شناسهٔ خبر: 56390789 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: جهان نیوز | لینک خبر

قرارداد خرید دین چیست؟

صاحب‌خبر - اصطلاح «دین» در قانون به معنای بدهی یا وام است. زمانی که اصطلاحاتی مانند دین یا دیون را به کار می‌برند، منظور بدهی‌هایی است که باید در زمان مشخص (زمان توافق شده) به طلبکار پرداخت شوند. شخصی که پرداخت دین به عهده او (در زبان عامیانه به گردن او) است، مدیون و شخص دریافت کننده را اصطلاحا طلبکار می‌گویند. این رابطه میان طرفین، به واسطه تنظیم قرارداد اختصاصی ، به صورت مکتوب درمی‌آید و توافق نامه نوشته شده، به عنوان یک مدرک یا سند، میان آن‌ها امضا خواهد شد. با این مقدمه، در این مقاله درباره یک نوع توافق دیگر با موضوع دین، به نام قرارداد خرید دین صحبت می‌کنیم.

قرارداد خرید دین چیست؟

برای درک ساده‌تر ماهیت قرارداد خرید دین ابتدا با یک مثال شروع می‌کنیم. تصور کنید شخصی از شخص دیگری طلبکار است و بدهکار، دین خود را به صورت چک یا سفته به او پرداخت می‌کند. می‌دانیم که اوراق بهاداری مانند چک و سفته دارای زمان هستند. یعنی طلبکار باید تا تاریخ مندرج در این اسناد صبر کند تا بتواند به وجه دین (بدهی) دست یابد. حال اگر طلبکار بخواهد زودتر از زمان موعود به آن مبلغ دسترسی داشته باشد چه باید کند؟ قراردادی که برای خرید و فروش دیون تنظیم می‌شود، دقیقا پاسخی کاربردی به این سوال است.

طلبکار می‌تواند با امضای این نمونه قرارداد pdf و word بدهی‌های (دین) بدهکار را به همان مبلغ یا به مبلغ کمتر، به شخص دیگری بفروشد. به این ترتیب، طلبکار زودتر از موعود می‌تواند به طلب خود دسترسی پیدا کند. این شیوه از توافق، در میان مردم رایج است و در موارد زیادی مشاهده می‌شود.

نکته دارای اهمیت در خصوص این قرارداد این است که به طور کلی خرید دین زمانی کاربرد خواهد داشت که دین یا دیون، به صورت چک یا سفته باشند. در این شرایط است که خریدار می‌تواند چک یا سفته را به بهای آن یا به بهایی کمتر از آن خریداری کند. البته توجه داشته باشید به این دلیل که این توافق منفعتی نیز برای خریدار داشته باشد، در اغلب موارد، خرید دین، به مبلغی کمتر از اصل بدهی معامله توافق خواهد شد.

قرارداد خرید دین هم میان دو شخص حقیقی امضا می‌شود و هم این امکان وجود دارد که شخص حقوقی (شرکت‌ها، موسسات، مراکز، سازمان‌ها) و حتی بانک در این قرارداد حضور داشته باشند.

بررسی مشروعیت عقد خرید دین در قانون

در خصوص مشروعیت این توافق نامه و امکان کاربرد آن به صورت قانونی و مشروع، اختلاف نظرهایی میان فقها به وجود آمده است اما در مجموع می‌توانیم در خصوص این قرارداد به نظر امام خمینی و فتوای آیت الله مکارم شیرازی استناد کنیم زیرا اکثر فقهای معاصر نیز با این دو دیدگاه، اتفاق نظر دارند.

امام خمینی در کتاب تحریر الوسیله به مساله خرید و فروش دین اشاره می‌کند. در این کتاب آمده است که از نظر امام خمینی، معامله و خرید و فروش دین (بدهی) جایز خواهد بود. البته امام خمینی شرطی نیز برای آن در نظر گرفته‌اند. طبق نظر ایشان، معامله دین نباید در اواخر عمر طرفین باشد و اگر اشخاصی در اواخر عمر خود برای این قرارداد، با یکدیگر توافق کنند، توافق آن‌ها باطل است.

