به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ عارف واصل و علامه متأله آیت الله «حسن حسن‌زاده آملی» ساعتی پیش در سن 92 سالگی در شهر "آمل" دار فانی را وداع گفت.

وی امروز صبح شنبه سوم مهر 1400 در بیمارستان امام رضا(ع) شهر آمل به علت عارضه ریوی بستری شد و متأسفانه ساعتی پیش به ملکوت اعلی پیوست.

این عالم برجسته و شهیر جهان اسلام، علامه‌ای ذوالفنون و جامع معقول و منقول بود.

وی در تفسیر، فقه، اصول، حدیث، لغت ادب، فلسفه، کلام، اخلاق، عرفان، طب، ریاضیات، هیئت، نجوم، اعداد و اوفاق، زیج، جفر و علوم غریبه تبحر داشت و به چند زبان زنده دنیا سخن می‌گفت، می‌نوشت و حتی شعر می‌سرود.

شاید نتوان در زمان حاضر، شخصیت دیگری به این جامعیت در رشته‌های مذکور، در تمام دنیا سراغ گرفت.

زندگی نامه

علامه حسن‌زاده آملی در اواخر سال 1307 هجری خورشیدی در روستای ایرای لاریجان از توابع شهرستان آمل متولد شد.

وی در سن شش سالگی، به مکتب خانه رفت و خواندن و نوشتن یاد گرفت. تعدادی از جزوات متداول در مکتب خانه‌های آن زمان را خواند و سپس وارد دورهٔ ابتدایی دروس حوزوی شد.

علامه حسن زاده آملی در مهر ماه سال 1323 هجری شمسی به حوزهٔ علمیه وارد شد. وی متون مقدماتی درس حوزه را در آمل نزد آیات و واعظان محمد غروی، عزیزالله طبرسی، احمد اعتمادی و عبدالله اشراقی و ابوالقاسم رجایی و میرزا ابوالقاسم فرسیو و استادان دیگر فرا گرفت و در آمل آغاز به تدریس چند کتاب مقدماتی کرد.

وی همزمان با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت پوشید و در 22 سالگی، در شهریور 1329 هجری شمسی برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سید احمد لواسانی، یکی از اساتید او در تهران بوده و حسن‌زاده، بخش‌هایی از کتاب‌های شرح لمعه و قوانین الاصول را از وی آموخت.

علامه حسن‌زاده آملی، سال‌های طولانی در درس علامه شعرانی شرکت کرد و کتاب‌های بسیاری در علوم مختلف را از او آموخت؛ وی از علامه شعرانی اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرد. همچنین با راهنمایی وی، در دروس آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی همچون اسفار ملاصدرا، شرح علاّمه فناری بر مصباح الانس و دروس خارج فقه و اصول شرکت نمود.

وی ، 11 سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، حکمت «منظومه» سبزواری، مبحث نفس اسفار و حدود نصف «شرح خواجه بر اشارات» ابن سینا را فرا گرفت. همچنین در جلسات تفسیر قرآن او حاضر شد. الهی قمشه‌ای، همچنین بر دیوان شعر علامه حسن‌زاده مقدمه نوشته است.

آیت‌الله محمدتقی آملی، استاد درس خارج فقه و اصول علامه حسن‌زاده در تهران بوده است.حسن‌زاده، شرح قیصری بر فصوص الحکم و قسمتی از اوائل طبیعیات شفای شیخ الرئیس را در درس شیخ محمدحسین فاضل تونی شرکت کرد. همچنین بخشی از شفای ابوعلی سینا را نزد میرزا احمد آشتیانی خواند.

علامه حسن زاده آملی در سال 1342 هجری شمسی از تهران به قم رفت و به مدت 17 سال در دروس علامه طباطبایی، برادر علامه و سید محمدحسن الهی حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب بحارالانوار محمدباقر مجلسی و تمهید القواعد را نزد علامه طباطبایی خواند. همچنین در دروس فلسفی و عرفانی سید محمدحسن الهی شرکت کرد. علامه حسن‌زاده از این دوره به نیکی یاد کرده و بخش‌هایی از تأثیرپذیری اخلاقی را به این دوره نسبت داده است. استاد دیگر او سید مهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی بود که در علوم غریبه و حکمت و عرفان، شهره بود.

این فیلسوف بزرگ ایرانی پس از سکونت در قم، 14 دوره شرح منظومه، چهار دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه و چهار دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرد. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله تدریس‌های اوست. او همچنین حدود 17 سال دروس ریاضیات، هیات، وقت و قبله را درس داده که کتاب دروس «معرفة الوقت و القبلة» محصول آن درس‌هاست.

علامه حسن زاده آملی به غیر از زبان فارسی و مازندرانی به زبان‌های فرانسوی و عربی نیز تسلط داشت و حدود 190 اثر از او به ثبت رسید.

علامه حسن زاده آملی، کتاب‌هایی چون نهج‌البلاغه، اسفار اربعه، کشف المراد، کلیله و دمنه و گلستان سعدی را تصحیح کرده و دیوان اشعاری نیز به چاپ رساند.

