به گزارش ایکنا، این روزها موضوعات متعددی در بین فعالان عرصه فعالیت‌های قرآنی و رسانه‌های مربوط به این حوزه نقل محافل شده و تحلیل‌ها و حاشیه‌های متعددی پیرامون آنها مطرح می‌شود.
یکی از این مباحث تغییر ساختار فعالیت‌های قرآنی کشور و متمرکز شدن این فعالیت‌ها برای توسعه فرهنگ قرآنی جامعه، ارتقا فعالیت‌ها و دور شدن از موازی‌کاری‌های به وجود آمده بین دستگاه‌هاست. موضوعی که البته هنوز در حد گمانه‌زنی بوده و هیچ چیز در مورد آن قطعی یا نزدیک به قطعی شدن نیز نشده است، مسئولان تصمیم‌گیر در این زمینه نیز اظهارنظر واضحی در مورد آن نکرده‌اند، بنابر این هر موردی که مطرح می‌شود شنیده‌های غیر رسمی است.
شنیده‌های غیررسمی چه می‌گویند؟
بر اساس شنیده‌ها دیدگاه‌های متعددی در مورد تغییر ساختار قرآنی کشور مطرح شده است، دیدگاه‌هایی که هر کدام مسیر جدیدی را پیش روی فعالیت‌ها قرار می‌دهد. دیدگاه اول بر این مسیر استوار است که از طریق مجلس شورای اسلامی مصوبه تأسیس سازمان مستقل قرآنی ذیل نهاد ریاست جمهوری اخذ شود تا از این طریق تمامی فعالیت‌های قرآنی کشور ذیل آن نهاد پیگیری شود.
موضوعی که در مورد تأسیس سازمان مستقل قرآنی وجود دارد و به نظر می‌رسد طراحان این موضوع نیز از آن آگاه باشند این است که در حال حاضر طرح‌هایی که ایجاد ساختار جدید را به همراه داشته باشد از کمترین اقبال در بین نماینده‌های مجلس برخوردار است، لذا به نظر می‌رسد اگر تشکیل سازمان مستقل قرآنی به مجلس ارائه شود، شاهد بیشترین مخالفت‌ها از سوی نمایندگان خواهیم بود، چرا که اضافه شدن تشکیلاتی به تشکیلات دولت و کشور بسیار هزینه‌بر است و با توجه به مخالفت‌هایی که مجلس با ایجاد ساختارهای جدید در ماه‌ها و سال‌های اخیر داشته است، می‌توان گفت مجلس در شرایط فعلی با ایجاد ساختارهایی که هزینه‌بر باشد، مخالفت می‌کند.
پژمانفر: مشکل وضعیت امور قرآنی کشور و ضعفی که در این زمینه وجود دارد مربوط به ساختار نیست؛ اینگونه نیست که با تغییر ساختار مسائل برطرف شود، امروز متاسفانه نگاه‌ها در حوزه قرآنی یک نگاه دست چندم است، همین نگاه در هر ساختاری شکل بگیرد شاهد وضعیت فعلی خواهیم بود
علاوه بر هزینه‌بر بودن ایجاد ساختار جدید، بحث دیگری که مجلس را به یکی از اصلی‌ترین مخالفان ایجاد سازمان مستقل قرآنی تبدیل می‌کند پاسخگو نبودن این قبیل سازمان‌ها به مجلس است. سازمان‌هایی که ذیل نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کنند، عمدتاً پاسخگوی نهاد اصلی متولی خود هستند و کمتر خود را ملزم به پاسخگویی به مجلس می‌دانند.
