عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: هفتادوپنجمین دوره از جشنواره فیلم کن از ۲۷ اردیبهشت آغاز شده و تا امشب ۷ خرداد به پایان می‌رسد. جشنواره کن ۲۰۲۲ بزرگ‌ترین رویداد سینمایی است که پس از شروع پاندمی کرونا برپا شده و حتی مراسم فرش قرمز با سیلی از ستاره‌ها و اهالی صنعت سینما، تقریبا بدون ماسک برگزار شد. حالا دیگر کرونا به خاطره‌ای در گذشته بدل شده است و به همین دلیل است که مسئولان برگزاری این جشنواره هم اصراری بر رعایت پروتکل‌ها نداشتند. این دوره از جشنواره کن برای ما ایرانی‌ها، از جهاتی کنجکاوی برانگیز است؛ اول اینکه فیلم «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی در این رویداد سینمایی حضور دارد و دیگر اینکه اصغر فرهادی یکی از داوران بخش اصلی جشنواره است. روز پنجشنبه برادران لیلا سومین فیلم سعید روستایی در این دوره از جشنواره اکران شد و در این بخش از گزارش، سعی کردیم به حواشی این چند روز جشنواره و پخش فیلم سینمایی «برادران لیلا» در این دوره رویداد سینمایی بپردازیم.
شروع جشنواره با یادآوری جنگ اوکراین
افتتاحیه جشنواره کن طبق پیش‌بینی‌ها با یک اتفاق سیاسی همراه بود و رئیس‌جمهور اوکراین به‌صورت ویدئویی در مراسم حاضر شد تا وقوع جنگ در کشورش را برای حاضران این مراسم یادآوری کند. زلنسکی گفت: «مطمئن هستم که دیکتاتور شکست خواهد خورد. ما برنده این جنگ خواهیم بود. افتخار از آن اوکراین است.» رئیس‌جمهور اوکراین در این مراسم از جهان سینما خواست در برابر جنگ سکوت نکند، در بخشی از یک پیام ویدئویی با اشاره به طنز چارلی چاپلین درباره آدولف هیتلر در ابتدای جنگ جهانی دوم، بیان کرد: «ما به یک چارلی چاپلین جدید نیاز داریم که ثابت کند سینمای امروز سکوت نکرده است.» رئیس‌جمهور اوکراین در ادامه این پیام ویدئویی زنده از کی‌یف بیان کرد: «باید پیروز شویم. ما به سینما نیاز داریم تا بتواند ضامن این پایان باشد، سینمایی که هر بار در طرف آزادی باشد.»
داستان برادران لیلا چیست؟
«برادران لیلا» هنوز در ایران اکران عمومی نشده است و خیلی‌ها نمی‌دانند که سعید روستایی در فیلم جدیدش قرار است چه داستانی را روایت کند. شما هم اگر از آن دست مخاطبانی هستید که دوست ندارید از داستان فیلم پیش از تماشایش در سالن سینما باخبر شوید پیشنهاد می‌کنم که این باکس را نخوانید. تقریبا ماجرای داستان این فیلم سینمایی از گوشه و کنار عیان شد و ماجرای داستان برادران لیلا مشخص شد.
«لیلا (ترانه علیدوستی) زنی 40 ساله و مجرد است که در خانواده‌ای درگیر با بحران اقتصادی زندگی می‌کند. او در دفتر اداری یک پاساژ کار می‌کند و تنها درآمد ثابت خانواده را دارد اما نه پدر و نه برادرانش به حرف او گوش نمی‌دهند. اسماعیل(سعید پورصمیمی) پدر خانواده، پیرمردی تریاکی است که اخیرا نشانه‌های آلزایمر را بروز می‌دهد. علیرضا(نوید محمدزاده) برادر معقول، کارگری است که به علت اختلاس صاحب کارخانه تعدیل نیرو شده است.
پرویز(فرهاد اصلانی) در پاساژ لیلا به‌عنوان خدمه‌ای که عوارض توالت را دریافت می‌کند مشغول است. پنجمین فرزند او به تازگی متولد شده است زیرا همیشه به دنبال فرزند پسر بوده. فرهاد(محمد علی‌محمدی) نیز شغل ثابتی ندارد و مدام درحال بدنسازی است. منوچهر(پیمان معادی) هم آدم دغل‌کاری است که برادرانش را ترغیب به نوعی کلاهبرداری می‌کند که پول پیش‌خرید ماشین را بالا بکشند.
