به گزارش لیزنا، به همت دفتر پژوهش و آموزش نهاد ششمین جلسه از سلسله وبینارهای «روایت‌هایی از ایده‌ها و الگوهای مدیریت کتابخانه‌های عمومی» با موضوع «جامعه اطلاعاتی و خدمات دیجیتال در کتابخانه‌های عمومی» با سخنرانی دافنه کیریاکی-مانسی، استاد بخش آرشیو و مطالعات اطلاعات دانشگاه اتیک غربی یونان برگزار شد.

در ابتدای این نشست، منصور کوهی رستمی، دبیر جلسه ضمن معرفی دافنه کیریاکی-مانسی و موضوع نقش کتابخانه ها در جامعه دانشی، گفت: فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی باعث ایجاد تحولی اساسی شده اند. در این فضا، بسیاری از افراد آینده ای را برای کتابخانه ها متصور نیستند. این تصور اشتباه است و در یک جامعه مدرن و دانشی می توانیم وظایفی برای کتابخانه های عمومی در نظر بگیریم. در واقع کتابخانه های عمومی در جامعه دانشی می توانند 5 فضای خاص برای کاربران خود فراهم کنند که عبارت است از: فضای تجربه و دانش، فضای یادگیری و توانمندسازی، فضای خلق و نوآوری، فضای مشارکت اجتماعی و فضای ملاقات و گفتگو.

امروز اطلاعات را به عنوان کالایی مصرفی و نیز به عنوان خیر عمومی می شناسیم

در ادامه دافنه کیریاکی-مانسی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اهمیت اطلاعات، گفت: امروز ما اطلاعات را به عنوان کالایی مصرفی و نیز به عنوان خیر عمومی می شناسیم؛ اطلاعات ابزاری برای دستیابی به پیشرفت، رشد اقتصادی، توسعه علمی و معنوی محسوب می شود و به منظور اجرای عملکرد روزمره، برای برنامه ریزی و سازماندهی زندگی و در واقع برای شکل دادن به جوامع از اطلاعات استفاده می کنیم. به همین دلیل است که به جامعه فعلی، جامعه اطلاعاتی گفته می شود. این اصطلاح نشان می دهد فرهنگ معاصر ما بر روی ایجاد، استفاده، انتشار، مدیریت و بهره برداری از اطلاعات به عنوان فعالیت اصلی زندگی بشر، تمرکز دارد و لازمه تحقق این موضوع استفاده از تکنولوژی های جدید است.

انقلاب اطلاعاتی، اطلاعات را مرکز فعالیت انسانی، رشد اقتصادی، توسعه فرهنگی و تحصیلات قرار داد

وی گفت: آلوین تافلر، دانشمند امریکایی در کتاب خود با عنوان «موج سوم» در سال 1982، به انقلاب های مهم در تاریخ جوامع انسانی پرداخته است. او درباره فناوری های جدید و تأثیر آن ها بر شکل دهی فرهنگ بشری بحث کرده است. به اعتقاد تافلر انقلاب های کشاورزی، صنعتی و اطلاعاتی، سه انقلاب مهمی است که جامعه انسانی را تحت تأثیر قرار داد. موج سوم، اطلاعات را در مرکز فعالیت انسانی، رشد اقتصادی، توسعه فرهنگی و تحصیلات قرار داد و در این سیستم بسیاری از فعالیت های روزمره از طریق اینترنت قابل انجام است.

استاد بخش آرشیو و مطالعات دیجیتال دانشگاه اتیک غربی یونان با اشاره به عقیده بورات درباره دو بخش متمایز اقتصاد اطلاعاتی و دانشی، بیان کرد: اقتصاد اطلاعاتی شامل کالاهای اطلاعاتی و خدمات اطلاعاتی است؛ اقتصاد دانشی، خدمات اطلاعاتی داخلی دولت ها و صنایع را ادغام می کند. بورات، ارزش افزوده ابتدایی و ثانویه کالای اطلاعاتی را با تولید ناخالص داخلی ترکیب می کند و از آن به عنوان مقیاسی برای اندازه گیری رشد اقتصادی استفاده می کند. در واقعیت این کار، تأثیر اقتصاد اطلاعات و ارزش آن را نه تنها به عنوان عناصر آموزشی، فرهنگی و سرگرمی، بلکه به عنوان عامل کلیدی اقتصادی، برقرار می کند. اینجاست که از کتابخانه ها خواسته می شود نقشی کلیدی ایفا کنند.

