فرشاد گلزاری

هفته گذشته شاهد انعقاد پیمان امنیتی آکوس میان آمریکا، بریتانیا و استرالیا بودیم که صدای فرانسه را درآورد. حالا با گذشت حدود یک هفته آرام آرام کشورهای اروپایی و نهادهایی مانند اتحادیه اروپا و سایر جریان‌های ناسیونالیست حاکم بر قاره سبز در حال بازگو کردن نظرات و مواضع خود در مورد این پیمان هستند؛ گویا آنها تازه سرشان را از زیر برف بیرون آورده‌اند. در اولین واکنش (غیر از فرانسه)، روز گذشته (سه‌شنبه) شارل میشل، رئیس شورای اروپا، واشنگتن را به بی‌وفایی متهم کرد. او از ایالات متحده بابت موضوع زیردریایی‌های فرانسه و ایجاد توافق نظامی جدید در اقیانوس هند و آرام به ضرر پاریس به شدت انتقاد کرد. انتقاد میشل که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و در جمع خبرنگاران انجام شد صریحا این مساله را مطرح کرد که ایالات متحده در مورد موضوع زیردریایی‌ها و تشکیل توافق نظامی جدید در اقیانوس هند و آرام خلف وعده کرده است. میشل اعلام کرد که اتحادیه اروپا از واشنگتن درخواست شفاف‌سازی دارد تا مقاصد اعلام شده در همکاری بین ایالات متحده، انگلیس و استرالیا را بهتر درک کند، زیرا این اقدام عجولانه و خطرناک به هیچ وجه قابل درک نیست. از سوی دیگر هم اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا از نحوه برخورد با فرانسه در خصوص معامله زیردریایی با استرالیا در چارچوب مشارکت امنیتی آمریکا، استرالیا و انگلیس انتقاد کرد. فون درلاین که برآمده از حزب دموکرات مسیحی آلمان است و از نزدیکان آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان به شمار می‌رود معتقد است که این قرارداد اساساً می‌تواند اوضاع را به سمت و سویی سوق دهد که دیگری هیچ کشوری نتواند به ایالات متحده اعتماد کند و شراکت‌ها در همین نقطه با مشکل روبرو شود. پس از انتقاد فون درلاین، دولت آلمان هم روز گذشته (سه‌شنبه) در راستای مواضع فرانسه، از ایالات متحده بابت عقد پیمان امنیتی با استرالیا و انگلیس و قطعی کردن آن به بهای از دست رفتن توافق دفاعی قیمتی پاریس با کانبرا، انتقاد کرد. مایکل روث، وزیر امور اروپا در آلمان در نشست بروکسل به خبرنگاران گفته است که «ما نمی‌توانیم به دیگران تکیه کنیم بلکه باید همکاری داشته باشیم و باید بر اختلافات خود درون اتحادیه اروپا غلبه کرده و با یک صدا صحبت کنیم. همه ما باید پشت یک میز بنشینیم و اعتماد از دست رفته باید بازسازی شود و بدیهی است که این امر آسان نخواهد بود، اما ما می‌خواهیم مشارکت سازنده داشته باشیم». از سوی دیگر کلمنت بون، وزیر امور اروپا در فرانسه، روابط با استرالیا را بسیار دشوار توصیف کرد. او از حمایت اتحادیه اروپا استقبال و تأکید کرد که این یک مساله اروپایی است، نه اینکه فقط مشکل فرانسه باشد و اتحادیه باید در دفاع از منافع خود قاطع‌تر عمل کند؛ هرچند مشخص نیست که این اتحادیه چه اقداماتی را می‌تواند به سرعت انجام دهد. فارغ از این مواضع به نظر می‌آید که اروپایی‌ها حالا به دنبال چرخش روابط اقتصادی‌شان با استرالیا هستند. در این راستا رویترز گزارش داده که سفیران اتحادیه اروپا در راستای نمایش خشم این بلوک سیاسی - اقتصادی تدارکات برای افتتاحیه شورای تجاری و فناوری در تاریخ ۲۹ سپتامبر با ایالات متحده را به تعویق انداختند. این گردهمایی‌ که از آن به عنوان پیشرفت مهم در ائتلاف ترانس آتلانتیک یاد می‌شود گویا فعلاً تحت‌تاثیر نزاع میان فرانسه با آمریکا، بریتانیا و استرالیا قرار گرفته است. در ادامه گزارش رویترز آمده است که دو دیپلمات اتحادیه اروپا گفته‌اند که این نهاد خواستار حذف مذاکرات مقدماتی اتحادیه اروپا با شورای تجارت و فناوری ایالات متحده از دستور کار امروز (چهارشنبه) شده است.