اسماعیل چندین سکه طلا پس‌انداز کرده و لیلا پیشنهاد می‌دهد که واحدی تجاری در پاساژ را بخرند تا بوتیک راه بیندازند. این بوتیک قرار است در محل فعلی توالت‌های پاساژ باشد. از طرف دیگر سردسته فامیل فوت می‌کند. اسماعیل همواره به دنبال این مقام بوده زیرا سردسته می‌تواند بخشی از کادوهای عروسی‌های فامیل را صاحب شود، پس بنا به رسم خانوادگی، سکه‌هایش را به‌عنوان کادوی عروسی می‌دهد... .»
عوامل فیلم چه گفتند؟
نشست خبری «برادران لیلا» روز پنجشنبه در این جشنواره برگزار شد و سعید روستایی در ابتدای نشست خبری فیلمش در پاسخ به پرسشی پیرامون شخصیت‌های مرد و زن در فیلم‌هایش توضیح داد: «این‌طور نبوده که در فیلم‌هایم همه مردها بیکار یا معتاد باشند اما اینکه همیشه یک زن پیشرو وجود دارد که آینده‌نگر و باهوش‌تر است و بیشتر می‌بیند، شاید از زندگی شخصی من می‌آید؛ چراکه خواهر بزرگ‌تری به نام لیلا دارم که من را بزرگ کرده و کمک کرده که من درس بخوانم، کار کنم و به اینجا برسم. او همیشه پیشرو و آینده‌نگر بوده و نقش مهمی در زندگی من داشته است.»
همه مردان فیلم معتاد نیستند!
روستایی در پاسخ به سوالی درباره طبقه فرودست جامعه که بیشتر در فیلم‌هایش به آنها و شرایط کنونی آن قشر که بخش زیادی از مردم را تشکیل می‌دهد، عنوان کرد: «یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دولت ایران در 40 سال گذشته این بود که یک طبقه متوسط شکل گرفت که این طبقه متوسط در ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر به‌شدت باریک و باریک‌تر و کوچک‌تر شد. خیلی‌ها پولدارتر شدند و بیشتر آنها کسانی بودند که بی‌پول و فقیر شدند. عرض این طبقه متوسط خیلی کم شده و الان به وضوح می‌بینیم که افراد طبقه خود را تغییر می‌دهند و به‌عنوان مثال خانه، ماشین و خورد و خوراک خود را عوض می‌کنند. در مواقعی تقصیر آدم‌های خود یک خانواده است که یک‌سری مشکلات ایجاد می‌شود و حل نمی‌شود اما دیگر نمی‌توان این را گفت. وقتی روزی سه بار تورم به آدمها یادآوری می‌شود، دیگر نمی‌توان گفت این تقصیر خانواده است. در فیلم‌های من دختری هست که در تلاش برای جلوگیری از فروپاشی یک خانواده است. در «ابد و یک روز» شاید خانواده تقصیر داشتند اما در «برادران لیلا» این‌گونه نیست و این جامعه است که درحال تاثیرگذاری است و افراد چه اشتباه کنند و چه نکنند به سمتی که نباید می‌روند. بخش کوچکی از جامعه را می‌بینیم که هر روز شرایط‌شان بهتر می‌شود و بخش بزرگی از جامعه اوضاع‌شان بهتر نمی‌شود.»
حواشی شهرزاد در کن
ترانه علیدوستی نیز در پاسخ به خبرنگاری که از او درباره همکاری‌اش با سریال «شهرزاد» به کارگردانی محمد امامی پرسید، توضیح داد: «اتفاقی که درباره پروژه سریال «شهرزاد» روی داد، تلنگری برای همه ما بود و تا قبل از آن ما این دقت را نداشتیم و این اتفاق بسیار ناراحت‌کننده باعث شد که ما از آن به بعد دقت بیشتری کنیم. درباره سریال «شهرزاد» باید نکته‌ای بگویم که البته ممکن است کسی آن را باور نکند؛ چراکه 6 سال از آن گذشته است. من با آقای امامی در پایان فصل یک «شهرزاد» آشنا شدم و از حضور او اطلاعی نداشتم. تهیه‌کننده دیگری به جای او با من قرارداد امضا کرده و در ایران می‌دانند که این شخص کیست اما اسمی از این فرد مطرح نیست. نمی‌خواهم توجیه کنم. شاید وظیفه ما بود که باید می‌دانستیم و این کار را نمی‌کردیم اما واقعا و صادقانه نمی‌دانستیم. پای همه حواشی و حرف‌های آن هم ایستادیم و برای همه ما خیلی بد شد اما در کنار آن باید توجه داشته باشید پولی که در یک سریال سرمایه‌گذاری شده، پنج برابر آن برگشته به همان آدم، اما شما چرا از من سوال می‌پرسید؟ چون آن پول دست من نیست. سود آن پول دست من نیست. من دستمزدی گرفتم که در هر پروژه دیگری هم می‌گرفتم و نجومی هم نبوده است، درنتیجه پول یا سود این سریال دست کسی است که الان در زندان به سر می‌برد و این را که من چه کمکی می‌توانم به پیشرفت این بحث بکنم، نمی‌دانم.»
