صاحبخبر - گروه بینالملل - پس از پنج روز مذاکرات کارشناسی و سیاسی میان هیئتهای مذاکره کننده ایران و ۱+۴ و آمریکا که به صورت غیرمستقیم و با هماهنگی نماینده اتحادیه اروپا در وین انجام شد، مذاکرهکنندگان با تفاسیر و تعابیر متفاوتی وین را به مقصد پایتختهایشان ترک کردند.
مذاکرات ایران و آمریکا بر سر دو سه موضوع باقی مانده در رابطه با رفع تحریمها، مسایل پادمانی میان ایران و آژانس و تضمین عدم خروج یک جانبه آمریکا از پنجشنبه هفته گذشته در هتل کوبورگ وین پس از پنج ماه به طور حضوری و مستقیم آغاز شد. در این مدت به جز هیئت مذاکره کننده ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا، سایر کشورها در سطح کارشناسان در جریان مذاکرات قرار گرفتند. اما به طور کلی مذاکرات به واسطه گری نماینده اتحادیه اروپا میان ایران و آمریکا در جریان بود.
بر اساس گزارش رسانهها و اظهارات مقامات حاضر در مذاکرات، موضوعی که بیشتر از همه در این دور مورد تاکید و توجه قرار گرفت، سوالات پادمانی میان ایران و آژانس است که از سه سال پیش از سوی رژیم صهیونیستی با طرح ادعاهایی که از سوی ایران رد و جعلی اعلام شده، مطرح شده است. در طی این سه سال موضوعات و سوالات آژانس از ایران حول چهار مکان شکل گرفت. مکانی در ورامین، دیگری در تورقوزآباد نزدیکی تهران، سایتی در مریوان یا آباده و آزمایشگاه جابربن حیان که در مورد آخر موضوع ظاهرا میان ایران و آژانس حل شده است. با این حال سوالات آژانس درباره سه مکان دیگر به وجود همکاری و حسن نیت ایران هم چنان از سوی آژانس لاینحل مانده است.
برخلاف رویهای که در مذاکرات ۲۰۱۵ بر سر برجام وجود داشت و پرونده مطالعات ادعایی (PMD) که در چارچوب مذاکرات سیاسی و فنی و با تایید قطعنامه ۲۲۳۱ حل و فصل شد یعنی قبل از هرگونه توافق نهایی نیز پرونده سوالات آژانس درباره سوالات باقی مانده از گذشته نیز حل شد، این بار کشورهای اروپایی، آمریکا و نیز آژانس بر این نظرند که سوالات پادمانی درباره سه مکان در چارچوب مذاکرات برجامی نیست چرا که بعد از
اجرای برجام این سوالات طرح شده اند و باید مستقل از مذاکرات سیاسی در وین مورد بررسی قرار گیرد و به این مذاکرات گره نخورد.
در مقابل ایران، با توجه به تجربه طولانی بهانهگیریها و سنگ اندازیهای کشورهای اروپایی و آمریکا طی بیش از دو دهه به واسطه آژانس، خواستار حل و فصل سوالات آژانس پیش از هرگونه توافق احتمالی برای بازگشت به برجام است تا به این شکل ضمانت اجرای برجام افزایش یابد.
در این رابطه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه شب بعد از اعلام پایان این دور از مذاکرات و بازگشت هیئتها به پایتختهایشان برای مشورت و تصمیم گیری در توییتی نوشت که، پایتختها هماکنون باید درخصوص متن نهایی توافق بر سر احیای برجام تصمیمگیری کنند.
بورل نوشت: بر سر هر آنچه که میتوانست مذاکره انجام گیرد، مذاکره شد و حال آنچه مذاکره شده در متن نهایی قرار دارد. با این حال پشت هر مشکل فنی یا پاراگرافی، یک تصمیم سیاسی قرار دارد که پایتختها باید درخصوص آنها تصمیمگیری کنند. اگر این پاسخها مثبت باشند، آن وقت میتوانیم توافق را امضا کنیم.
با این حال، یک مقام وزارت امور خارجه ایران درباره احتمال آماده شدن متن نهایی توافق گفت: با توجه به ادامه بحثها درباره چند موضوع مهم باقیمانده، هنوز در مرحلهای قرار نداریم که از نهایی شدن متن سخن بگوییم.
از سوی دیگر محمد مرندی، مشاور رسانهای تیم مذاکرهکننده ایران میگوید، گزارشها درباره جزئیات چیزی که پیشنهاد شده صرفا گمانهزنیاند.