فارغ از تمام مخالفت‌هایی که پیش‌بینی می‌شود در مجلس شورای اسلامی با ایجاد ساختار جدید صورت گیرد، باید به این نکته نیز دقت کرد که در شیوه طراحی شده برای ساختار قرآنی کشور، مشکلاتی در زمینه فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌هایی همچون، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت و دیگر دستگاه‌های دولتی که مأمور اجرای وظایف قرآنی هستند، ایجاد خواهد شد. اگر یک سازمان مستقل قرآنی تشکیل شود و تمام فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌ها به این سازمان منتقل شود، تکلیف دستگاه‌هایی همچون وزارت آموزش و پرورش که متولی مباحث تربیتی دانش‌آموزان است چه خواهد شد؟ آیا تشکیل چنین سازمانی، وزارتخانه‌های حساس و مهم را خالی از فعالیت‌های قرآنی نخواهد کرد؟ و آیا این آسیب رسان نخواهد بود؟
دیدگاه دیگری که در مورد ایجاد ساختار جدید قرآنی وجود دارد، تشکیل یک قرارگاه قرآنی است. قرارگاهی که پیش‌بینی می‌شود، اگر تشکیل شود فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌هایی همچون سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و امور خیریه و به احتمال زیاد وزارت ارشاد که بخش‌های عمدتاً حاکمیتی نظام هستند تجمیع شوند.
در ادامه تلاش شده است تا در گفتوگو با برخی صاحب‌نظران این عرصه به بررسی بحث تغییر ساختارهای قرآنی در کشور بپردازیم.
تغییر ساختار یا تغییر نگاه؟ کدام اولی‌تر است
حجت‌الاسلام والمسلمین نصرالله پژمانفر، رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی در سال‌های اخیر یکی از سرسخت‌ترین منتقدان شورای توسعه فرهنگ قرآنی و به خصوص مدیریت این شورا بوده و به انحای مختلف نقدهای خود به این شورا را رسانه‌ای کرده است.
وی در گفتوگو با خبرنگار ایکنا در پاسخ به این سوال که آیا با تغییر ساختار قرآنی کشور وضعیت فعالیت‌ها روند رو به رشدی پیدا خواهد کرد یا خیر، گفت: من فکر می‌کنم مشکل وضعیت قرآنی کشور و ضعفی که در این زمینه وجود دارد مربوط به ساختار نیست؛ اینگونه نیست که با تغییر ساختار مسائل برطرف شود، امروز متاسفانه نگاه‌ها در حوزه قرآنی یک نگاه دست چندم است، همین نگاه در هر ساختاری شکل بگیرد شاهد وضعیت فعلی خواهیم بود.
پژمانفر در ادامه در پاسخ به این سوال که تا چه میزان با ایجاد ساختار جدید در حوزه قرآن موافق است، گفت: من به شخصه مخالفتی با ایجاد یک ساختار واحد در حوزه قرآن ندارم اما در عین حال می‌خواهم بگویم اولویت در عرصه فعالیت‌های قرآنی این است که نگاه مسئولینی که در این موضوع می‌تواند نقش داشته باشد، تغییر کند، نگاه ضعیفی در این حوزه وجود دارد که باید تغییر کند. این نگاه ضعیف باعث شده حوزه قرآنی وضعیت نابسامانی داشته و این وضعیت همچنان بر آن حاکم باشد.
رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که برای اصلاح این وضع نابسامان چه کارهایی باید انجام داد، گفت: اگر می‌خواهیم این وضعیت را اصلاح کنیم باید از بالادست به آن توجه شود. یعنی آقایان در شورای توسعه فرهنگ قرآنی بنشینند و اصرار داشته باشند دفاتر این شورا در استان‌ها تشکیل شود و استاندارها در این موضوع ورود پیدا کنند و مجموعه‌ها را در این زمینه مورد تشویق و حمایت قرار دهند. با وجود اینکه تغییر ساختار می‌تواند در اصلاح وضع تأثیر داشته باشد اما قبل از آن باید نگاه مدیران به این عرصه تغییر کند.
پژمانفر در پایان در پاسخ به این سوال که تشکیل یک ساختار جدید تا چه میزان می‌تواند با اقبال نمایندگان مواجه شود، گفت: نمی‌توانم در این مورد نظری بدهم اما کلاً دولت در ارتباط با تشکیل ساختارهای جدید موافق نیست مگر اینکه بتوانیم ساختار را به سمت کوچک‌سازی و چابک‌سازی و سبک کردن هدایت کنیم.
بر اساس گزارش ایکنا، تغییر نگاه در حوزه فعالیت‌های قرآنی پیش از این از سوی کارشناسان مطرح شده است، مهدی قره‌شیخلو از جمله این افراد است.
