منتقدان را بشناسیم؟ / قسمت اول
آنها که متعصباند
نویسنده : علی رفیعی وردنجانی / گروه فرهنگ و هنر
صاحبخبر - نقد ذاتاً یک کلمه متضاد است و منتقد کسی است که همواره خلاف آنچه که ارائه میشود را بنا به سلیقه خودش به اثبات میرساند، در واقع از لزومات منتقد بودن در سینما، سلیقه مند بودن است. به طور کلی منتقدان دو گروه هستند: اول: ذاتی، دوم: سلیقه مند، تجربی و علمی. در مواجهه با نقد ذاتی اشخاص بنا به فرهنگ، که شامل: جبر جغرافیایی و میزان ارتباط نسلی با اجتماع میشود، اثر را مورد بررسی قرار میدهند. کسی که با چنین ادلهای هنر و مشخصاً سینما را نقد میکند میزان تأثیر گذاری آن را برجامعه، خانواده و آینده میسنجد. اصولاً این گونه نقد پایه تجربی، علمی و درمجموع هنری ندارد اما اهمیت وجودی آن سنجش تمایلات و سایقهای فرهنگی موجود دراثراست. یک منتقد دراین شیوه تحلیل و بررسی سعی میکند براساس آنچه صلاحیت عموم است اثررا نقد کند. برهمین اساس نمیتوان چنین نقدی را رد یا تأیید کرد. متاسفانه آنچه در میزگردهای نقد در ایران اتفاق می افتد در این دسته بندی قرار میگیرد. آثار به گونهای نقد میشوند که صلاحیت وجودیشان حکم میکند و نه دلایل علمی و تجربی. به عنوان مثال رفتار رسانهای ضد و نقیضی که برسربرخی فیلمها اتفاق می افتد دلیلی جز ذات و صلاحیت نمیتواند داشته باشد. در این گونه نقد شاید اصلاً مهم نباشد که منتقد چه تعداد فیلمی دیده است یا چه کتابهایی خوانده فقط میخواهد مخالفت و یا حتی موافقتش را با یک اثر ابراز نماید. اصولاً این نوع تحلیل ریشه در باورها و اعتقادات فرد دارد و نمیتوان اندیشهای با گرایش خاص که طی تحقیق و پژوهش به دست آمده را برای آن مثال زد. از سوی دیگر مؤلف نیز در این گونه نقد مورد خطاب قرار میگیرد. چرا این فیلم را ساخته است و یا چه کسی پیشنهاد ساخت را به او داده. می دانیم که اثر هنری هنگامی که ساخته و منتشر میشود از مولفش جدا است و قرار نیست مؤلف برای فرم ومحتوایی که تولید کرده، حتی دربرخی لحظات، مورد بازجویی قرارگیرد. منتقدانی که در این دسته بندی قرارمی گیرند؛ منفعل، ساختار گریزوضد روشن فکری است. روشن فکری اجازه خرافه اندیشی و تعصب کاذب را نمیدهد واصولامنتقدان دسته اول برروی اندیشه و گرایشات اخلاقی و اجتماعیشان متعصباند.∎
نظر شما