صاحب‌خبر - گروه سیاسی: تحولات اخیر در مرزهای شمال غربی کشورمان در همسایگی جمهوری آذربایجان از جمله مزاحمت برای خودروهای سنگین ایرانی، حضور رژیم صهیونیستی در این منطقه و اصرار آذربایجان و ترکیه بر احداث کریدور زنگه‌زور می‌تواند در بلندمدت برای منافع جمهوری اسلامی ایران تهدیدی جدی به حساب آید و لازم است برای مواجهه با این اتفاق، اقدامات لازم انجام شود. به گزارش «وطن‌امروز» سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز گذشته در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره مطالب بیان شده از سوی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در فضای رسانه‌ای اظهار داشت: در حالی ‌که روابط خوب و محترمانه‌‌ای بین ۲ کشور وجود دارد و مسیرهای معمول ارتباطات بین ۲ طرف در بالاترین سطح وجود دارد، بیان آن به این شیوه مایه تعجب است. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: در این زمینه و موضوعات دیگر مرتبط با آن، در دیدار ۲ وزیر امور خارجه در حاشیه نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، رایزنی‌های جدی و دقیقی انجام و توافق شد در یک بستر مناسب این گفت‌وگو‌ها ادامه پیدا کند. خطیب‌زاده در ادامه خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره مخالفت خود را با هرگونه اشغال سرزمینی اعلام داشته و بر لزوم احترام به تمامیت ارضی کشورها و مرزهای شناخته شده بین‌المللی تاکید کرده است. ضمن آنکه رعایت حسن همسایگی و همجواری از مهم‌ترین موضوعاتی است که انتظار می‌رود از سوی همه همسایگان مورد توجه قرار گیرد. وی همچنین درباره مانور انجام شده از سوی کشورمان در مناطق مرزی شمال‌غرب تاکید کرد: این یک موضوع حاکمیتی است و برای آرامش و ثبات کل منطقه انجام می‌شود. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: البته روشن است جمهوری اسلامی ایران، حضور هر چند نمایشی رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد و در این رابطه هر اقدامی را که برای امنیت ملی خود لازم بداند، انجام خواهد داد. قابل ذکر است روز دوشنبه الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان درباره اتفاقات منجر به دستگیری ۲ راننده کامیون ایرانی گفته بود: به طرف ایرانی شفاها و کتبا تذکر داده بودیم اما آنها توجهی نکردند، پست بازرسی گذاشتیم و مانع ورود آنها شدیم. وی همچنین اتهامات بی‌اساسی را علیه ایران مطرح کرد و گفت: نخستین بار نیست کامیون‌های ایران به طور غیرقانونی به منطقه قره‌باغ می‌روند، این اتفاق در دوره اشغال نیز بارها رخ داده بود. رئیس‌جمهور آذربایجان ادامه داد: در صورتی که ورود کامیون‌های ایران به قره‌باغ ادامه پیدا کند، باید مالیات پرداخت کنند. علی‌اف درباره رزمایش ایران در مرزهای شمالی ایران نیز گفته بود: مایه تعجب ما است چرا طی 30 سال گذشته که این منطقه در اختیار ارمنستان بود، هیچ رزمایشی را از سوی ایران شاهد نبوده‌ایم اما بعد از آزادسازی این منطقه چنین رزمایشی برگزار می‌شود، البته این رزمایش در خاک ایران است و به خودشان مربوط است. گفتنی است طی روزهای اخیر اخباری درباره برگزاری رزمایش مشترک سپاه و ارتش در شمال غربی ایران منتشر شد و تصاویری از انتقال تجهیزات سنگین به این منطقه نیز در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. علی‌اف در حالی چرایی برگزار نشدن اینچنین رزمایشی در 30 سال گذشته را مطرح می‌کند که توجه به واقعیات فعلی ضروری است. در سالیان گذشته که منطقه قره‌باغ تحت تسلط ارمنستان قرار داشت، هیچ تهدیدی از جانب این کشور متوجه ایران نبود