به گفته مرندی تیم مذاکرهکننده تا زمانی که متن حاصله، با دقت در تهران مطالعه و بررسی نشود، نمیتواند درباره چیزی که تا الان به دست آمده نظری ارائه دهد. در چند ماه اخیر، چه در وین و چه زمانی که مذاکرهکنندگان در پایتختهایشان هستند، مذاکرهکنندگان ایران تهدیدهای غربی و ضربالاجلهای ساختگی را برای حفظ حقوق ایرانیان و دست یافتن به امتیازات مهم، نادیده گرفتهاند. تفاوت آن موقع با الان بسیار زیاد است.
مهمترین موانع در مسیر توافق
در این رابطه کورش احمدی کارشناس ارشد مسائل بین الملل در گفت و گویی که با ایسنا انجام داده، معتقد است: به نظر این دور از مذاکرات به نوعی ادامه مذاکرات دوحه بود. در دوحه طرفین موضوعات باقی مانده را به همراه برخی ایده های جدید از سوی اتحادیه اروپا مرور کرده بودند.
با چنین مقدمهای، ایران و آمریکا با اطلاع از موضوعات باقی مانده در متن و با آمادگی و کسب دستورالعملهای لازم در وین حاضر شدند. شواهد و قراین حاکی از آن است که نهایتا نماینده اتحادیه اروپا به عنوان تسهیل کننده و بر اساس برداشت خود از مواضع طرفین راه حل هایی را برای برخی موضوعات باقی مانده وارد متن کرده که به نظر می رسد شامل تعیین تکلیف ۲۷ دوربین برجامی در تاسیسات هسته ایران که خاموش شده اند، نحوه انتقال اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده و به فلز تبدیل شده به خارج از ایران و حل مسئله تضمینهای مورد نظر ایران از طریق تضمین تداوم توافقات اقتصادی منعقده بین ایران و شرکتهای بینالمللی درصورت خروج آمریکا از برجام در آینده باشد. (البته مورد تضمین هم در قطعنامه ۲۲۳۱ و هم در متن برجام ۱۳۹۴ مورد تاکید قرار گرفته است.) متن به عنوان یک متن نهایی ۲۵ صفحهای به طرفین داده شده و گویا طرفین باید یا آن را بپذیرند یا رد کنند.
احمدی ادامه داد: به گفته بورل آنچه که باید مذاکره می شد، مذاکره شده و اکنون زمان تصمیم است. بنا به گفته یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ظاهرا این متن برای آمریکا قابل قبول است. درصورت پذیرش طرفین، وزرای خارجه برای اعلام رسمی آن به وین خواهند رفت. این متن در صورت نهایی شدن، مشخص میکند که هر یک از دو طرف چه اقداماتی برای بازگشت به برجام باید انجام دهند.
احمدی همچنین میگوید: هنوز تکلیف مسائل پادمانی روشن نشده و این موضوع می تواند یکی از مهمترین موانع بر سر راه باشد. در ارتباط با مسائل پادمانی ما تجربه دور قبلی در سال ۹۴ را پیش رو داریم. در آن دوره مسئله ابعاد احتمالا نظامی برنامه هستهای ایران یا اختصارا PMD مطرح بود. کاری که در آن دوره شد این بود که به طور همزمان در یک روز، یعنی ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، هم توافق برجام نهایی شد و هم یک «نقشه راه برای روشن سازی مسائل گذشته و حال برنامه هسته ای ایران» به امضای رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس آژانس یعنی آقایان صالحی و آمانو رسید.
این کارشناس ارشد مسائل بینالملل در این ارتباط تاکید کرد: به عبارت دیگر، تنها ایجاد رابطهای غیررسمی و عملی بین تعیین تکلیف مسائل پادمانی با آژانس از یک سو و نهایی کردن احیای برجام از سوی دیگر میتواند حل کننده مشکل باشد. در غیر این صورت، مشکل میتوان آژانس را به عنوان یک نهاد فنی و تخصصی که باید از نظر سیاسی بی طرف باشد، از طریق یک توافق سیاسی بین تعدادی از کشورها به انجام یا عدم انجام کاری وادار کرد. به ویژه به نظر میرسد که سه کشور اروپایی در این مورد حساسیت زیادی دارند؛ چه اینکه سه روز قبل با صدور بیانیه ای مشترک در این مورد خواستار خودداری ایران از طرح مسائل فرابرجامی شدند که اشارهای به این موضوع بود.∎
نظر شما