به گزارش ایرنا، آسیای مرکزی در سال ۲۰۲۱ با تحولات مختلفی رو به رو بوده است که عمده آنها تاثیر مثبتی بر ساختارهای اقتصادی و اجتماعی این منطقه از جهان داشته و دارند که از جمله آنها می توان به برگزاری بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری های شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان اشاره کرد که از قضا در همین اجلاس جمهوری اسلامی ایران به عضویت این بزرگترین نهاد منطقه ای جهان (از جهات مختلف، از جمله از بعد جمعیت) در آمده بود.

ایران از زاویه های مختلفی به همکاری با کشورهای آسیای میانه نگاه می کند. مهم‌ترین حوزه همکاری ایران با این کشورها ترانزیت ریلی، جاده‌ای و خطوط هوایی است. همچنین در حوزه صادرات محصولات کشاورزی، همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و به ویژه سازمان همکاری شانگهای و تجارت دریایی در دریای خزر با ترکمنستان و قزاقستان قابل توجه بوده است. درعین‌حال همکاری‌های امنیتی و انتظامی در حوزه مبارزه با مواد مخدر، مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی به‌ویژه با محوریت افغانستان مورد استقبال کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد.

ایران همچنین می تواند نقش مهمی در تامین منافع راهبردی هند و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس در کشورهای آسیای مرکزی بازی کند که طرح احداث کریدور اقتصادی بین المللی شمال به جنوب از هند به ایران و آسیای مرکزی و قفقاز و حتی تا اروپای شرقی، در همین راستا برنامه ریزی شده بود و در واقع مقوم نگاه ایران به شرق (با تاکید بر کشورهای آسیای مرکزی) است که با وجود اشتراکات فرهنگی و تاریخی مهجور مانده است.

برگزاری  بیست‌ویکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در تاجیکستان

بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری های شانگهای در ۱۷ سپتامبر (۲۶ شهریور ۱۴۰۰) با حضور سران ۱۲ کشور عضو و ناظر از جمله ایران در شهر «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان برگزار شد که آیت الله سید ابراهیم ریئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز در آن حضور یافت.

بر اساس منابع خبری تاجیکستان، در آن نشست نتایج اصلی فعالیت های سازمان همکاری شانگهای در ۲۰ سال گذشته، وضعیت و چشم انداز همکاری های چندجانبه درون سازمان در طول نشست سالگرد مورد بحث قرار گرفت.

سران کشورها در مورد موضوعات مختلفی از جمله همکاری های منطقه ای و بین المللی تبادل نظر کرده و در مورد اقدامات مشترک در داخل سازمان همکاری شانگهای برای مقابله با پیامدهای بحران ناشی از همه گیری جدید ویروس کرونا بحث و تبادل نظر کردند و سپس درباره روند پذیرش جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو کامل این سازمان و اعطای موقعیت شریک گفت و گو به جمهوری عربی مصر، قطر و عربستان تصمیم گیری گرفتند به گونه ای که در همین اجلاس عضویت ایران در این بزرگترین نهاد منطقه ای قطعی شد.

سازمان همکاری های شانگهای در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف همکاری‌های چندجانبه اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و مبارزه با قاچاق مواد مخدر پایه گذاری شد و در حال حاضر کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان در این پیمان به عنوان اعضای اصلی و افغانستان، بلاروس و مغولستان به عنوان عضو ناظر و جمهوری آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی این سازمان محسوب می‌شوند.

ایران نیز از ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۰ طی بیست و یکمین اجلاس سران این سازمان به عنوان نهمین عضو رسمی معرفی شد.

اجلاس وزیران سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی در تاجیکستان

جلسه شورای وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی در تاریخ ۱۹ مه (۲۹ اردیبهشت ماه) سال ۲۰۲۱  به میزبانی تاجیکستان در شهر دوشنبه، پایتخت این کشور برگزار شد و کشورهای عضو شامل روسیه، بلاروس، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان گرد هم آمدند.

در این جلسه که ریاست دوره‌ای این سازمان در سال ۲۰۲۱ بر عهده تاجیکستان است، دست کم چهار طرح در زمینه توسعه همکاری سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی با سازمان های بین‌المللی مورد تصویب قرار گرفت.

