صاحب‌خبر -
گروه فرهنگ و هنر – خیلی از مادران می‌گویند تا وقتی مادر نشوی، نمی‌توانی واقعا بفهمی که مادران چه احساسی دارند. از خود گذشتگی، ایثار، جانفشانی، عشق بی‌مثال و بسیاری صفات دیگر، خصوصیاتی است که در مادران همه ما پیدا می‌شود. به همین دلیل فیلم‌ها و سریال‌ها متنوعی با محوریت مادر ساخته شده‌اند و برخی از این مادران، در سینمای ایران ماندگار شده‌اند.
«مادر» یکی از پرتکرارترین شخصیت‌ها در ساخته‌های تصویری جهان است. احتمالا بسیاری از ما با فکر کردن به کاراکتر سینمایی مادر، بدون درنگ به یاد فیلم «مادر» علی حاتمی بیفتیم. این فیلم یکی از خاطره‌انگیزترین و به‌یادماندنی‌ترین مادران سینما را برای ما به ارمغان آورد. نقش مادر در فیلم شاخص علی حاتمی توسط مرحوم رقیه چهره آزاد ایفا شده است. یکی از دیالوگ‌های معروف سینمای ایران مربوط به همین فیلم است؛ آنجا که اکبر عبدی در نقش غلامرضا می‌گوید: «مادر مرد؛ از بس که جان ندارد». رقیه چهره آزاد برای ایفای نقش مادر در فیلم «مادر» علی حاتمی، جایزه سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد.
اما این تنها ساخته‌ای نیست که مادر در ان نقشی بسیار پررنگ دارد. شاید یکی از مادرترین مادرها در سریال‌ها و فیلم‌های ایرانی، بی‌بی «قصه‌های مجید» باشد. مادر بزرگی پیر و مهربان که حالا برای نوه‌اش مادری می‌کند و با آن لهجه شیرین اصفهانی خودش را در خاطره بسیاری از ما ماندگار می‌کند. بی بی با بازی زنده یاد پروین‌دخت یزدانیان، یکی از شیرین‌ترین مادرها در فیلم‌های ایرانی است.
سریال «پدرسالار» هم یک شخصیت مادر تاثیرگذار دارد. گرچه شاید به نظر برسد این فیلم در مورد پدر خانواده است اما هیچ وقت نمی‌توانیم تاثیر حمیده خیرآبادی که در نقش عزیزجون در این سریال به ایفای نقش می‌پردازد را نادیده بگیریم. مادری که همه تلاشش را می‌کند تا خانواده را دور هم نگه دارد و بین همه آشتی برقرار کند.
حمیده خیرآبادی شاید یکی از بازیگرانی باشد که بیشترین ایفاکننده نقش مادر در سینما و تلویزیون ما باشد. او مادربزرگ شیرین سریال ماندگار «خانه سبز» هم بود. از دیگر حضورهای حمیده خیرآبادی به عنوان نقش مادر در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی می‌توانیم به فیلم «اجاره‌نشین‌ها» هم اشاره کرد.
احتمالا جوان‌ترین نقش مادر در فیلم‌های ایرانی مربوط به ترانه در فیلم «من ترانه 15 سال دارم» باشد. این اثر که اولین تجربه بازیگری ترانه علیدوستی در سینما محسوب می‌شود، درباره دختر نوجوان و زجرکشیده‌ای است که به خاطر مشکلاتی که دارد، مجبور به ازدواج می‌شود. اما پسر ناباورانه ترانه را که باردار است رها می‌کند. با اینکه اسم پسر در شناسنامه ترانه نیست، اما او از بچه‌اش دست نمی‌کشد و هرطور که هست فرزندش را به دنیا می‌آورد. در ادامه و در حالی که تهمت‌های فراوانی را به ترانه زده‌اند، او سعی می‌کند تا حق خودش و فرزندش را بگیرد. حضور ترانه علیدوستی در این فیلم که رسول صدرعاملی کارگردانش است، به عنوان یک مادر کم سن و سال، هیچگاه فراموش نخواهد شد.
فاطمه معتمدآریا هم از زنان دوست‌داشتنی سینمای ایران است که بارها و بارها در نقش مادر در فیلم‌های سینمایی بازی کرده است. یکی از نقش‌های به‌یاد‌مادنی او در فیلم «اینجا بدون من» به کارگردانی بهرام توکلی است. اما شاید مادرترین نقشی که معتمدآریا بازی کرده مربوط شود به فیلم سینمایی «مهر مادری» کارگردان به نام کشورمان، کمال تبریزی که در سال ۱۳۷۶ روی پرده رفت و داستان یک مددکار اجتماعی را روایت می‌کند که با یک پسر نوجوان بی‌سرپرست و بزهکار رو به رو می‌شود و چالش‌های گوناگونی را پشت سر می‌گذارد.
