به گزارش جهان صنعت نیوز: شرایط هسته‌ای ایران نسبت به قبل تغییراتی داشته و جمهوری اسلامی دست به غنی‌سازی ۶۰ درصدی و استفاده از سانتریفیوژهای جدید و تولید اورانیوم فلزی و… زده است. اقداماتی که نگرانی‌هایی را برای غرب و سایر طرفین مذاکرات ایجاد کرده است. به نحوی که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارشی علیه فعالیت هسته‌ای ایران منتشر کرد که احتمال صدور قطعنامه‌ای جدید علیه ایران را بالا برد. گروسی در این گزارش از عدم‌همکاری ایران در ارتباط با پرسش‌های آژانس و همچنین محدودشدن امکانات بازرسی تاسیسات هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرده بود.
اما تنها یکی، دو روز مانده به نشست شورای حکام، رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای گفت‌وگو بر سر دسترسی بازرسان این آژانس به اطلاعات مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای روز یکشنبه ۱۲ سپتامبر (۲۱ شهریور) به تهران آمد و با محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. در نتیجه پس از رایزنی‌های دوساعته، اسلامی در نشستی خبری از تفاهم جدید میان ایران و آژانس بین‌المللی و ادامه مذاکرات فنی در چارچوب پروتکل الحاقی در وین و سپس تهران خبر داد. محمد اسلامی همچنین درباره تعویض کارت‌های حافظه دوربین‌های نظارتی گفت که یک تیم فنی از سوی آژانس برای نصب کارت‌های جدید به ایران خواهد آمد خبر داد. پس از آن ایران برای شرکت در نشست عمومی آژانس ابراز آمادگی کرد و گفت که مذاکرات با آژانس ادامه خواهد یافت. بنابراین توافق حاصله، خطر صدور قطعنامه جدید علیه کشورمان را منتفی کرده است.
پیش‌بینی‌ای که درست از آب درنیامد
گفته می‌شود، پس از ایجاد توافق جدید میان ایران و آژانس بین‌المللی اتمی و موفقیت ایران پس از سال‌ها برای عضویت دائم در سازمان شانگهای و همچنین دستیابی ایران به غنای بالای ۶۰ درصد اورانیوم و… ایران حالا دست پری در مذاکرات برجامی وین دارد و احتمال ازسرگیری آن نسبت به قبل بیشتر و نزدیک‌تر شده است. مذاکراتی که بلومبرگ از احتمال از سرگیری آن در حاشیه کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۲۱ سپتامبر، (هفته جاری) خبر داده است. هر چند که این گمانه‌زنی‌ها تاکنون بارها تکرار شده و آن‌طور که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، پیش‌بینی کرده بود این مهم تا اواخر تیر ماه محقق نشد. اولیانوف در توئیتی نوشته بود: «غریزه‌ام به من می‌گوید که مذاکرات وین بر سر احیای برجام از هفته آینده یعنی حداکثر تا چهارم ژوئیه ازسر گرفته خواهد شد و حتی ممکن است زودتر نیز این اتفاق بیفتد. این مساله قطعی نیست اما احتمال بالایی دارد.»
تلاش غرب برای آغاز دور جدید مذاکرات وین
حالا که به نظر می‌رسد ایران شرایط مذاکره بهتری نسبت به قبل دارد، آمریکا هم در ظاهر، بر بازگشت دوجانبه به برجام تاکید کرده است. جالینا پورتر معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این باره گفته است: «بازگشت دوجانبه به تعهدات برجامی در جهت منافع ملی ایالات متحده آمریکا است و بهترین راه برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران است و بستری برای پرداختن به رفتارهای ایران ایجاد می‌کند. ما خواهان بازگشت دوجانبه به برجام هستیم.» همچنین روز گذشته خبر آمد که هایکو ماس وزیر خارجه آلمان و لیز تراس وزیر خارجه جدید انگلیس نیز در گفت‌وگویی تلفنی بر لزوم ازسرگیری هرچه سریع‌تر مذاکرات برجامی با ایران تاکید دارند؛ موضوعی که درباره آن نظر کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاست خارجی را جویا شدیم و آنها به ارزیابی شرایط جدید ایران و احتمال از سرگیری مذاکرات برجام در دولت جدید پرداختند.