از جمله طرح های مورد تصویب در این نشست که «سراج الدین مهرالدین» وزیر امور خارجه تاجیکستان ریاست آنرا را عهده دار بود، طرح مشورتی مربوط به مسائل سیاست خارجی، امنیت و دفاع برای نیمه دوم سال ۲۰۲۱ و نیمه اول سال ۲۰۲۲ و همچنین برنامه تدابیر مربوط به ۳۰ سالگی امضای موافقتنامه درباره امنیت دسته‌جمعی و بیستمین سالگرد تأسیس سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی بود.

در این نشست نهادهای دیپلماتیک کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی مهمترین تحولات و چشم اندازهای بین المللی و منطقه‌ای و تاثیر آنها را بر امنیت کشورهای عضو مورد بررسی قرار دادند.

نشست وزرای خارجه کشورهای آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا در تاجیکستان

هفدهمین نشست وزرای امور خارجه کشورهای آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا امروز در دوشنبه ۲۲ نوامبر (اول آذر) در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد.

در این نشست علاوه بر جوزف بورل، مسئول سیاست‌های خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا وزرای امور خارجه ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و معاون وزیر امور خارجه ترکمنیستان شرکت کردند و در آن مسائل مختلفی چون روابط بین کشورهای آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا، گسترش همکاری در زمینه‌های امنیتی و مقابله با تروریسم و وضعیت افغانستان مورد بررسی قرار گرفت.

مقامات ارشد کشورهای آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا همچنین در مورد موضوعات منطقه‌ای، بین المللی، تغییرات اقلیمی، آب و انرژی نیز تبادل نظر کردند. در پایان نشست بیانیه مشترک به تصویب رسید.

برگزاری نشست "قلب آسیا – روند استانبول" در تاجیکستان

نهمین دور نشست «قلب  آسیا – روند استانبول» در تعطیلات نوروز ۱۴۰۰ در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان با حضور جمهوری اسلامی ایران و با تأکید بر برقراری صلح، حفظ دست‌آوردها و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای با عضویت ۱۵ کشور و حمایت ۱۶ کشور و حدود ۱۱ سازمان و نهاد بین‌المللی برگزار شده بود.

این نشست منطقه ای سرانجام در دهم فروردین یک اعلامیه ۳۰ ماده‌ای در مورد «همکاری‌های صلح، سیاسی و امنیتی»، «مقابله با مواد مخدر»، «پناهنده‌گان و بازگشت‌کننده‌گان»، «همکاری اقتصادی»، «سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی» و «اقدامات اعتمادسازی» به کار خود پایان داد.

در این نشست بر برقراری آتش‌بس و صلح، حفظ دست‌آوردها، مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای تأکید شد.
دکتر محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در این نشست دیدارهای مختلفی را در چارچوب وزنه تعادل و توازن بخش دستگاه دیپلماسی منطقه ای با همتایان تاجیک و افغان داشت و در عین حال در حاشیه آن نشست های دوجانبه ای با سران سایر کشورهای شرقی از جمله آذربایجان، هند، پاکستان و ترکیه برگزار کرد تا این سفر بتواند دیدارهای شرقی سپهر سیاست خارجی ایران را به نوعی تکمیل نماید.

برگزاری  نشست سران اکو در ترکمنستان

پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، هفتم آذر ماه به میزبانی جمهوری ترکمنستان با حضور سران کشورهای عضو از جمله جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

در این نشست آیت الله «سیدابراهیم رییسی» به بیان دیدگاه‌های جمهوری اسلامی در روابط منطقه‌ای و دغدغه‌های ایران در حوزه امنیت، تروریسم و اقتصاد پرداخت.

رییس جمهوری ایران همچنین در دیدارهای جداگانه‌ای با همتایان خود از ضرورت بهبود مناسبات در عرصه‌های مختلف سخن گفت.

نگاهی به نشست سران اکو نشان می‌دهد حضور ایران در سازمان همکاری اقتصادی اکو در ترکمنستان در راستای توسعه روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه و حلقه تکمیل دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم به شمار می‌آید.

به عبارت دیگر حضور در اجلاس اکو و نشست‌هایی که با برخی سران این کشورها برگزار شد، به نوعی حلقه تکمیلی در دیپلماسی اقتصادی دولت به شمار می‌آید که پیش‌تر نمونه آن در اجلاس شانگهای در شهریور ماه سال جاری نیز دیده شد.