ساختار به تنهایی مشکلات را حل نمی‌کند
مهدی قره‌شیخلو، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه که این روزها دومین سال حضور خود در مرکز امور قرآنی را پشت می‌گذارد و خود را آماده دو سال آینده کاری که حکم آن را به تازگی از رئیس سازمان اوقاف گرفته است، می‌کند نیز نظری شبیه به رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی دارد.
وی بر این باور است که بهبود وضعیت قرآنی کشور با تغییر ساختار به دست نمی‌آید و دلیل این مدعا را هم ساختارهای بسیار زیادی که در کشور تشکیل شده و تغییری به دنبال نداشته‌اند، می‌داند. بر همین اساس است که او اعتقاد دارد «باید جامع‌تر به این موضوع نگاه کنیم».
مهدی قره‌شیخلو در گفتوگو با خبرنگار ایکنا گفت: اگر می‌خواهیم یک موضوع در کشور موفق باشد باید از جهات مختلف توسعه پیدا کند که تنها یکی از آنها ساختار است، بحث‌های دیگری همچون نیروی انسانی، بودجه، طرح و برنامه، نظارت و ارزیابی و ...هم وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. پس اینکه بگوییم اگر ساختار درست شود همه چیز درست می‌شود، نمی‌تواند بیان صحیحی باشد. ساختار تنها یکی از عواملی است که اگر درست طراحی شود می‌تواند موثر باشد.
وی با اشاره به اینکه بعد از گذشت بیش از چهل سال از انقلاب حتماً نیاز به یک بازبینی جدی داریم، گفت: در این بازبینی می‌توانیم وضعیتی را طراحی کنیم که مطلوب‌تر از وضع فعلی باشد. وضع فعلی اشکالات زیادی دارد و همه هم بر ایراد داشتن آن تأکید دارند اما نمی‌دانم چرا کسانی که در این حوزه مسئولیت دارند عزمی برای اصلاح این کار ندارند.
قره‌شیخلو تصریح کرد: به اعتقاد من تمرکز از تکثر فعلی بهتر جواب خواهد داد. به جای اینکه شاهد تعدد دستگاه‌های قرآنی باشیم، یک مسئول قرآنی در کشور داشته باشیم تا در حوزه، سیاستگذاری، نظارت، تعیین چارچوب و اعمال سیاست‌های قرآنی کلان مسئولیت داشته باشد، در ادامه این سیاستگذاری‌ها در اجرا می‌تواند تکثر زیادی داشته باشد. قاعدتاً باید اجرا را به بخش مردمی واگذار کنیم. یعنی نظام و حاکمیت چارچوب و سیاست‌های کلی را مشخص کند و در اجرا به سراغ بخش‌های مردمی که تکثر هم دارند برویم. به اعتقاد من در حال حاضر در حوزه سیاستگذاری تمرکز لازم وجود ندارد و معلوم هم نیست سیاستگذار هستیم یا مجری یا هر دو و لذا این اشکالاتی است که وجود دارد.
رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد بسیار موافق شکل‌گیری یک ساختار جدید و مستقل قرآنی باشید، گفت: اصل موضوع بر این است که باید بنا را بر تمرکز گذاشت. یعنی هم دستگاه مشخص باشد، هم پاسخگو مشخص باشد و هم اینکه مردم تکلیف خود را بدانند که در این حوزه با چه کسی طرف هستند. این مدل می‌تواند در قالب یک سازمان یا وزارتخانه یا هر چیز دیگر نمود عینی پیدا کند. آنچه مهم است این است که وضعیت فعلی به گونه‌ای پیش رفته است که بخش‌های مختلف در کشور کارهای قرآنی تقریباً شبیه به هم انجام می‌دهند. باید نشست و به خاطر منافع قرآن، کشور و مردم بی‌طرفانه یک مدل را طراحی کنیم تا منفعت آن به مردم و جامعه برسد و مردم احساس کنند در این وادی مسئول کار مشخص است.