مرور مهم ترین آثار مکتوب مرحوم علامه حسن زاده آملی:

*عرفانی
- الهی نامه
- تصحیح رساله مکاتبات
- تصحیح و تعلیق تمهید القواعد
- تصحیح و تعلیق رساله تحفه الملوک
- تصحیح و تعلیق شرح فصوص خوارزمی
- تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیصری
- رساله انّه الحق
- رساله‌ای در سیر و سلوک
- رساله لقاء الله
- رساله مفاتیح المخازن
- رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور
- شرح طائفه‌ای از اشعار و غزلیات حافظ
- شرح فصوص الحکم
- عرفان و حکمت متعالیه
- قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارد
- کلمه علیا در توقیفیت اسماء
- مشکات القدس علی مصباح الأنس
- منشئات
- وحدت از دیدگاه عارف و حکیم
- ولایت تکوینی
- دروس معرفت نفس (153 درس در نفس‌شناسی)

* فلسفی
- الأصول الحکمیة
- الحجج البالغة علی تجرد النفس الناطقة
- النور المتجلّي فی الظّهور الظّلّي
- ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین
- ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات
- تصحیح و تعلیق شفا
- تصحیح و تعلیق اشارات
- تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام
- تقدیم و تعلیق رساله اتحاد عاقل به معقول
- درر القلائد علی غرر الفرائد
- دروس اتحاد عاقل و معقول
- رساله اعتقادات
- رسالة الجعل والعمل الضّابط في الرّابطي و الرّابط و قصيدة ينبوع الحيوة
- رساله‌ای در اثبات عالم مثال
- رساله جعل
- رساله رؤیا
- رساله مثل
- رساله نفس الأمر
- رساله نهج الولایة
- رساله فی التضّادّ
- صد کلمه
- عیون مسائل نفس و سرح العیون فی شرح العیون
- گشتی در حرکت
- گنجینه گوهر روان
- معرفت نفس
- مفاتیح الأسرار لسلّاک الاسفار
- من کیستم؟
- نثر الدّراري علی نظم اللئالي
- نصوص الحکم بر فصوص الحکم

* کلامی
- تقدیم و تصحیح و تعلیق رساله قضا و قدر محمد دهدار
- تقدیم و تصحیح و تعلیق کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد
- رسالة حول الرؤیة
- رساله خیر الاثر در رد جبر و قدر
- رسالة في الإمامة
- فصل الخطاب في عدم تحریف کتاب ربّ‌ الأرباب

* تفسیری
- انسان و قرآن
- تصحیح خلاصه تفسیر المنهج الصادقین

* روایی و حدیثی
- انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه
- تصحیح سه کتاب ابی الجعد، نثر اللئالی و طبّ الائمة
- تصحیح نهج البلاغه
- تکمله منهاج البراعه
- رساله‌ای در اربعین
- شرح چهل حدیث در معرفت نفس
- مصادر و مآخذ نهج البلاغه

* رجالی
- اضبط المقال فی ضبط اسماء الرجال
- وجیزه‌ای در ترجمه و شرح زندگی علامه طباطبایی (قدس سرّه)

* فقهی
- تعلیقات علی العروة الوثقی
- وجیزه‌ای در مناسک حج

*ریاضیات و هیئت
- استخراج جداول تقویم
- تصحیح و تعلیق اکر مانالاوس
- تصحیح و تعلیق الدّر المکنون و الجوهر المصون
- تصحیح و تعلیق تحریر اقلیدس
- تصحیح و تعلیق تحریر اکر ثاوذوسیوس
- تصحیح و تعلیق تحریر مجسطی
- تصحیح و تعلیق تحریر مساکن ثاوذوسیوس
- تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر بیست باب
- تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر زیج الغ بیک
- تصحیح و تعلیق شرح چغمینی
- تعلیقه بر رساله قبله مولی مظفر
- دروس معرفت اوفاق
- دروس معرفة الوقت والقبلة
- دروس هیئت و دیگر رشته‌های ریاضی
- رساله‌ای پیرامون فنون ریاضی
- رساله‌ای در مطالب ریاضی
- رساله ظلّ
- رساله میل کلی
- رساله تعیین سمت قبله مدینه
- رساله تکسیر دائره
- رسالة في الصبح والشفق
- رسالة في تعیین البعد بین المرکزین والاوج
- شرح زیج بهادری
- شرح قصیده کنوز الاسماء
- سی فصل در دائره هندیه

* ادبی
- دیوان اشعار
- امثال طبری
- تصحیح کلیله و دمنه
- تصحیح گلستان سعدی
- تصحیح و اعراب گذاری اصول کافی
- تعلیقه بر باب توحید حدیقة الحقیقة
- تعلیقه بر قسمت معانی مطوّل
- دیوان اشعار
- قصیده ینبوع الحیات
- مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین (علیه السّلام)
- تقدیم، تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان

* آثار متفرقه
- تقدیم و تصحیح و تعلیق خزائن نراقی
- ده رساله فارسی
- کشکول
- مجموعه مقالات
- مصاحبات
- هزار و یک نکته
- هزار و یک کلمه
- رساله رموز کنوز

...........................
پایان پیام/ 268