از طرف دیگر، آیت الله مکارم شیرازی نیز در فتوایی اعلام می‌کنند که امکان توافق برای امضای قرارداد خرید دین وجود دارد اما شرط اصلی این است که خرید و فروش دین، به وسیله وجه نقد انجام شود. در مجموع با توجه به این دو دیدگاه و همچنین با در نظر گرفتن اتفاق نظر اکثر فقهای معاصر در خصوص جایز و مشروع بودن این قرارداد، معامله خرید و فروش دین، مورد استفاده قرار می‌گیرد و بعد از قانون عملیات بانکی بدون ربا که در سال 1367 به تصویب رسید نیز، وارد سیستم بانکی شد.

قرارداد خرید دین در سیستم بانکی و قوانین مرتبط با آن

برجسته‌ترین ویژگی عقد خرید دین در سیستم بانکی کشور، این است که امکان خرید و فروش اوراق و اسناد بهادار تجاری (مانند سفته و چک) را فراهم می‌کند. در واقع زمانی که از این قرارداد در سیستم بانکی نام برده می‌شود، منظور معامله اسناد تجاری به مبلغی کمتر از ارزش اصلی (مبلغ اسمی) آن‌ها است. چک و سفته، اوراقی هستند که بدهی شخصی به شخص دیگر را اثبات می‌کنند. از طرف دیگر، زمانی که از مبلغ اسمی آن‌ها نیز صحبت می‌شود، منظور مبلغی است که در متن چک و سفته به صورت مکتوب قید شده باشد.

تا سال 1367، تمام معاملات مربوط به خرید و فروش دین (بدهی) با استناد به آیین نامه موقت تنزیل اسناد و اوراق تجاری و مقررات اجرایی آن و همچنین با توجه به متن اطلاحیه این آیین نامه انجام می‌شدند اما در حال حاضر این قرارداد با استناد به ماده 98 قانون برنامه پنجم توسعه به انواع قراردادهای بانکداری و قانون عملیات بانکی بدون ربا افزوده شد و امروزه این تسهیلات در موارد متعدد و در تعداد قابل توجهی از بانک‌های کشور ارائه می‌شوند و در این نظام بانکی کاربرد بسیار زیادی دارند.

بانک‌ها این تسهیلات را با هدف تامین نیاز مالی مشتریان خود در بازه زمانی کوتاه در برابر فروش کالای تجاری، تولیدی یا اسناد تجاری ارائه می‌دهند. در واقع این تسهیلات با رعایت شرایط و ضوابط ابلاغیه بانک مرکزی ارائه می‌شوند. از متقاضیان برجسته این تسهیلات، بنگاه‌هایی هستند معاملات تجاری یا تولیدی خود را به واسطه دریافت اوراق بهادار مدت دار، انجام داده‌اند.

چند شرط لازم برای انجام قرارداد خرید دین

اگر تمایل دارید با امضای این قرارداد، معامله خرید و فروش دین را انجام دهید، پیش از امضای متن قرارداد ، به شرایط و ویژگی‌های این عقد توجه داشته باشید. در ادامه به چند مورد از این شرایط اشاره می‌کنیم:
  1. دین (بدهی) باید حقیقی و همچنین واقعی باشد. یعنی اسناد و اوراق باید به صورت واقعی صادر شده باشند.

    شخص متعهد به پرداخت دین، باید معتبر بوده و قدرت پرداخت دیون را داشته باشد.

    دین یا بدهی که میان طرفین وجود دارد، نباید ناشی از یک معامله غیر مشروع مانند ربا باشد.

    خرید دین با دین (بدهی) دیگر، در شرع جایز نیست و تاکید شده است که خرید باید به صورت نقدی انجام شود.

    در متن قرارداد، از فروشنده دین برای پرداخت شدن آن دین، تعهد بگیرید.

    می‌توانید برای وصول دین، وثیقه یا تضمین نیز در نظر بگیرید. بانک به طور معمول این اقدام را انجام می‌دهند و در مواقعی مطالبات را نیز بیمه می‌کنند.

نظر شما