تورم یا تحریم؟
پیمان معادی که یکی از بازیگران اصلی این فیلم است در نشست خبری با اشاره به اتفاق‌هایی که در فیلم می‌افتد و همچنین تطابق با شرایط حال حاضر ایران گفت: «آدم‌هایی در ایران مجبورند به مسائل اقتصادی و تورم واکنش داشته باشند. درصدی از آدمها در ایران اگر یخچال خانه‌شان خراب بشود طبقه اجتماعی‌شان عوض می‌شود. یعنی هزینه تعمیر یک یخچال می‌تواند طبقه اجتماعی شما را ببرد پایین‌تر و این آدمها به ناچار مجبورند اخبار سیاسی را به لحاظ مسائل معیشتی دنبال کنند.
شما برای اینکه سبد کالا و رفاه خانواده‌ات را تا سر ماه تامین کنی هر روز باید ببینی رئیس‌جمهورهای آمریکا و فرانسه چه گفته‌اند. همه تئوریسین شده‌اند اما چون نمی‌توانند در این مباحث عمیق بشوند در سطح می‌مانند و این کار را برای زندگی در ایران سخت می‌کند و تصمیمات آدمها ممکن است ویرانگر باشد. چیزی که از نظر تورم در ایران دارد اتفاق می‌افتد برای خیلی‌ها قابل درک نیست. چون شاید این اتفاق از جنگ بدتر و ویرانگرتر است و امیدوارم یک اتفاقی بیفتد.»
یکی از واکنش‌ها به صحبت‌های پیمان معادی این بود که چرا او اشاره‌ای به موضوع تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا نداشت و فقط به تورم اقتصادی اشاره کرد، درحالی‌که یکی از مشکلات اصلی ما در حوزه اقتصادی موضوع تحریم‌هاست که باعث شده اوضاع اقتصادی را روزبه‌روز برای مردم سخت‌تر و پیچیده‌تر کند.
سنت‌هایی که کاربرد ندارد
عکس‌های سعید پورصمیمی این روزها در فضای مجازی بسیار می‌چرخد و خیلی‌ها او و شوخی‌هایی که در فوتوکال کن با عکاسان داشت را دست به دست می‌کنند. او در نشست خبری فیلم «برادران لیلا» درباره شخصیت پدر که در این فیلم بازی می‌کند، گفت:«هر نسلی نسبت به نسل گذشته‌اش برتر است و باید هم برتر باشد. من خودم گاهی حس می‌کنم نسبت به نسل جوان عقب‌افتاده‌ام، این یک واقعیت است. با تکنولوژی جدید، با گسترش دنیا و نزدیک شدن آدمها به هم این حس در هر آدم مسنی پیش می‌آید. من سعی کردم این ماجرا را با نگاه تندتر در نقشم در «برادران لیلا» بیاورم که پدری است عقب‌افتاده که چسبیده به سنت‌های قدیم؛ سنت‌هایی که دیگر هیچ کاربردی ندارد.»
فیلم را توقیف کنند نه سانسور!
سعید روستایی در نشست رسانه‌ای فیلم «برادران لیلا» برای اولین بار از واکنش وزارت ارشاد به این فیلم اعلام کرد، یک لیست سانسور به او داده شده و در این مورد گفت: «به نظرم فیلم اکران می‌شود. اما باتوجه به اینکه سانسورهای زیاد «متری شیش‌ونیم» به آن فیلم آسیب زد این بار نمی‌توانم اجازه بدهم فیلمم از سانسور آسیب ببیند و این بار بین توقیف و سانسور، شاید توقیف را ترجیح بدهم. ما هنوز پروانه نمایش نداریم. قرار است برگردیم و برویم پروانه نمایش بگیریم. یک لیست سانسور هم به ما دادند اما واقعا من سانسور نخواهم کرد. ما در دولت قبل پروانه ساخت گرفتیم و دولت جدید می‌خواهد فیلمم با دیدگاه آنها همخوانی داشته باشد و این نمی‌شود.»
