جی پلاس؛ سیر صعودی قیمت برنج ایرانی در فصل برداشت همچنان ادامه دارد اما درحالی‌که مسئولان وزارت جهادکشاورزی افزایش قیمت برنج خارجی را عامل این گرانی می‌دانند، فعالان صنفی و واردکنندگان، رشد هزینه تمام‌شده تولید، تورم و سودجویی و دلال‌بازی را منشأ این گرانی می‌دانند.

افزایش قیمت هر کیلوگرم برنج مرغوب ایرانی تا مرز 45 هزار تومان، نرخ 22 تا 24 هزار تومانی برنج هندی درجه یک و رسیدن قیمت هر کیلوگرم برنج سفید پاکستانی به مرز 30هزارتومان موجب شده تا سهم برنج ایرانی و خارجی در سفره مصرفی خانوارها هر روز کمتر شده و اقشار کم‌درآمد به سمت استفاده از محصولات جایگزین مانند ماکارونی در سبد مصرفی خود روی آورند. به‌گفته دست‌اندرکاران بخش تولید، با وجود کاهش نسبی سطح زیرکشت و تولید برنج ایرانی در سال زراعی جاری به‌دلیل خشکسالی و تغییر الگوی کشت، هیچ کمبودی در بازار برنج وجود ندارد اما علاوه بر رشد هزینه تمام‌شده تولید و نرخ تورم که موجب کاهش عرضه برنج تولیدی تازه کشاورزان به بازار به امید افزایش بیشتر قیمت‌ها شده است، تأثیر‌پذیری قیمت برنج خارجی از نوسان نرخ ارز نیمایی نیز زمینه افزایش قیمت این محصول استراتژیک را فراهم کرده است؛ موضوعی که اخیرا، فرامک عزیز‌کریمی، مدیرکل دفتر غلات و کالاهای اساسی وزارت جهادکشاورزی با اشاره به آن اعلام کرد، میزان تولید امسال برنج نسبت به سال گذشته حدود 300هزار تن و نسبت به 2سال گذشته‌(98) حدود 600 تا 700هزار تن افت داشته و در مجموع طی این مدت سطح زیرکشت و تولید برنج 19 تا 20درصد به‌دلیل کاهش 40درصدی بارندگی و کمتر‌شدن سطح زیرکشت کاهش داشته و امسال 3میلیون و 390هزار تن شلتوک و 2میلیون و 200هزار تن برنج سفید در کشور برداشت می‌شود. نمی‌توان گفت که افت تولید برنج عامل گرانی اخیر این محصول است؛ چرا‌که هیچ کمبودی در برنج ایرانی و خارجی در بازار نداریم اما وقتی نرخ رسمی تورم بالای 40درصدی در کشور را شاهد هستیم، گرانی برنج نیز اجتناب‌ناپذیر است.

او تأکید کرد که علت اصلی گرانی چند هفته اخیر برنج ایرانی رشد قیمت برنج درجه یک هندی است. رصد تغییرات قیمت عمده‌فروشی برنج خارجی در مرداد‌ماه امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل نیز بیانگر افزایش قیمت هر کیلوگرم انواع مرغوب برنج وارداتی (هندی درجه یک) از 20 به 30هزار تومان است. این دیدگاه در حالی مطرح شد که برخی فعالان صنفی و وارد‌کنندگان برنج، از ثبات نسبی قیمت برنج خارجی با وجود کاهش واردات و نوسان نرخ ارز به‌دلیل افت تقاضای ناشی از کاهش قدرت خرید مردم خبر می‌دهند.

 افت سطح زیرکشت ارقام کیفی

یک عضو هیأت‌مدیره انجمن برنج ایران با بیان اینکه امسال کشاورزان به کشت ارقام پرمحصول روی آوردند و به تناسب آن از میزان کشت برنج‌های کیفی کاسته شده است، درباره علل افزایش قیمت برنج در بازار و رسیدن قیمت برنج ایرانی به ۴۵هزار تومان، گفت: قیمت ارقام کیفی و محلی ازجمله برنج هاشمی و طارم در اردیبهشت‌ماه نیز همین وضعیت را داشته اما نرخ ارقام پر‌محصول مانند ندا، شیرودی و فجر کمتر از ۳۰‌هزار تومان است. علی اکبریان، افزود: امسال ٧٠‌درصد کشت برنج، اختصاص به ارقام پرمحصول داشته و حدود ٣٠‌درصد آن مربوط به ارقام کیفی و محلی بوده است. همچنین هزینه‌های تولید برای کشاورزان بسیار بالا رفته ‌و دولت باید به کشاورزان در تأمین نهاده ازجمله سم و کود کمک کند اما متأسفانه امسال این اتفاق نیفتاد و کشاورزان مجبور شدند این نهاده‌ها را از بازار آزاد با قیمت‌های بسیار بالا تأمین کنند. این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه حدود ۷‌ماه قبل کشاورزان گلایه می‌کردند که با کمبود نهاده مواجه هستند، گفت: آن زمان کسی به‌گفته‌های کشاورزان و نیازهای آنان توجه نکرد و علاوه بر قیمت نهاده‌های تولید، دستمزد کارگران و اجاره زمین نیز افزایش چشمگیری داشته است. او افزود: برنج‌های کیفی از کشاورزان به قیمت کیلویی ٣١ تا حداکثر ٣٣هزار تومان خریداری می‌شود اما اینکه در بازار تهران به قیمت کیلویی ۴۶هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، ربطی به کشاورز ندارد.