«شکاف دیجیتالی»، تفاوت بین شهروندان از نظر سطح دسترسی به تکنولوژی های دیجیتال، اینترنت و اطلاعات است

کیریاکی-مانسی اضافه کرد: از جامعه دانشی برای تولید منابعی استنتاج شده از داده خام یا اطلاعات خالص نام برده می شود. اولین قدم برای دستیابی به این مهم، سازماندهی اطلاعات است؛ وظیفه‌ای که ما همواره در کتابخانه انجام می دادیم. ما همچنان در حال گذار از سومین موج اطلاعاتی به سوی موج چهارم دانشی هستیم. کتابخانه ها نه تنها وظیفه تخصیص، سازماندهی، انتشار، استفاده و استفاده مجدد از اطلاعات را دارند، بلکه در زمینه تولید، دگرگونی و گسترش مداوم اطلاعات هم حضوری فعال داشته اند. تکنولوژی های جدید نیز، واقعیت دیگری را خلق کرده اند و جدا از بهبود زندگی بشر مشکلات بسیاری از جمله «شکاف دیجیتالی» را ایجاد کرده اند. منظور از «شکاف دیجیتالی» تفاوت موجود بین شهروندان، گروه های اجتماعی یا ایالتی، از نظر سطح دسترسی به تکنولوژی های دیجیتال، اینترنت و حتی اطلاعات است. این موضوع می تواند به عواملی همچون سن، سطح تحصیلات، جنسیت، معلولیت های جسمی، شرایط اقتصادی، موقعیت جغرافیایی، فراهم بودن زیرساخت ها و ... مربوط باشد.

کتابخانه ها با راهنمایی افراد برای استفاده از تکنولوژی های جدید، شکاف دیجیتالی را پر کنند

وی با بررسی نقش و جایگاه کتابخانه ها و کتابداران، گفت: دانش و اطلاعات بخش های بنیادی جامعه ما هستند و کتابخانه ها به طور سنتی، سازمان هایی برای جمع آوری، سازماندهی، حفظ و انتشار آن ها هستند. کتابخانه ها، همچنین تولیدکنندگان و نگاه دارندگان دانش بوده اند؛ بعلاوه، نقش کلیدی در آموزش افراد برای جستجو، بازیابی، ارزش گذاری، استفاده و استفاده مجدد از دانش و اطلاعات، ایفا کرده اند.کتابخانه ها مکانی هستند که هم مهارت ها در آنجا پرورش می یابند و هم میزان بسیار زیادی از اطلاعات آنجا یافت و جانمایی می شود. بعلاوه، کتابخانه ها می توانند با فراهم کردن متخصصین و راهنمایی افراد برای استفاده از تکنولوژی های جدید، شکاف دیجیتالی را پر کنند. به این ترتیب کتابخانه ها نقشی ضروری در جامعه دانشی ایفا می کنند.

خدمات دیجیتالی به طور دائم در حال توسعه و تغییر آینده کتابخانه ها هستند

استاد بخش آرشیو و مطالعات اطلاعات دانشگاه اتیک با توجه به نیاز روزکتابخانه‌ها گفت: کتابخانه ها باید خدماتی را اعم از سنتی و دیجیتال، برای پاسخ به نیاز جامعه، فراهم آورند. خدمات دیجیتالی در خط مقدم خدمات قرار دارند و به طور دائم در حال توسعه و تغییر آینده کتابخانه ها هستند. فضا، منابع کتابخانه ای، زمان، مجموعه سازی، دسترسی، بازیابی اطلاعات و کاربران تحت تأثیر تحولات دیجیتالی تغییر کرده اند؛ بنابراین ما در دوره تغییر شکل کتابخانه ها هستیم.