و هیچ نیروی ارمنی حتی در نزدیکی مرز با ایران حضور نداشت اما در حال حاضر علاوه بر نیروهای آذربایجانی، پای رژیم صهیونیستی هم به نزدیکی مرزها باز شده و تجهیزات جاسوسی خود را چسبیده به مرز ایران کار گذاشته‌اند؛ مساله‌ای که تهران بارها به صورت‌های مختلف درباره آن به آذربایجان هشدار داده است. همچنین تحرکات آذربایجان و ترکیه در ارمنستان نیز به طور مستقیم منافع جمهوری اسلامی ایران را تهدید می‌کند. آیت‌الله عاملی امام جمعه اردبیل در خطبه‌های اخیر نماز جمعه علت رزمایش در مرز ارس را پاسخی به حضور اسرائیل در آذربایجان خواند و گفت: اسرائیل برای توطئه علیه ایران به آذربایجان آمده و سپاه نیز در برابر دشمن خود مانور و رزمایش اجرا می‌کند. * دزدان سر گردنه سیر تحولات پس از پایان جنگ 44 روزه ارمنستان و آذربایجان و به طور خاص تحولات در مرزهای شمال غرب ایران در روزهای اخیر و همچنین نقش‌آفرینی برخی دولت‌ها بویژه ترکیه، آذربایجان و رژیم صهیونیستی می‌تواند به منافع سیاسی، امنیتی و اقتصادی جمهوری اسلامی ضربه وارد کند و در بلندمدت تهدیدی جدی برای کشورمان به حساب آید. این تحولات می‌تواند منجر به ایجاد یک تغییر ژئوپلیتیک با نتایج استراتژیک علیه ایران و حتی روسیه و چین شود. پس از جنگ دوم قره‌باغ و بر مبنای توافقنامه آتش‌بس مقرر شد نیروهای باکو و ایروان از پیشروی بیشتر پرهیز کنند ولی این توافقنامه در ماه‌های اخیر چندین بار از سمت آذربایجان نقض شده ‌است. در آخرین مورد از این نقض‌ها، نیروهای آذربایجان ضمن حضور در جاده ترانزیتی گوریس - قاپان که اهمیتی راهبردی دارد، برای خودروهای سنگین ایرانی ایجاد مزاحمت کرده‌اند. در این اتفاق چند نفر از رانندگان ایرانی دستگیر شده‌اند که به‌رغم رایزنی‌های ایران، رژیم باکو حاضر به آزادی آنان نیست و همچنان در بازداشت به‌ سر می‌برند. تجاوز به خاک ارمنستان و مزاحمت برای خودروهای ایرانی را که به بازداشت 2 تن از رانندگان ایرانی انجامیده، باید به منزله نقض حاکمیت ۲ کشور ایران و ارمنستان دانست. این امر در صورت ادامه طبیعتا نقش ایران در قفقاز را با چالش مواجه خواهد کرد. تسلیم استان ارمنی سیونیک به آذربایجان که به حذف خط ۲۱ کیلومتری مرزی ایران با منطقه ارمنستان منتهی خواهد شد، تهدیدی جدی برای منافع راهبردی ایران در منطقه قفقاز به حساب می‌آید. به نظر می‌رسد بی‌عملی مقامات ارمنستان بویژه نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور در این زمینه و همچنین پرهیز ایران از مقابله با همسایه‌ خود و انتخاب راهکار مسالمت‌آمیز، الهام علی‌اف و به طور کلی طرف آذربایجانی را دچار خطای محاسباتی کرده و این تصور را در آنان به وجود آورده می‌توانند امیال خود را بدون کوچک‌ترین چالشی پیگیری کنند. این مساله در ادبیات رسانه‌ا‌ی و سیاسی مقامات آذربایجان نیز نمود یافته است. آذربایجان همچنین بر ایجاد کریدور زنگه‌زور بین نخجوان و آذربایجان از طریق خاک ارمنستان اصرار دارد. در صورت تحقق این هدف، ۲ بخش مجزای جمهوری آذربایجان برای ارتباط با هم دیگر به عبور از ایران احتیاجی نخواهند داشت. طبیعی است این مساله مضرات سیاسی و حتی امنیتی و اطلاعاتی برای جمهوری اسلامی در منطقه خواهد داشت. خدشه در اشراف امنیتی ایران می‌تواند فعالیت دشمنان ایران نظیر رژیم صهیونیستی را تسهیل کند. برخی کارشناسان اقدام جمهوری آذربایجان در آزار اتباع ایرانی در جاده گوریس - قاپان را برای تحت فشار قرار دادن ایران در راستای موافقت با ایجاد این کریدور می‌دانند. * لانه‌ امن صهیونیست‌ها با در نظر گرفتن تحولات اخیر باید این را در نظر گرفت که از