۱۰ کشور ایران، پاکستان، ترکیه، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و جمهوری آذربایجان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو هستند.

برگزاری رزمایش ازبکستان و قزاقستان در مرز با افغانستان

در آذرماه سال گذشته میلادی جمهوری های ازبکستان و قزاقستان در آسیای مرکزی در پاسخ به تهدیدهای امنیتی از ناحیه تروریست های افغانستان، در نزدیکی مرز خود با این کشور تمرینات نظامی برگزار کردند.

‏به گفته وزارت دفاع ازبکستان این کشور امروز اعلام کرده است به طور مشترک با قزاقستان در شهر "ترمذ" در نزدکی مرز افغانستان یک رزمایش برگزار کرده است.

این تمرین نظامی ازبکستان با قزاقستان که در پاسخ به تهدیدهای امنیتی از سوی تروریست های داخل خاک افغانستان در ۲۰ نوامبر (۲۹ آبان) در منطقه نظامی در نزدیکی شهر ترمذ ازبکستان آغاز شده بود.

وزیر دفاع ازبکستان گفته بود که در آن مانور نظامی که در نزدیک ترمذ برگزار شده است، حدود ۳۰۰ سرباز، ۵۰ ادوات نظامی، توپخانه، جت‌های جنگنده، بالگرد و هواپیماهای بدون سرنشین شرکت کردند.

رزمایش روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی در تاجیکستان

در نوامبر سال گذشته میلادی (آبان ماه سال جاری) رزمایش نیروهای نظامی کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی به مدت یک هفته در مناطق مرزی جنوب و جنوب غربی تاجیکستان شامل نواحی شهر توس، پنج، فرخار، همدانی، کولاب، شورآباد و ناحیه درواز با هدف مقابله مشترک در برابر حمله ناگهانی گروه‌ های تروریستی از خاک افغانستان برگزار شد.

تمرین نظامی نیروهای سازمان پیمان امنیت ‌جمعی در مناطق مرزی تاجیکستان با افغانستان در حالی برگزار شده بود که استان‌های شمالی افغانستان همچنان ناآرام ‌بود و در استان های قندوز، تخار و بدخشان که هم ‌مرز با تاجیکستان است، درگیری هایی میان طالبان و نیروهای دولت افغانستان جریان داشت.

برای برگزاری موفقیت آمیز این رزمایش، روسیه نزدیک به ۵۰۰ سرباز نیروهای هوابرد خود را برای شرکت در رزمایش سازمان پیمان امنیت جمعی وارد تاجیکستان کرده بود.

رزمایش و تمرین‌های نظامی روسیه و هم پیمانانش در تاجیکستان نشانی از وضعیت ناامن منطقه‌های مرزی تاجیکستان با افغانستان است و علت برگزاری چنین تمرین‌هایی در قلمرو تاجیکستان خطر احتمالی ناشی از افغانستان است.

حل و فصل مشکل ترانزیت گاز ترکمنستان

یکی از مهمترین دستاوردهای پانزدهمین نشست اکو، قرارداد سه جانبه سواپ (انتقال) سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان بود که در حاشیه پانزدهمین اجلاس اکو با حضور آیت‌الله رییسی و «الهام علی‌اف به امضای وزرای نفت تهران و باکو رسیده است.

براساس این قرارداد که از ابتدای دی‌ماه امسال و بدون سقف زمانی اجرا خواهد شد، ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از مسیر ایران ترانزیت (سواپ) خواهد شد و ایران گاز مصرفی مورد نیاز خود در پنج استان کشور را از حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد.

از سوی دیگر ورود ایران به یک قرارداد سه جانبه تامین انرژی و قرار گرفتن کشورمان در مسیر استراتژیک انتقال گاز می‌تواند در آینده، ضمن افزایش همکاری‌های منطقه‌ای، از بروز تنش‌های سیاسی با همسایگان جلوگیری کند.

بر اساس این توافق که در حاشیه اجلاس سران اکو در ترکمنستان توسط وزرای نفت ایران و جمهوری آذربایجان به امضا رسید، ترکمنستان روزانه ۵ تا ۶ میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان می‌فروشد.

این گاز از مسیر ایران به جمهوری آذربایجان ترانزیت (سواپ) خواهد شد. ایران گاز مصرفی مورد نیاز خود در پنج استان کشور را از حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد.

