به گزارش جهان صنعت نیوز: دیدن تجهیزات غول‌آسای حفاری معدن و قدم زدن در تونل‌های تنگ و تاریکی که کارگران معدن در آنها کار می‌کنند برای عاشقان تجربه‌های ماجراجویانه سرشار از هیجان بوده و آدرنالین را در رگ‌های آنها به حرکت در می‌آورد.
از سوی دیگر ایران به دلیل بهره‌مندی از معادن متعدد و نیز گردشگرپذیر بودن، فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری معدن در اختیار دارد. برای بررسی بیشتر وضعیت و ظرفیت‌ها و چالش‌های گردشگری معدن در ایران گفت‌و‌گویی را با دکتر «مهرداد سرهنگی» متخصص حوزه زمین‌شناسی ترتیب دادیم.
وی سال‌ها است که به عنوان پژوهشگر و مستند‌ساز ژئوتوریسم فعالیت دارد و از نزدیک با ظرفیت‌ها و چالش‌های امروز گردشگری معدن در کشور آشنا است.
سرهنگی تهیه‌کننده اولین نقشه تخصصی ژئوتوریسم ایران، تهیه‌کننده اولین مستند گردشگری معدنی کشور و نویسنده و تهیه‌کننده چندین اطلس و نقشه گردشگری بر پایه ژئوتوریسم است.
وی همچنین مجری مطالعات ژئوپارک پیشنهادی سبلان، عضو اصلی هیات مدیره انجمن مخاطره‌شناسی ایران و عضو اصلی هیات‌رییسه کمیته ژئوتوریسم خانه معدن ایران است.
مشروح مصاحبه «جهان صنعت» با این چهره شناخته‌شده ژئوتوریسم و گردشگری معدن کشور در پی می‌آید.
– گردشگری معدن یکی از حوزه‌هایی است که در این سال‌ها مورد توجه ویژه قرار گرفته است، این حوزه از گردشگری مشخصا چیست و از چه منظر مورد توجه گردشگران قرار دارد؟
گردشگری معدن از اصلی‌ترین زیر‌شاخه‌های ژئوتوریسم یا همان زمین گردشگری است که به موضوع مواد معدنی استخراجی از دل زمین می‌پردازد. این حوزه از گردشگری گردشگران و علاقه‌مندان را از نحوه تشکیل تا استخراج و فرآوری معادن آشنا می‌کند. به بیان دیگر گردشگری معدن گردشگران را با نحوه شکل‌گیری زمین، و ناشناخته‌های آن و تغییرات ایجاد‌شده در طول میلیون‌ها سال در آن آشنا می‌کند.
گردشگری معدن فرصتی کم‌نظیر برای هر گردشگر است تا بتواند به راحتی از معادن دیدن کرده و یک گردش هیجانی، علمی و مفرح داشته باشد.
– در دنیای امروز گردشگری معدن چه جایگاهی دارد، فعالان حوزه معدن با چه هدفی وارد این حوزه می‌شوند و این حوزه از گردشگری چه اهمیتی دارد؟
گردشگری معدنی شاخه‌ای جدید از گردشگری است که در دهه اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته و فعالان انگشت‌شماری در این چرخه حضور دارند.
نگاه اصلی گردشگری معدن اول جهت استفاده و درآمد‌زایی از معادن متروکه بود تا با این روش فعالان این معادن که شغل خود را از دست داده بودند بیکار نمانده و از آسیب بیشتر به جوامع محلی جلوگیری شود. نگاه بعدی حفاظت از محیط‌زیست است، معادن به واسطه تخریبی که جهت استخراج صورت می‌گیرد باعث آسیب زیستی به محیط و جوامع محلی خود می‌شوند لذا با نقش دادن به جوامع محلی می‌توان بخشی از این آسیب را جبران کرد.
گردشگری معدن ظرفیت بسیار بالایی به همراه دارد از جمله تجربه لمس مواد معدنی، رفتن به عمق زمین، آشنایی با تاریخ معدنکاری، دیدن ماشین‌های سنگین و بزرگ، دیدن ساختارهای زمین، استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمهقیمتی، درمان بیمارها و غیره… این‌ها بخشی از یک فرآیند بزرگ است که یک معدن می‌تواند باعث جذب گردشگر در مناطق کمتر توسعه‌یافته و دور‌دست شود، چرخه‌ای که برای رشد اقتصادی و فرهنگی یک منطقه یا کشور اهمیت بسیار بالایی دارد.
– دیدگاه بخش دولتی، خصوصی و گردشگران را به گردشگری معدن چگونه می‌بینید و فکر می‌کنید با نظر به تعدد معادن در کشورمان این حوزه از گردشگری تا چه میزان ظرفیت رشد دارد؟
در کشور ما جسته و گریخته به صورت بسیار محدود صحبت‌ها و کارهایی صورت گرفته و معادنی از جمله خاک سرخ جزیره هرمز، معادن نمک گرمسار یا جاشک بوشهر و فیروزه نیشابور از قدیم مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گرفته است.
