، اپراتورهای ارائه دهنده خدمات اینترنت ماهواره ای بایستی قواعد اینترنتی کشورها را رعایت کنند.

گفته عیسی زارع پور مربوط به تیر ماه سال 1399 است؛ آن زمان که کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات مصوبه‌ای به نام «مقررات حاکم بر حقوق سرزمینی ارائه خدمات ماهواره‌ای در ایران» وضع کردند. در یکی از مواد این قانون آمده است:

اپراتورهای ارائه دهنده خدمات ماهواره‌ای می‌توانند خدمات مبتنی بر تلفن ثابت و همراه، پیامک، اینترنت همراه و ثابت، پخش همگانی، انتقال داده و دورنگار به پایانه‌های ماهواره‌ای ثابت، قابل حمل یا پرتابل یا متحرک مشترکان را مبتنی بر ارتباطات ماهواره‌ای ارائه دهند؛ به شرط آن که اپراتورهای ماهواره باید در زمان تأسیس شبکه ماهواره‌ای، مقررات رادیویی بین المللی تعیین شده توسط اتحادیه جهانی مخابرات را رعایت کرده باشند و داشتن موافقت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به هنگام تأسیس یا قبل از شروع ارائه خدمات الزامی است.

همچنین طبق آنچه در این قانون آمده اپراتورهای ارائه دهنده خدمات اینترنت ماهواره ای فقط از طریق قرارداد با دارندگان پروانه مجاز به ارائه خدمات دسترسی ماهواره‌ای می‌توانند خدمات خود را عرضه کنند. همچنین اپراتور ماهواره می‌بایست یکی از تکنسین‌های خود را که دارای اختیارات لازم در خصوص مسائل فنی، مقرراتی و سایر امور مرتبط است معرفی کند و متخصص مورد نظر هر از گاهی به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مراجعه کند.

بر اساس یکی از بندهای دیگر این مصوبه، اپراتور خارجی ماهواره‌ای تا زمانی امکان فعالیت در کشور را دارد که اپراتورهای داخلی نتوانند نیازهای مردم را تأمین کنند و همچنین فناوری لازم را در داخل نداشته باشند. در صورتی که این موانع رفع شود، اپراتور خارجی می‌بایست تجهیزات خود را جمع‌آوری کند. کارشناسان معتقدند که شرکت اسپیس ایکس با قوانین مذکور در تضاد و تعارض خواهند بود و به نظر می‌رسد اینترنت ماهواره ای در ایران فعلا غیر ممکن است.

چطور تجهیزات استارلینک را تأمین کنیم؟

یکی از مهم‌ترین مشکلات و موانعی که بر سر راه ورود اینترنت ماهواره‌ای استارلینک وجود دارد، مسئله تأمین کردن تجهیزات مورد نیاز آن است. به گفته رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی و ارتباطی و لوازم جانبی، تأمین کننده ما هستیم، اما تصمیم گیرنده برای تأمین این تجهیزات سازمان دیگری است. وی می‌گوید:

بخش خصوصی دخالتی در تصمیم‌های این حوزه ندارد و نظرشان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. اگر تصمیم به واردات تجهیزات اینترنتی گرفته شود این امر توسط شرکت‌های نیمه دولتی یا همان خصولتی‌ها انجام خواهد شد.

بنا بر گفته‌ی کارشناسان این حوزه، در صورتی که جلوی واردات قانونی تجهیزات اینترنتی استارلینک گرفته شود، راه برای قاچاق این ابزارها باز خواهد شد و در این صورت خسارت زیادی به اقتصاد کشور وارد خواهد شد.

اینترنت ماهواره ای غیر قابل فیلتر است

در کشور ما پلتفرم‌های مختلفی تا به امروز فیلتر شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به تلگرام، اینستاگرام و واتساپ اشاره کرد. اصولا برای مقابله با هر فناوری روز دنیا فیلترینگ راهکاری مناسب است، ولی این اقدام هزینه‌های زیادی برای دولت‌ها دارد. سوال اینجاست که آیا می‌توان اینترنت ماهواره ای استارلینک را فیلتر کرد؟

به گفته علی کیائی‌فر، فیلترینگ در شرایطی امکان‌پذیر است که اینترنت از طریق اپراتور ثابت یا سیار داخلی به کاربر برسد؛ اما در اینترنت ماهواره ای خدمات از مسیری غیر از مسیر اپراتورهای داخلی به دست کاربران می‌رسد. این کارشناس حوزه آی تی می‌افزاید:

در شرایطی که اینترنت از مسیری خارج از اپراتورهای داخلی به دست کاربر می‌رسد، اعمال نظر حاکمیت و رگولاتوری امکان پذیر نخواهد بود.