علاوه بر هزینه‌بر بودن ایجاد ساختار جدید، بحث دیگری که مجلس را به یکی از اصلی‌ترین مخالفان ایجاد سازمان مستقل قرآنی تبدیل می‌کند پاسخگو نبودن این قبیل سازمان‌ها به مجلس است. سازمان‌هایی که ذیل نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کنند، عمدتاً پاسخگوی نهاد اصلی متولی خود هستند و کمتر خود را ملزم به پاسخگویی به مجلس می‌دانند
قره‌شیخلو در بخش دیگری از این گفتوگو در پاسخ به این سوال که در حال حاضر شورای توسعه فرهنگ قرآنی سیاستگذار کلان عرصه فعالیت‌های قرآنی است آیا این مدل با تغییرات جزئی نمی‌تواند پاسخگو باشد، گفت: اگر این ساختار پاسخگو بود در حال حاضر شاهد چنین مباحثی نبودیم و کسی در مورد تغییر ساختار بحث نمی‌کرد. حتماً جوابگو نبوده است که همه دنبال تغییر ساختار هستند.
وی در پایان بار دیگر بر این موضوع که همه چیز به تغییر ساختار بر نمی‌گردد تأکید و اظهار کرد: اگر به تجربه تشکیل سازمان ملی جوانان نگه کنید متوجه خواهید شد که تغییر یا ساختار همیشه جوابگو نخواهد بود. این سازمان زمانی در وزارت ورزش ادغام شد و وزارت ورزش و جوانان در عمل اتفاق خاصی رخ نداد، چرا که لوازم دیگری در کنار ساختار هست که باید آنها را هم مد نظر داشت.
چه چیزی مسئولان را به فکر تغییر فاز فعالیت‌های قرآنی انداخت؟
محمدمهدی عزیزاده، مدیرکل دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم که ذیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی در وزارت ارشاد استقرار یافته است نیز اخیراً در گفت‌وگویی با رادیو قرآن با اشاره به شکل‌گیری مباحثی در مورد طراحی مدل جدید حکمرانی قرآن در کشور، زوایای بیشتری از طرح‌هایی که برای فعالیت‌های قرآنی کشور در نظر گرفته شده است، باز کرد.
وی بیان کرد: یکی از مدل‌هایی که بررسی می‌شود، این است که کمیسیون‌ها در دستگاه راهبر بمانند، یا اینکه این کمیسیون‌ها هم مانند بسیاری از بخش‌های دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت متمرکز در خود شورای توسعه مستقر شوند یا دستگاه راهبر تغییر کند. اما هنوز هیچ نتیجه نهایی به جمع‌بندی نرسیده است.
مدیرکل دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم با اشاره به ضعف عملکرد برخی کمیسیون‌ها و عمل نکردن به نقش سیاستگذاری که برای آنها تعریف شده است، اظهار کرد: یکی از مدل‌های موجود، این است که با توجه به ضعف عملکرد کمیسیون‌ها، به صورت خاص در مورد همان کمیسیون‌ها و دستگاه راهبر آنها تصمیم‌گیری شود.
عزیززاده با تأکید بر اینکه تمامی این بحث‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال راهبری شدن است، گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز مدتی است که اصلاح ساختار فعالیت‌های دینی را در دستور کار قرار داده است. اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۹ به جلسه شورای معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دعوت شدم در آن جلسه اصلاح ساختار نیز تصویب شد تا اجرایی شود که به مرحله اجرایی نرسید. با این وجود، مدتی هست که این اشکال در وزارت ارشاد مشاهده شده و عزم قطعی وجود دارد تا به این اشکالات پایان داده شود.
وی با اشاره به اینکه متناظر با این تغییر ساختارها بحث انحلال معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو سال پایانی دولت قبل بسیار جدی شده بود، بیان کرد: با توجه به اینکه وزارت ارشاد یک معاونت اضافه دارد و آخرین معاونت تشکیل شده هم معاونت قرآن و عترت بوده است، برخی در داخل بدنه وزارت ارشاد به دنبال حذف معاونت بودند و ما نیز همیشه در مواجهه با این مشکل، ادغام دو معاونت دیگر را دنبال می‌کردیم. با این وجود با توجه به رویکردهایی که در دولت سیزدهم سراغ داریم، بعید است که تصمیمی مبتنی بر حذف معاونت قرآنی اتخاذ شود. ضمن اینکه وزیر ارشاد دولت سیزدهم نیز در جلسه‌ای که با اعضای فراکسیون قرآن و عترت داشتند، بر ارتقای فعالیت‌های قرآنی این وزارتخانه تأکید کردند، بنابراین فکر نمی‌کنم حداقل در این دولت شاهد کاهش سطح سازمانی معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد باشیم.