با این وجود این موضوع به صورت تخصصی و اصولی اتفاق نیفتاده است چون از متخصصین این امر در این فرآیند استفاده نمی‌شد. به همین دلیل نتوانسته بود جایگاه خود را پیدا کند. برای اولین بار این معدن انگوران زنجان بوده که توانست به لحاظ قانونی مجوز فعالیت گردشگری را در سال 99 بگیرد و در این زمینه فعالیت خود را آغاز کند اما معدن انگوران به تنهایی نمی‌توانست این مسیر پرچالش را پیش ببرد.
باید برای پیشبرد گردشگری معدن اهداف و برنامه‌های مشخصی تدوین شود، اخیرا و در سال گذشته توانستیم با موافقت ریاست محترم خانه معدن ایران با گرد‌هم آوردن متخصصین این شاخه کمیته ژئوتوریسم خانه معدن ایران تشکیل بدهیم تا بتوانیم با کمک و همراهی دیگر ارگان‌ها، نهاد‌ها و متخصصین امر نیاز‌های اساسی خصوصا دستورالعمل گردشگری معادن را تهیه و زیر ساخت‌های آن را ایجاد کنیم.
– مهم‌ترین معادن کشور که امکان استفاده از ظرفیت‌های آنها در حوزه گردشگری معدن وجود دارد چه هستند و کدام یک در حال حاضر در حوزه گردشگری معدن فعالیت می‌کنند؟
معادن بسیاری ظرفیت فعالیت در حوزه گردشگری را دارند. از معادن سنگ‌های قیمتی و نیمهقیمتی گرفته تا معادن فلزی و غیرفلزی همچون معدن فیروزه نیشابور، معدن خاک سرخ هرمز، معادن نمک گرمسار، بوشهر، قشم، اهر و معادن سنگ‌های تزینی از جمله تراورتن آذرشهر یا معادن زغال‌سنگ و خیلی از معادن دیگر این ظرفیت را دارند. درحال حاضر همانطور که گفتم تنها معدن انگوران زنجان مجوز فعالیت در حوزه گردشگری را دارد و به صورت قانونی می‌تواند در این حوزه فعالیت کند.
– در حال حاضر چه کشورهایی در جهان در حوزه گردشگری معدن فعال هستند؟
کشورهایی چون آفریقا، استرالیا، ایتالیا، لهستان، آمریکا، کانادا و… از جمله کشورهایی هستند که در این حوزه فعالیت می‌کنند. به طور مثال استرالیا به دلیل داشتن معادن بی‌شمار و اقتصاد معدنی خود یکی از آن کشورهایی است که میراث معدنکاری در آن بسیار مورد توجه قرار گرفته و اکثر معادن متروکه آن به مقصد گردشگری معدنی تبدیل شده‌اند و گردشگران بسیاری هرساله برای دیدن این معادن به این کشور سفر می‌کنند؛ همچنین معادن قدیمی طلا در کشور آفریقای جنوبی نیز همین وضعیت را دارند.
– چه زیرساخت‌های اولیه‌ای برای به گردش در آوردن چرخ گردشگری معدن در ایران باید در نظر گرفته و ایجاد شود؟
اصلی‌ترین موضوع تدوین قانون و دستورالعمل گردشگری معادن است، تا بر اساس آن نحوه و نیاز‌های اساسی جهت فعالیت معادن در حوزه گردشگری از جمله ایمنی گردشگران مشخص و تضمین شود. اگر این دستورالعمل تدوین و ابلاغ شود بقیه موارد به راحتی می‌تواند توسط معادن و ارگان‌های دیگر آماده و مورد استفاده قرار گیرد.
– برای توسعه گردشگری معدن در ایران چه معضلات و چالش‌هایی وجود دارد و از وزارتخانه‌های مربوطه انتظار می‌رود برای توسعه این شاخه مهم از گردشگری نوین چه اقداماتی را عملی کنند؟
مهم‌ترین مشکل تدوین دستورالعمل گردشگری معادن است که وزارت میراث فرهنگی نقش مهم و اصلی در تدوین و ابلاغ آن دارد تا با همکاری دیگر ارگان‌ها از جمله وزارت صمت شرایط و الزامات قانونی فعالیت معادن در حوزه گردشگری اجرایی کند.
– فکر می‌کنید چرا می‌بایست گردشگری معدن را جدی گرفته و در این حوزه فعالیت کنیم؟
اگر بخواهیم در آینده دنیا حرفی برای گفتن، اقتصادی پایدار و جامعه‌ای پویا داشته باشیم باید و باید به حوزه گردشگری خصوصا ژئوتوریسم توجه ویژه کرد و مشکلات و موانع این صنعت را از پیش روی فعالان آن برداریم.
∎
نظر شما