احیای برجام برای ما اجتناب‌ناپذیر است
مرتضی مکی کارشناس بین‌الملل در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در این‌باره گفت: «دولت رییسی در ضرورت احیای مذاکرات برجام تردیدی ندارد و به خوبی می‌داند که در شرایط تحریم‌ها بدون دیپلماسی امری محقق نمی‌شود اما اینکه چگونه بخواهند مذاکرات احیا شود، با توجه به تغییراتی که در وزارت خارجه انجام شده، جمهوری اسلامی نمی‌تواند مثل گذشته مذاکرات را پیش ببرد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: «انتخاب آقایان باقری‌کنی به عنوان معاون سیاسی و امیرعبداللهیان به عنوان وزیر خارجه دو انتخاب و پالس مثبت و منفی به طرف‌های برجام است تا همچنان موضوع برجام را در ابهام نگه دارد.»
او به توافق جدید ایران با آژانس بین‌المللی اتمی اشاره کرد و گفت: «توافقی که ایران با آژانس اتمی داشت تلاشی برای باز نگه‌داشتن پنجره مذاکرات است. این مذاکرات با این هدف بود که فشار روی ایران را کمتر کند و این پالس را بفرستند که ایران همچنان خواستار احیای مذاکرات برجام است. اما همان‌طور که آقای امیرعبداللهیان گفت عجله‌ای برای این کار نیست.»
مکی هدف ایران از این تعلل را این‌گونه بیان کرد: «ایران شاید می‌خواهد با خریدن زمان و پیشرفت در برنامه‌های هسته‌ای، امتیازات بیشتری در مذاکرات بگیرد. اما اینکه این سیاست تا چه حد می‌تواند موثر و موفق باشد که آمریکا امتیازات بیشتری به دولت آقای رییسی نسبت به دولت آقای روحانی بدهد، بحث دیگری است.»
او اظهار کرد: «توافق ایران با آژانس نشان می‌دهد ایران می‌خواهد مذاکرات برجام را گام به گام و آهسته پیش ببرد و سفر آقای اسلامی به وین هم می‌تواند شروعی برای احیای مذاکرات برجام باشد. اما همان‌طور که گفته شد ابهام زیادی درباره چگونگی احیای آن وجود دارد.»
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای گفت: «این عضویت شاید بتواند اعتماد به نفس ایران را نسبت به مذاکرات برجام و رسیدن به خواسته‌های حداکثری‌اش تقویت کند؛ اما واقعیت این است که بهره‌برداری سیاسی از عضویت در شانگهای شاید تاثیر خاصی در مذاکرات وین نداشته باشد. از این جهت که حتی اگر بخواهیم با نگاه به شرق و تبادلات بانکی و پولی و کالایی خود را افزایش دهیم، بدون رفع تحریم‌های غرب اتفاق جدی در این باره رخ نخواهد داد.»
او درباره اصرار آمریکا و اروپا به ایران برای از سرگیری مذاکرات تاکید کرد: «هر دو طرف سعی دارند توپ را به زمین دیگری بیندازند و دیگری را وادار به بازگشت به زمین مذاکرات کنند تا از خواسته‌های حداکثری‌اش پایین بیاید. اما اروپایی‌ها از شروع نشدن مذاکرات نگرانند و معتقدند اهدافی که منجر به امضای برجام در سال ۲۰۱۵ شد ممکن است گفته شود دیگر موضوعیت ندارد. بنابراین مقامات اروپایی به اهمیت اجرای برجام به خوبی آگاهند و با توجه به تحولاتی که در افغانستان رخ داده است، به دنبال احیای برجام هستند و هرگونه تعلل در این باره را دارای پیامدهای امنیتی بالایی می‌دانند.»