وی با تأکید بر اهمیت مخازن دیجیتال گفت: طی سه دهه اخیر، به موضوع دسترسی به منابع متن کامل و محتوای چند رسانه ای پرداخته شده است. دسترسی مستقیم به منابع متن کامل و فرایند آرشیو خودکار، از مزایای استفاده از مخازن دیجیتال است. همچنین مخازن دیجیتال دسترسی به منابع خاکستری مانند پایان نامه ها و رساله ها، گزارشها و مقالات چاپ نشده را فراهم می کند. در واقع از نظر کتابخانه، مخازن دیجیتال، خدماتی انقلابی بودند و ضرورت آن ها اثبات شده است. مخزن توسط سازمان های آرشیوی و موزه ها استفاده می شود و در عین حال به ما محتوای آرشیوی و فرهنگی و طبیعتی متنوع ارائه می دهد. با استفاده از مخازن، سرویس های شخصی سازی شده پیشرفت کرده اند و با استفاده از این فضای شخصی، کاربر می تواند جستجوها، پیوندها، داده های شخصی، حساب های کاربری در شبکه های اجتماعی و شبکه های عملی خود را ذخیره کند. این عناصر سطح متفاوتی از خدمات را ایجاد کرده اند و کتابخانه ها را بیش از پیش در زمینه فراهم آوری اطلاعات باکیفیت، شایسته و به روز کرده اند.

وی استفاده از تجهیزات هنری، زیرساخت ها و پرسنل متخصص در کتابخانه را انتظار کاربر دانست و این موارد را دلایل اصلی مراجعه کاربر به کتابخانه و یا وب سایت کتابخانه، به جای جستجو در اینترنت، معرفی کرد.

کیریاکی-مانسی با اشاره به شرایط فعلی کتابخانه ها در سازگاری با شبکه های اجتماعی، گفت: در حال حاضر کتابخانه ها از شبکه های اجتماعی به عنوان ابزاری برای ترویج خدمات و پاسخگویی به کاربران استفاده می کنند؛ همچنین این ابزار، جمع آوری نظرات کاربران و سنجش سطح رضایت آن ها را تسهیل کرده است. کتابخانه باید وبسایت و صفحه خود در شبکه های مجازی را روزآمد نگه دارد و این صفحات باید کاربردی بوده، به مقررات حفاظت اطلاعات پایدار باشند و محیطی امن و به دور از اطلاعات غلط فراهم کنند. کتابخانه ها باید سیاست ها و گام هایشان را تدوین کرده و با توجه به اهمیت شبکه های اجتماعی برای نسل جوان باید منابع خود را مشخص و کارمندان خود را تعلیم دهند. سیاست ها، اخلاقیات، مقررات عمومی حفاظت از اطلاعات، دانش تکنولوژی و مدیریت شبکه های اجتماعی عناصر ضروری برای حضور موفق کتابخانه ها در دنیای شبکه های اجتماعی هستند.

وی با اشاره به آینده کتابخانه ها، گفت: کتابخانه های امروزی متفاوت هستند و برای اینکه همچنان مورد استفاده جامعه باشند، باید با تکنولوژی های جدید سازگار شوند. کتابخانه ها مکانی برای مطالعه، فراهم کننده منابع اطلاعاتی، سازمان‌دهنده دانش، مکانی برای ملاقات، تبادل ایده و سرگرمی هستند و این نقش ها تقویت می شود؛ اگرچه در آینده رسانه ها برای ارائه خدمات متفاوت خواهد بود اما لذت خواندن یک کتاب، ارائه اطلاعات، حمایت از برنامه های سواد اطلاعاتی؛ نیاز به فراهم کردن اطلاعات قابل اعتماد که قوه انتقادی کاربر را تقویت کند؛ نیاز به فضاهای گردهم آیی اجتماعی برای به اشتراک گذاری ایده ها بین کاربران کتابخانه و نیاز به توزیع عادلانه دسترسی به اطلاعات و تکنولوژی همچنان ادامه خواهد داشت. همچنین کتابخانه می تواند نقشی کلیدی در حوزه فراهم آوری، میزبانی و انتشار آموزش های الکترونیک از طریق شبکه های موجود، ایفا کند.

وی تصریح کرد: تغییر چهره کتابخانه های امروزی، بازتاب تغییر طبیعت جامعه است. همانطور که جامعه در حال تغییر است، کتابخانه نیز باید خود را تغییر دهد تا پاسخگوی نیازهای جدید باشد.