انتخاب دوباره «میرضیایف» در ازبکستان

ازبکستان دوم آبان سال جاری صحنه انتخابات ریاست جمهوری بود که در جریان آن «شوکت میرضیایف»، رئیس جمهوری کنونی این کشور، که کارنامه درخشانی را در دوره نخست ریاست جمهوری خود کسب کرد بود،‌ موفق به کسب بیشترین آرا شد که این مساله می تواند نوید بخش رونق بیشتر اقتصاد و سیاست این کشور باشد.

ازبکستان تا قبل از به مسند قدرت نشستن میرضیایف تجربه فراوانی در زمینه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نداشت، چرا که از سال ۱۹۹۲ و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، «اسلام کریم‌اف» که دبیر اول حزب کمونیست جمهوری سوسیالیستی شوروی ازبکستان بود به قدرت رسید.

از سال ۱۹۹۲ تا  ۲۰۱۶ کریم‌اف موفق شده بود در انتخابات سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۵ با اعمال چندین مرحله اصلاحات در قانون اساسی، پیروز بلامنازغ انتخابات با آراء بیش از ۹۰ درصدی باشد.

اما ناگهان با درگذشت کریم‌اف پس از ۲۷ سال حکومت، شرایط به کلی در این کشور تغییر کرد و این بار قرعه به نام میرضیایف افتاد که پیش‌تر در مسند نخست‌وزیری این کشور تکیه زده بود. میرضیایف موفق شد در سال ۲۰۱۶ با کسب ۸۸.۶۱ درصد از آرای مردم در برابر سه رقیب خود پیروز و به عنوان رئیس جمهوری ازبکستان انتخاب شود.

آمارها نشان می دهد در انتخابات اخیر ریاست جمهوری در ازبکستان که دارای نزدیک به ۳۵ میلیون جمعیت است بیش از ۲۱ میلیون و ۲۶۶ هزار تن واجد شرایط رای دادن بودند و میزان مشارکت در آن  ۸۰.۴ درصد اعلام شده است.

همه پرسی برای تعیین ساختار سیاسی کشور در قرقیزستان

۱۰ ژانویه (۲۱ دی) ۲۰۲۱ روزی سرنوشت‌ساز در تاریخ قرقیزستان به شمار می‌آمد؛ چون در این روز یک همه پرسی نیز همراه انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و دست کم ۸۱.۲۹ درصد از مردم این کشور به نظام ریاستی رای «آری» دادند که این مساله موجب شد قرقیزستان پس از ۱۰ سال از نظام پارلمانی روی برگرداند.

در واقع اکثر مردم جمهوری قرقیزستان در این همه پرسی شیوه ریاستی را برای اداره کشور برگزیده‌اند.

در حال حاضر نظام حکومتی قرقیزستان در آسیای مرکزی به صورت تک مجلسی اداره می‌شود و قوه اجرایی شامل ریاست جمهوری و نخست وزیر است و قدرت میان این دو مقام تقسیم شده است.

اما از آنجایی که در این همه پرسی نظام ریاستی مبنای قدرت در این کشور شد، مجلس قدرت تعیین اعضای پارلمان و وزیران را از دست داد و در عوض می‌تواند فقط رئیس جمهوری را استیضاح کند.

در آذر ماه سال گذشته میلادی هزار و ۶ نامزد از ۲۱ حزب برای کسب آرا و کرسی های پارلمان قرقیزستان با یکدیگر به رقابت پرداختند.

پس از اعلام نتایج انتخابات، نمایندگان ۴ حزب سیاسی قرقیزستان با اعلام به رسمیت نشناختن انتخابات پارلمانی این کشور خواستار ابطال نتایج و برگزاری مجدد انتخابات شدند.

گفتنی است نمایندگان ۴ حزب سیاسی «آتا مکان»، «اولوتار بریمدیگی»، «سوشوآل دموکرات» و «آزاتیک» اعلام کردند انتخابات پارلمانی این کشور را به رسمیت نمی شناسند و خواستار ابطال آرا و برگزاری مجدد انتخابات هستند. 

نمایندگان این احزاب در مصاحبه با خبرنگاران گفتند نتایج انتخابات را به دلیل تقلب و دستکاری قبول ندارند و درخواست کردند تا انتخابات به درستی تکرار شود.