مکی با تاکید بر اینکه تعلل در از سرگیری مذاکرات و احیای برجام به ضرر ما است، بیان کرد: «هر روزی که مذاکرات به تاخیر بیفتد باید نسبت به تحریم‌هایی که انجام شده هزینه بیشتری بپردازیم و نباید فراموش کنیم که احیای برجام و از سرگیری آن برای ما اجتناب‌ناپذیر است.»
اوایل اکتبر آغاز دور هفتم مذاکرات
حسن بهشتی‌پور، دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل اما «عضویت ایران در سازمان منطقه‌ای شانگهای» را بی‌تاثیر در مذاکرات برجام دانست و به «جهان‌صنعت» گفت: «این مساله تاثیری در مذاکرات وین ندارد چرا که این دو موضوع ارتباط مستقیمی با یکدیگر ندارند. در بحث مذاکرات هسته‌ای هم روسیه و هم چین از قبل در مذاکرات بوده‌اند و با عضویت ایران در شانگهای، موضع آنها درباره ایران تغییری نخواهد کرد.»
او افزود: «بنابراین تا زمانی که ایران با آژانس هسته‌ای همکاری می‌کند، آنها از ایران پشتیبانی خواهند کرد و فعالیت ایران تحت نظر آژانس تهدیدی برای آنها محسوب نمی‌شود. اما اگر ایران به سمت فعالیت غیرصلح‌آمیز برود، وضعیت فرق خواهد کرد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل تصریح کرد: «با توجه به فشار مضاعف تحریمی که بر دوش مردم ایران قرار دارد، هر چقدر زودتر به مذاکرات برجامی بازگردیم به نفع ماست. چرا که فشارهای تحریمی آمریکا حتی بر متحدان ایران مثل هند، چین و کره‌جنوبی هم اثر گذاشته است و آنها مبادلات خود با ایران را قطع کردند. حتی روسیه پروژه‌هایش را متوقف کرد. پس باید واقع بین باشیم.»
بهشتی‌پور بر نگاه واقع‌بینانه نسبت به مسائل پیرامونی تاکید کرد و گفت که ایران در حقیقت نسبت به گذشته دست پرتری در مذاکرات دارد و با توجه به شرایط دولت جدید، احتمال آغاز دور هفتم مذاکرات اوایل اکتبر خواهد بود.
این کارشناس بین‌الملل توضیح داد: «از اردیبهشت ۹۸ که ایران از تعهدات برجامی خود خارج شد و دست به غنی‌سازی با درصد خلوص بیشتری زد، قدرت هسته‌ای خود را بالا برد. این به آن معنا است که قدرت چانه‌زنی ما در مذاکرات بالا رفته است. اما به این معنا نیست که حتی اگر بمب اتم هم بسازیم، آمریکا تحریم‌ها علیه ما را لغو خواهد کرد و اگر این‌طور بود باید تحریم‌ها علیه کره شمالی را نیز لغو می‌کرد.»
به گفته کارشناسان از سال ۹۸ به بعد که ذخایر اورانیوم ما بالا رفت و تعداد سانتریفیوژها افزایش یافت و متنوع‌تر شد، قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات بالا رفت و حالا نسبت به قبل شرایط بهتری در مذاکره داریم. اما نباید فراموش کرد که صرفا افزایش قدرت هسته‌ای نمی‌تواند برای ما راهگشا باشد و باید در کنار آن قدرت اقتصادی خود را نیز افزایش دهیم و دست به اصلاحات اقتصادی هم بزنیم. در این صورت اگر تحریم‌ها لغو شوند مردم می‌توانند کمر راست کنند و کمی نفس بکشند. درغیر این صورت صرفا با داشتن حتی بمب اتم هم شرایط برای مردم غیرقابل تحمل خواهد بود. بنابراین همان‌طور که کارشناسان تاکید دارند ما ناگزیر از ادامه مذاکرات به امید برداشته شدن تحریم‌ها هستیم.
∎
نظر شما