عزیززاده در بخش دیگری از این گفتوگو با اشاره به اینکه چالش اصلی در مدل‌های حاضر در عرصه فعالیت‌های قرآنی، چالش مشارکت اثربخشی است، گفت: دستگاه‌ها در سطحی که باید در نظام توسعه فرهنگ قرآنی برای پیشبرد اهداف نظام مشارکت کنند، مشارکت ندارند. به حضور وزرا در جلسات شورای توسعه نگاه کنید؛ میزان حضور وزرا در جلسات شورا نزدیک به صفر است، به تبع آن، نوع و طیف مصوبات افت جدی پیدا کرده و در ادامه اثربخشی مصوبات نیز کاهش یافته است. همه اینها باعث شده تا فکر تغییر معماری کلان به ذهن مجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی بیاید.
مدیرکل دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم با اشاره به اینکه چالش جدید حوزه فعالیت‌های قرآنی، کاهش جذب مخاطب است، گفت: به سالن مسابقات ملی و بین‌المللی قرآن، محافل و کلاس‌های موسسات و جشنواره‌های قرآنی که نگاه کنید، با چالش مخاطب و همراهی‌کننده مواجه خواهید شد. مشکل اصلی بروز این چالش، روزآمد نبودن و اثربخش نبودن فعالیت‌ها هست. این چالش‌ها قرار بوده است در همین نظام توسعه فرهنگ قرآنی مرتفع و حل شود؛ بنابراین طراحی جدید به دنبال این است که چالش مشارکت اثربخشی را در سطح ساختارها برطرف کند و در نهایت اثربخشی روزآمدی فعالیت‌ها را محقق کند.
وی در پایان اظهار کرد: هنوز هم اعتقاد دارم بهترین و قعطی‌ترین مدل راهبری فعالیت‌های قرآنی، مدل شورای توسعه است؛ یعنی دستگاه‌ها در حوزه فعالیت‌های خود موظف هستند فعالیت کنند و سیاستگذاری باید به شکل شورایی و متمرکز با مشارکت همین دستگاه‌ها صورت بگیرد. اما اشکالاتی همچون ترکیب شورا، حجم اعضا، جایگاه شورا، ضمانت اجرایی مصوبات شورا و ... باید هرچه زودتر مرتفع شود.
بر اساس گزارش ایکنا، آنچه که در مورد تغییر ساختار قرآنی کشور باید مورد تأکید قرار داد این است که هنوز هیچ چیز در مورد جزئیات تغییر ساختار فعالیت‌های قرآنی مشخص نبوده و معلوم نیست اگر این تغییر ساختار شکل بگیرد نسبت وزارت ارشاد، سازمان اوقاف، سازمان تبلیغات و دیگر دستگاه‌هایی که فعالیت قرآنی دارند با وضعیت جدید چه خواهد بود.
تا قبل از برگزاری پنجاه و سومین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی این شایعه منتشر شده بود که همه چیز در آن جلسه - که قرار است با حضور رئیس جمهور برگزار شود - مشخص خواهد شد، این جلسه اما هفته گذشته بدون حضور رئیس جمهور برگزار شد بدون اینکه به بحث تغییر ساختار اشاره‌ای صورت گیرد.
شایعه دیگری که این روزها وجود دارد به بحث تعلل وزیر ارشاد در معرفی معاون جدید قرآن و عترت برمی‌گردد، بسیاری اعتقاد دارند که معرفی سرپرست معاونت به جای معاون جدید بی‌ارتباط به بحث تغییر ساختارها نیست و تا زمانی که تغییرات در حوزه‌های کلان قرآنی کشور شکل نگیرد نباید شاهد معرفی معاون جدید باشیم.
در پایان باید به این موضوع نیز اشاره کرد حتی اگر وضعیت فعالیت‌های قرآنی دچار تغییر ساختارهای جدی هم شود در زمانبر بودن آن نباید شک کرد، آنچه مسلم است این است که مجریان فعالیت‌های قرآنی نباید تا زمان اجرایی شدن فعالیت‌ها در ساختار جدید دست از کار بکشند تا ظن خمودگی در جرای برنامه‌های قرآنی در جامعه تقویت شود.
انتهای پیام
نظر شما