اروپایی‌ها معتقد بودند که بایدن پس از استقرار خود در کاخ‌سفید، شکاف‌هایی که ترامپ و تیمش طی چهار سال زمامداری در آمریکا با اتحادیه اروپا به وجود آورده را ترمیم می‌کند؛ اما خروج یکباره از افغانستان و انعقاد پیمان آکوس خلاف این تحلیل را نشان داد

بی‌تفاوتی ایالات متحده به واکنش اروپایی‌ها؛ احتمال تکرار تجربه فرانسه را برای آنها تقویت می‌کند؛ تجربه‌ای که برای فرانسه حدود 40 تا 50 میلیارد دلار آب خورد!

 قاره‌سبز به دنبال اعاده حیثیت

نکته مهم این است که فرانسه در حال ارزیابی تمام گزینه‌ها در واکنش به لغو قرارداد ۴۰ میلیارد دلاری زیردریایی با استرالیاست اما مساله مهمتر این است که آلمان در مقام دفاع از فرانسه برآمده و اعلام کرده که واشنگتن و کانبرا به اعتماد میان متحدان که احیای آن بسیار دشوار خواهد بود، لطمه زده‌اند. این موضع آلمان به نوعی نشان می‌دهد که برلین و پاریس به عنوان دو موتور محرک و اصلیِ اتحادیه اروپا تا حد زیادی علیه آمریکا، استرالیا و بریتانیا با یکدیگر همراه هستند. این همراهی به نوعی نشان می‌دهد که بسیاری از تحلیل‌ها در مورد نگاه جو بایدن به اروپا و عملکرد وی درمورد قاره ‌سبز،‌ کاملاً با اشتباه و خطای تحلیلی روبرو بوده است. کارشناسان و ناظران اروپایی معتقد بودند که بایدن پس از استقرار خود در کاخ‌سفید، شکاف‌هایی که ترامپ و تیمش طی چهار سال زمامداری در آمریکا میان این کشور با اتحادیه اروپا به وجود آورده را ترمیم می‌کند اما دو پرونده به خوبی نشان می‌دهد که این اتفاق نه تنها رخ نداد، بلکه بایدن همانند ترامپ و شاید کمی متفاوت‌تر از او عمل کرده است. پرونده اول که اعتماد اروپا به آمریکای بایدن را خدشه‌دار کرد، خروج نظامیان این کشور از افغانستان و تخلیه همسایة شرقی ایران بود. واقعیت این است که بسیاری از کشورهای اروپایی و حتی بریتانیا هم از این اقدام واشنگتن خبر نداشتند و حالا جز هزینه و انتقادهای گوناگون چیزی برای آنها به جای نمانده است. پرونده دوم هم پیمان آکوس بود که صدای فرانسه و حالا بسیاری از دیپلمات‌های ارشد این قاره را درآورده است. این دو پرونده به نوعی باعث شده تا اروپایی‌ها بار دیگر در فکری عمیق فرو بروند تا جایی که طی روزهای اخیر چندین بار اعلام شده که کشورهای عضو این اتحادیه به دنبال راه انداختن ارتش اروپایی مستقل برای دفاع از خود در برابر تهدیدات احتمالی هستند. فرانسه و سایر کشورهای اروپایی معتقدند که ماندن در پیمان ناتو به معنای تکیه کردن به آمریکاست و این در حالیست که ایالات متحده هنوز با شریک سنتی خود یعنی بریتانیا که به تازگی از جمع کشورهای اتحادیه اروپا خارج شده، وارد مناسبات پیدا و پنهان جدید شده است. اینکه ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه در جمع خبرنگاران در نیویورک و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل از آمریکا انتقاد و مجدداً اعلام می‌کند که انعقاد پیمان آکوس به منزله «خیانت و خنجر از پشت به پاریس» تلقی می‌شود، نشان می‌دهد که فرانسه و سایر کشورهای اروپایی به دنبال اعاده حیثیت خود از واشنگتن هستند؛ چراکه  بی‌تفاوتی ایالات متحده به واکنش اروپایی‌ها؛ احتمال تکرار تجربه فرانسه را برای آنها تقویت می‌کند؛ تجربه‌ای که برای فرانسه حدود 40 تا 50 میلیارد دلار آب خورد!