لحاظ اکثریت قاطع شاخص‌های اقتصادی، جمهوری آذربایجان در برابر جمهوری اسلامی ایران در موضعی بسیار ضعیف‌ قرار می‌گیرد. بنابراین تهدیدهای پیدا و پنهان مقامات آذربایجان و خط و نشان کشیدن آنان جز با پشتوانه‌ای در خارج از این کشور ممکن نخواهد بود. در این میان ترکیه نقشی جدی بازی می‌کند. ترکیه که از گذشته به دنبال راهی زمینی برای رسیدن به خزر به منظور اتصال به آسیای مرکزی به منظور تقویت موقعیت خود در این منطقه است، به حمایت تمام‌قد از باکو می‌پردازد. در زمان جنگ اخیر قره‌باغ، ترکیه با گسیل نیروهای تکفیری- تروریستی به آذربایجان، روی یکی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران پا گذاشت. علاوه بر ترکیه، رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر برای نفوذ در جمهوری‌ آذربایجان، تلاش‌های فراوانی انجام داده است. این رژیم هم‌اکنون یکی از طرف‌های اصلی فروش سلاح به جمهوری آذربایجان است و حتی فروش تسلیحات آمریکایی به این کشور، منوط به خرید نظامی آنان از اسرائیل شده است. یکی از مواردی که به آذربایجان در برابر ارمنستان برگ برنده داد، استفاده از پهپادهای اسرائیلی و ترکیه‌ای در جنگ بود. ارتباطات تل‌آویو و باکو در سالیان اخیر همواره رو به رشد بوده و مناطق مرزی آذربایجان و ایران به مأمنی برای حضور صهیونیست‌ها تبدیل شده است. حضور رژیم صهیونیستی در کنار مرزهای ایران یکی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی است و مقامات ایران به صورت آشکار و پنهان به مقامات باکو در این باره هشدار داده‌اند. در حالی‌ که آذربایجان اجازه حضور هیچ شرکت ایرانی را برای بازسازی مناطق تازه آزاد شده نداده و حتی از دادن ویزا به تجار و بازرگانان ایرانی نیز خودداری می‌ورزد، صهیونیست‌ها را به ایجاد دهکده‌های هوشمند در مرزهای شمالی ایران و تاسیس پایگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی در پوشش راه‌اندازی کارخانه لبنیات و... تشویق کرده‌ است. حسن‌همجواری و منافع و مصالح طرف ثالث که یک قاعده پذیرفته شده بین‌المللی است و در همه کنوانسیون‌ها بر آن تأکید می‌شود، توسط باکو مخدوش شده است. * احیای دیپلماسی فعال؛ راه‌حل مسأله قفقاز جمهوری آذربایجان در برابر خویشتنداری ایران در برخورد با توطئه‌هایش دچار خطای محاسباتی شده ‌است و این مساله را پای ضعف ایران می‌گذارد. تا امروز آذربایجان و ترکیه تصور کرده‌اند در قبال رفتارهای تهاجمی خود پاسخ متقابل و مقتضی دریافت نمی‌کنند که باید این مساله اصلاح شود. همان‌طورکه اشاره شد، اتفاقات اخیر علاوه بر تهدیدات ژئوپلیتیک و راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران، در بلندمدت با گسترش آن در مناطق آسیای مرکزی می‌تواند برای کشورهایی نظیر چین و روسیه نیز تهدید تلقی شود. در همین راستا ایران باید رایزنی‌های جدی را با همسایگان خود برای همراه کردن آنها و ایجاد درک مناسب از شرایط منطقه انجام دهد. در گام اول رسیدن فهم مشترک با روسیه مهم است. مقامات روسیه در حمایت از پاشینیان به دلیل رویکرد غرب‌گرایش تردید جدی دارند و حتی در برخی مواقع سعی در تنبیه وی داشته‌اند. سکوت روسیه در برابر زیاده‌خواهی‌های باکو و آنکارا می‌تواند منافع این کشور را نیز دچار چالش کند. در کنار روسیه ایران باید ارتباطی جدی با ارمنستان داشته باشد و درباره‌ عقب‌نشینی‌های پاشینیان در برابر آذربایجان و ترکیه به وی هشدار دهد. پاشینیان در حال حاضر به وعده‌های آذربایجان و ترکیه دل‌خوش کرده است. مشخص است با ادامه‌ این روند، تمامیت ارضی ارمنستان نیز با تهدید جدی روبه‌رو می‌شود.∎​