حسن صدرایی‌عارف سردبیر خبرگزاری حوزه، سال‌هاست که به دلیل دغدغه‌ای که دارد همزمان با طلبگی و فعالیت حوزوی در عرصه رسانه‌های بین‌المللی هم فعالیت داشته است. «جوان» در رابطه با رسالت رسانه‌ای با وی گفتگو کرده است.
شما هم درس طلبگی خواندید و طلبه هستید و هم فعال رسانه و روزنامه‌نگار، طلبه‌ها معمولاً خیلی احتیاط می‌کنند که مثلاً با مطلبی یا خبری آبروی کسی نرود یا کسی بیخود بزرگ نشود. این در کار رسانه‌ای مانع شما نمی‌شود؟
رسانه جایگاه مفصل دینی دارد. امر به معروف و نهی از منکر یکی از این مسائل است. فعالیت رسانه‌ای در حوزه و دین امر ضروری است، لذا هیچ وقت این دو مانع هم نیستند. اتفاقاً جا‌هایی از حیث رسانه‌ای بودن نقد می‌شویم که ناشی از نبود اخلاق دینی در کار رسانه‌ای است به همین خاطر ما باید ملتزم رسانه باشیم تا فعالیت‌های‌مان مؤثر باشد.
به نظر شما کدام یک از مراجع بیشتر با رسانه‌ها همکاری می‌کنند و رسانه را می‌شناسند؟
بعضی از بزرگان ما ممکن است اعتمادی کامل به رسانه‌ها نداشته باشند، به دلیل تجربیات تلخی که داشتند یا برخی به دلیل ملاحظات اخلاقی علاقه‌ای به رسانه‌ای شدن ندارند، البته برخی هم خودشان میداندار این فضا هستند مانند آیت‌الله مکام شیرازی که با رسانه ارتباط زیادی دارند. ایشان حتی به همین دلیل هم بانی ایجاد یک شبکه ماهواره‌ای برای مقابله با فعالیت‌های شدید رسانه‌ای وهابیون شدند که از شبکه‌های موفق در این زمینه است.
خاطره رسانه‌ای خاصی از علما دارید؟
پیش از انقلاب جمعی از علمای نیک‌اندیش و زمان‌شناس مثل شهید بهشتی و امام موسی صدر نشریه مکتب اسلام را راه‌اندازی می‌کنند که کار مطبوعاتی پرغوغایی بود. در واقع علمای اسلام از زمان‌های دور واقف به این موضوع بوده‌اند. خودم از نزدیک دیدم که خیلی از علمای ما واقف به رسانه هستند و برخی از بداخلاقی‌های رسانه‌ای دلخور بوده‌اند. مثلاً یک بار آقای مظاهری گلایه داشت که بعضی روزنامه‌ها فحش‌نامه شده‌اند.
علمای حوزه روزنامه‌ها را بررسی می‌کنند؟
بله؛ آقای مظاهری می‌گفتند من هر روز روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها را می‌بینم و مطالعه می‌کنم. خود حضرت آقا چندین بار گفتند که سرمقاله‌ها را می‌خوانم. خاطرم هست که چندبار در جلسه‌های آقای نوری همدانی بودم، تذکر به فلان برنامه رسانه داشتند که این مسئله نشان از حساسیت و توجه بزرگان دینی دارد.
از اتفاقاتی که در حوزه رسانه از سوی علمای دین رخ داد بحث نامه رهبری به جوانان غربی بود بازخورد‌های آن را چطور دیدید؟
بازخورد نامه ایشان در زمان خود دو شکل داشت؛ یکی رسمی و دیگری مردمی. به نظر من نامه حضرت آقا آن‌قدر که به شکل مردمی و غیررسمی نفوذ پیدا کرد به شکل رسمی به آن توجه نشد.
فکر می‌کنید دلیل این کم‌لطفی چه بود؟
احساس می‌کنم دیپلماسی فرهنگی ما خیلی قوی‌تر از این‌ها باید باشد. برخی از نهاد‌های فرهنگی ما در خارج از کشور روحیه کارمندی در آن‌ها بیشتر غلبه دارد تا روحیه جهادی و انقلابی؛ لذا نیازمند تحرک بیشتری هستند البته برخی خیلی قوی کار می‌کنند و اثرگذار هستند، اما در نگاه کلان دیپلماسی ما با روحیه جهادی و انقلابی مقداری فاصله دارد و توزیع و تبیین و ابلاغ نامه آقا از حیث رسمی خیلی ارسال نشد، اما از حیث مردمی خیلی اتفاقات خوبی رقم خورد و شخصاً از بعضی شخصیت‌هایی که در لندن هستند سؤال کردم که گفتند نامه بازخورد‌های خوبی در دانشگاه‌ها داشته است. یعنی خیزشی آرام و مردمی در هر دو مرحله ایجاد شد و، چون مردمی است همچنان هم ادامه دارد.