فیلم گیلانه، کار مشترکی از رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب هم یکی از ماندگارترین مادرانی است که معتمدآریا آن را بازی کرده است. این فیلم زندگی ننه گیلانه را در بحبوحه جنگ ایران و عراق نشان می‌دهد. این فیلم که در سال ۱۳۸۳ ساخته شد، ستاره‌های دیگری هم دارد که از میان آن‌ها می‌توان به بهرام رادان و باران کوثری اشاره کرد. این فیلم کاندید سه سیمرغ بلورین از جشنواره فجر شد که در نهایت جوایز «بهترین چهره پردازی» و «جایزه ویژه هیات داوران» را در کنار جایزه «بهترین بازیگر نقش اول زن» برای بازی فوق‌العاده فاطمه معتمد آریا، برای گیلانه به همراه آورد.
رسول ملاقلی‌پور، کارگردان برجسته حوزه جنگ هم فیلمی با مادری پررنگ ساخت. «میم مثل مادر» درباره مادری است که در جنگ شیمیایی شده و حالا پس از سال‌ها انتظار فرزندی را می‌کشد. پزشکان می‌گویند فرزند سپیده دچار مشکلات تنفسی و معلولیت است و این وضعیت ناشی از گازهای شیمیایی زمان جنگ است.سهیل اصرار دارد تا فرزندشان را سقط کنند اما سپیده مخالفت می‌کند و سهیل، سپیده را طلاق می‌دهد. پس از زایمان،در طی چک آپ‌های ماهیانه، پزشک به سپیده می‌گوید که این وضعیت سعید، ناشی از مشکلات ژنتیکی است و گازهای عصبی روی سعید تاثیری نداشته است. در این فیلم گلشیفته فرهانی این مادر را به تصویر می‌کشد.
«مهمان مامان» هم یک مادر را به تصویر می‌کشد. مادری از طبقه فرودست جامعه که مانند تمامی مادران اصیل ایرانی برای خانواده‌اش حرمت، احترام و شخصیت قائل است و مانند تمامی بانوان ایرانی می‌خواهد بهترین مهمان‌نوازی را از مهمانان خود داشته باشد. تصویری حقیقی از یک کاراکتر آشنا که قطعاً هر ایرانی اصیلی در کنار خود چنین شخصیت‌هایی را به وفور دیده و آن ها را درک کرده است. گلاب آدینه به خوبی این مادر را به ما نشان داده است. اما او در «زیر پوست شهر» هم به خوبی توانسته از عهده ایفای نقش یک مادر زحمتکش برآمده و یکی از ماندگارترین نقش‌های تاریخ سینمای ایران را خلق کند. او مادری است با دست‌های پینه بسته و دلسوز که به هیچ عنوان حاضر نیست فرزندان خود را برای لحظه ای هم که شده آشفته ببیند. او در «وقتی همه خواب بودند» هم نقش پیرزن مهربانی را ایفا می‌کند که شاید تنها آرزویش دیدار خانه خداست و در نهایت به صورت تلویحی به زیارت کعبه نائل می‌شود.
مریلا زارعی در فیلم سینمایی «شیار۱۴۳» به کارگردانی نرگس آبیار هم بدون شک یکی از تاثیرگذارترین بازیگرانی است که اگرچه خود هنوز در سن کهنسالی قرار نگرفته ولی در نقش یک مادر شهید ایفای نقش کرده است. بازی روان، یکدست و بی‌غش این بازیگر توانمند در برانگیخته شدن احساسات تمامی مخاطبان این اثر سینمایی تاثیر شگفتی می‌گذارد. زارعی در این فیلم نقش مادری را ایفا می‌کند که تنها فرزندش را به جبهه می‌فرستد و بیش از ۳ دهه انتظار می‌کشد تا فرزندش باز گردد اما در نهایت با پیکر فرزندش مواجه شده و با صبر جمیل با این مصیبت کنار می‌آید. «شیار ۱۴۳» بعد از «مادر» دومین مادرانه مهم سینمای ایران است، مادرانه‌ای از نوعی دیگر با بازی درخشان بازیگر توانا مریلا زارعی...
مادران زیادی در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی برای ما فداکاری‌های مادرانه را به تصویر کشیده‌اند و این‌ها تنها گوشه کوچکی از مادرانی است که در این سال‌ها در ذهن ما ماندگار شده‌اند.
∎
نظر شما