این صحبت‌های سعید روستایی درحالی گفته می‌شود که سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده و رئیس هیات‌مدیره دفتر پخش خانه فیلم در گفت‌وگو با امیرعباس صباغ‌مجری و سردبیر برنامه سینمامعیار در رادیو گفت‌وگو در مورد به نمایش درآمدن برادران لیلا در جشنواره کن، گفت: «برادران لیلا یک سروگردن از سینمای ایران بالاتر است و هم به لحاظ محتوایی و هم تکنیکی از دیگر فیلم‌های روستایی جلوتر است. در تلاش هستیم فیلم را در مردادماه اکران کنیم. هیچ ارتباط و شباهتی میان «برادران لیلا» و «ابد و یک روز» وجود ندارد، به جز اینکه در هر دو فیلم زندگی یک خانواده فرودست روایت می‌شود و فقر در محوریت داستان است که به لحاظ محتوایی آنچه در فیلم می‌بینیم وصف حالی از ایران امروز است که فکر می‌کنم موردتوجه مردم هم قرار گیرد. باتوجه به محدودیت زمانی که برای ارائه فیلم به جشنواره کن بود، فیلم موفق به دریافت پروانه نمایش نشد، میان مسئولان وزارت ارشاد نظرات متفاوتی پیرامون فیلم وجود دارد اما باتوجه به موقعیت جهانی فیلم و شانس خوبی که برای رقابت در اسکار دارد بعید می‌دانم مشکلی برای دریافت پروانه نمایش فیلم به وجود بیاید و به نظرم مسئولان ارشاد با سعه‌صدر بیشتری با این فیلم برخورد خواهند کرد، مگر چند فیلم در سال در سینمای ایران ساخته می‌شود که این‌گونه نام ایران را در جهان مطرح کند.»
او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «برادران لیلا در شهریورماه در فرانسه توسط شرکت وایلد بانچ که «متری شیش‌ونیم» را هم اکران کرده، به نمایش درخواهد آمد و پیش‌بینی‌ام این است که نسبت به «متری شیش‌ونیم» تماشاگر بیشتری خواهد داشت. باتوجه به مدت زمان نزدیک به ۳ ساعت فیلم قطعا برای نمایش عمومی چالش‌هایی ازجمله قیمت بلیت و تعداد سانس نمایش خواهیم داشت که در همان زمان درخصوص آن تصمیم خواهیم گرفت.»
عذرخواهی ترانه علیدوستی
ترانه علیدوستی که چند وقت پیش عکس یکی از بازیگران سینما و صداوسیما را با اتهامِ آزارگرجنسی، در صفحه اینستاگرامش منتشر کرده بود در روز اول جشنواره کن، تصویری از این همبازی‌اش در صحنه‌ای از فیلم را همزمان با اکران در جشنواره کن، منتشر کرد. او پیش از این، در قالب یک هیات ۵ نفره زنانه برای رسیدگی به آزار و خشونت جنسی، در اعلامیه‌ای عنوان کرده بود که کنار هیچ فردی با چنین اتهاماتی، روی فرش قرمز راه نخواهند رفت و همچنین تصویری را به نقل از یک بازیگر زن دیگر منتشر کرده بود که ذیل آن عنوان شده بود: «هرکسی این اشخاص رو دنبال می‌کند، در اینستاگرام لطفا من رو آنفـالو کند.»
بعد از اتفاقی که در کن افتاد و خیلی‌ها به ترانه علیدوستی انتقاد کردند که چرا تصویر این بازیگر را منتشر کرده است او در صفحه اینستاگرامش نوشت: «دیروز استوری‌ای از من با تصویری از فرهاد اصلانی منتشر شد که قلب عده‌ای را جریحه‌دار کرده است. من این استوری را که رویش منشن شده بودم در گرماگرم فستیوال کن «بازنشر» کردم. می‌دانم بازنشر این استوری که درواقع «تصویر بلیت و اعلان‌روزانه فیلم برادران لیلا» است و صرفا استفاده از روایت تصویری صفحه مربوط به فستیوال کن بوده است، موجب آزردگی برای راویان، امضاکنندگان بیانیه و بسیاری از دغدغه‌مندان برابری جنسیتی شده است. ضمن پایبندی بر اصول مندرج در بیانیه و درک وظیفه سنگینی که بر دوش من نهاده شده است امیدوارم عذرخواهی من را پذیرا باشید. من با مسئولیت‌پذیری تمام آماد‌ه‌ام که هر خسارت روحی که به راویان وارد شده را جبران کنم. من هم در کنار شما درحال تمرین و آموزش هستم و می‌دانم که در مسیر پیشرو ممکن است دچار اشتباه هم بشوم. به همین دلیل با تاکید بر اصل مسئولیت‌پذیری که اساس این جنبش است صمیمانه از همه راویان، فعالان و مخاطبان این جنبش عذرخواهی می‌کنم.»
در این رابطه بیشتر بخوانید:
برادران تحریم یا ضد‌تحریم؟ (لینک)
نظر شما