از معضلاتی که وجود دارد بحث فرقه‌هاست. به نظر شما رسانه‌های دینی در این باره چه وظایفی دارند؟
باید اعتراف کنیم رسانه‌های ما هنوز به بالندگی لازم برای تأثیرگذاری در سطح منطقه نرسیده‌اند و باید به این سمت برویم که نه فقط در داخل، بلکه در خارج از کشور مرجع فکری برای رسانه‌های جهان باشیم و زیبایی‌های مکتب اهل بیت (ع) را به نمایش بگذاریم. در عین حال هر اتفاقی که قصد دارد مانع این مسئله شود را به زیبایی با همان رویکرد امر به معروف و نهی از منکر عمل کنیم و نهاد‌های مرتبط را به نقد بکشیم و مطالبه‌گری کنیم، اما خروجی آن ارائه زیبایی‌ها و حقایق مکتب اهل بیت (ع) باشد تا مخاطب سره از ناسره را تشخیص دهد و ما در این زمینه خیلی راه نرفته داریم.
شما چند کتاب هم تألیف کردید. یکی به طور مفصل درباره آیت‌الله تسخیری بود و اسم آن را هم به نام ایشان با عنوان رسانه‌ای برای جمهوری اسلامی گذاشته بودید، چرا چنین اسمی را انتخاب کردید؟
به مناسبت بزرگداشت آیت‌الله تسخیری مقاله‌ای را نوشتم که برای آن هم حدود ۲۰۰ سند مطبوعاتی در بازه زمانی ۳۰ ساله مطالعه کرده بودم و به این نتیجه رسیدم که آیت‌الله تسخیری خودشان به تنهایی یک رسانه هستند. با باوری که داشتم در مقاله عناوین مختلف را توضیح دادم و گفتم رسانه چند ویژگی دارد و همه آن‌ها را آیت‌الله تسخیری دارد که در واقع زیبایی‌های مکتب اهل بیت (ع) و جمهوری اسلامی را که ایشان در گفتگو با رسانه‌های مختلف داشتند را تبیین کرده است.
این تبیین چه مختصاتی دارد؟
ایشان در صد‌ها کنفرانس شرکت کرده بودند که مثل کنفرانس‌های داخل ایران نیست. در این محافل مخالفان انقلاب با انواع شیطنت‌های رسانه‌ای حضور پررنگی هم دارند. من تمام مصاحبه‌های ایشان را مطالعه می‌کردم. می‌دیدم در نوع پاسخگویی به سؤالات بهانه‌ای به آن‌ها نمی‌داد بلکه زیبا از مبانی جمهوری اسلامی دفاع می‌کردند که هنر آشنایی ایشان با رسانه بود.
شما هم درس طلبگی خواندید و طلبه هستید و هم فعال رسانه و روزنامه‌نگار، طلبه‌ها معمولاً خیلی احتیاط می‌کنند که مثلاً با مطلبی یا خبری آبروی کسی نرود یا کسی بیخود بزرگ نشود. این در کار رسانه‌ای مانع شما نمی‌شود؟
رسانه جایگاه مفصل دینی دارد. امر به معروف و نهی از منکر یکی از این مسائل است. فعالیت رسانه‌ای در حوزه و دین امر ضروری است، لذا هیچ وقت این دو مانع هم نیستند. اتفاقاً جا‌هایی از حیث رسانه‌ای بودن نقد می‌شویم که ناشی از نبود اخلاق دینی در کار رسانه‌ای است به همین خاطر ما باید ملتزم رسانه باشیم تا فعالیت‌های‌مان مؤثر باشد.
به نظر شما کدام یک از مراجع بیشتر با رسانه‌ها همکاری می‌کنند و رسانه را می‌شناسند؟
بعضی از بزرگان ما ممکن است اعتمادی کامل به رسانه‌ها نداشته باشند، به دلیل تجربیات تلخی که داشتند یا برخی به دلیل ملاحظات اخلاقی علاقه‌ای به رسانه‌ای شدن ندارند، البته برخی هم خودشان میداندار این فضا هستند مانند آیت‌الله مکام شیرازی که با رسانه ارتباط زیادی دارند. ایشان حتی به همین دلیل هم بانی ایجاد یک شبکه ماهواره‌ای برای مقابله با فعالیت‌های شدید رسانه‌ای وهابیون شدند که از شبکه‌های موفق در این زمینه است.
خاطره رسانه‌ای خاصی از علما دارید؟
پیش از انقلاب جمعی از علمای نیک‌اندیش و زمان‌شناس مثل شهید بهشتی و امام موسی صدر نشریه مکتب اسلام را راه‌اندازی می‌کنند که کار مطبوعاتی پرغوغایی بود. در واقع علمای اسلام از زمان‌های دور واقف به این موضوع بوده‌اند. خودم از نزدیک دیدم که خیلی از علمای ما واقف به رسانه هستند و برخی از بداخلاقی‌های رسانه‌ای دلخور بوده‌اند. مثلاً یک بار آقای مظاهری گلایه داشت که بعضی روزنامه‌ها فحش‌نامه شده‌اند.
علمای حوزه روزنامه‌ها را بررسی می‌کنند؟
بله؛ آقای مظاهری می‌گفتند من هر روز روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها را می‌بینم و مطالعه می‌کنم. خود حضرت آقا چندین بار گفتند که سرمقاله‌ها را می‌خوانم. خاطرم هست که چندبار در جلسه‌های آقای نوری همدانی بودم، تذکر به فلان برنامه رسانه داشتند که این مسئله نشان از حساسیت و توجه بزرگان دینی دارد.
از اتفاقاتی که در حوزه رسانه از سوی علمای دین رخ داد بحث نامه رهبری به جوانان غربی بود بازخورد‌های آن را چطور دیدید؟
بازخورد نامه ایشان در زمان خود دو شکل داشت؛ یکی رسمی و دیگری مردمی. به نظر من نامه حضرت آقا آن‌قدر که به شکل مردمی و غیررسمی نفوذ پیدا کرد به شکل رسمی به آن توجه نشد.
فکر می‌کنید دلیل این کم‌لطفی چه بود؟
احساس می‌کنم دیپلماسی فرهنگی ما خیلی قوی‌تر از این‌ها باید باشد. برخی از نهاد‌های فرهنگی ما در خارج از کشور روحیه کارمندی در آن‌ها بیشتر غلبه دارد تا روحیه جهادی و انقلابی؛ لذا نیازمند تحرک بیشتری هستند البته برخی خیلی قوی کار می‌کنند و اثرگذار هستند، اما در نگاه کلان دیپلماسی ما با روحیه جهادی و انقلابی مقداری فاصله دارد و توزیع و تبیین و ابلاغ نامه آقا از حیث رسمی خیلی ارسال نشد، اما از حیث مردمی خیلی اتفاقات خوبی رقم خورد و شخصاً از بعضی شخصیت‌هایی که در لندن هستند سؤال کردم که گفتند نامه بازخورد‌های خوبی در دانشگاه‌ها داشته است. یعنی خیزشی آرام و مردمی در هر دو مرحله ایجاد شد و، چون مردمی است همچنان هم ادامه دارد.
از معضلاتی که وجود دارد بحث فرقه‌هاست. به نظر شما رسانه‌های دینی در این باره چه وظایفی دارند؟
باید اعتراف کنیم رسانه‌های ما هنوز به بالندگی لازم برای تأثیرگذاری در سطح منطقه نرسیده‌اند و باید به این سمت برویم که نه فقط در داخل، بلکه در خارج از کشور مرجع فکری برای رسانه‌های جهان باشیم و زیبایی‌های مکتب اهل بیت (ع) را به نمایش بگذاریم. در عین حال هر اتفاقی که قصد دارد مانع این مسئله شود را به زیبایی با همان رویکرد امر به معروف و نهی از منکر عمل کنیم و نهاد‌های مرتبط را به نقد بکشیم و مطالبه‌گری کنیم، اما خروجی آن ارائه زیبایی‌ها و حقایق مکتب اهل بیت (ع) باشد تا مخاطب سره از ناسره را تشخیص دهد و ما در این زمینه خیلی راه نرفته داریم.
شما چند کتاب هم تألیف کردید. یکی به طور مفصل درباره آیت‌الله تسخیری بود و اسم آن را هم به نام ایشان با عنوان رسانه‌ای برای جمهوری اسلامی گذاشته بودید، چرا چنین اسمی را انتخاب کردید؟
به مناسبت بزرگداشت آیت‌الله تسخیری مقاله‌ای را نوشتم که برای آن هم حدود ۲۰۰ سند مطبوعاتی در بازه زمانی ۳۰ ساله مطالعه کرده بودم و به این نتیجه رسیدم که آیت‌الله تسخیری خودشان به تنهایی یک رسانه هستند. با باوری که داشتم در مقاله عناوین مختلف را توضیح دادم و گفتم رسانه چند ویژگی دارد و همه آن‌ها را آیت‌الله تسخیری دارد که در واقع زیبایی‌های مکتب اهل بیت (ع) و جمهوری اسلامی را که ایشان در گفتگو با رسانه‌های مختلف داشتند را تبیین کرده است.
این تبیین چه مختصاتی دارد؟
ایشان در صد‌ها کنفرانس شرکت کرده بودند که مثل کنفرانس‌های داخل ایران نیست. در این محافل مخالفان انقلاب با انواع شیطنت‌های رسانه‌ای حضور پررنگی هم دارند. من تمام مصاحبه‌های ایشان را مطالعه می‌کردم. می‌دیدم در نوع پاسخگویی به سؤالات بهانه‌ای به آن‌ها نمی‌داد بلکه زیبا از مبانی جمهوری اسلامی دفاع می‌کردند که هنر آشنایی ایشان با رسانه بود.
نظر شما