رشد 38 درصدی قیمت برنج ایرانی

دبیر‌کل اتحادیه بنکداران مواد غذایی با بیان اینکه برنج ایرانی از ابتدای امسال 38درصد افزایش قیمت داشته و نرخ عمده‌فروشی هر کیلوگرم برنج ایرانی که قبلا 31هزار تومان بود به 41هزار تومان افزایش یافته است، گفت: افزایش هزینه تمام‌شده تولید مانند هزینه‌های کود، سم، کارگر و... موجب شده تا تولید‌کنندگان نیز قیمت برنج را براساس نرخ تورم سایر اقلام خوراکی افزایش دهند. قاسم علی‌حسنی‌ افزود: واقعیت آن است که با نرخ تورم کنونی، برنج ایرانی گران نیست و قیمت یک کیلوگرم برنج ایرانی درجه یک معادل با قیمت یک نوشابه انرژی‌زا و یا آدامس خارجی است اما هزینه‌های دلاری و درآمدهای ریالی مردم موجب انتقاد از گرانی برنج شده است.

او با رد تأثیر گرانی برنج خارجی بر افزایش اخیر قیمت برنج ایرانی، افزود: تاکنون برنج خارجی زیر قیمت تمام‌شده واردات فروخته شده، واردات برنج اندازه‌ای بوده که نیاز بازار را تامین کند و نه‌تنها کمبودی در بازار برنج خارجی نداریم بلکه تا چند‌ماه پیش برخی فروشندگان برای توزیع روغن نباتی، خریداران را ملزم به خرید برنج برای دریافت سهمیه روغن می‌کردند. او قیمت عمده‌فروشی هرکیلوگرم برنج هندی را از 19‌هزار و 500 تا 24هزار تومان بنا بر نوع و کیفیت و نرخ عمده‌فروشی برنج پاکستانی را 26هزار تومان دانست و گفت: قیمت برنج خارجی نسبت به 2‌ماه قبل تغییری نکرده و قیمت تمام‌شده برنج وارداتی با ارز نیمایی در بندرعباس حدود 23هزار تومان است اما به نرخ 19هزار و 500 تا 23تومان فروخته می‌شود این در حالی است که خواب طولانی برنج وارداتی در گمرکات و هزینه‌های تحمیلی آن موجب شده تا هزینه تمام‌شده واردات برنج افزایش یابد.

حسنی‌ افزود: هیچ کمبودی در بازار برنج ایرانی یا خارجی نداریم چرا‌که رصد بازار 144رسته صنفی بیانگر رکود کامل این بازارهاست، مشتری نیست و همه منتظرند تا اتفاق مثبتی در زمینه کاهش نرخ تورم بیفتد. با این روند گرچه هنوز برنج تازه ایرانی به بازار نیامده اما درصورت عرضه نیز قیمت‌ها همین است. او قیمت 45هزار تومانی برنج ایرانی را منطقی دانست و گفت: کشاورزی که با تورم مواجه است، یک سال برای فروش هر کیلوگرم برنج مرغوب ایرانی به نرخ بنکداری 43هزار تومانی و خرده‌فروشی 45هزار تومانی صبر می‌کند، پس نمی‌توان گفت این نرخ برنج بالاست اما واقعیت آن است که میزان درآمد و قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش یافته است. او افزود: براساس بررسی‌ای که اتحادیه کشوری بنکداران مواد غذایی‌ در 11سال گذشته (89 تا 1400) از 2هزار قلم کالا انجام داده، قیمت‌ها از 1100درصد (اقلام مشمول قیمت‌گذاری دولتی) تا 1800درصد(اقلام کالایی آزاد) افزایش یافته است. بر این اساس با کاهش 35درصدی فروش مواد غذایی در 5ماهه امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل مواجه هستیم؛ چرا‌که وقتی قیمت‌ها افزایش می‌یابد با کاهش تقاضا مواجه می‌شویم. حسنی تأکید کرد: تقریبا در همه اقلام مواد غذایی کاهش مصرف را داشته‌ایم اما در برنج این کاهش تقاضا بیشتر بوده و برنج با ماکارونی جایگزین شده است. همانطور که وقتی گوشت گران می‌شود، مردم به سمت مصرف سویا می‌روند.

کاهش 87 درصدی واردات برنج

دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج با رد ادعای مسئولان وزارت جهادکشاورزی در مورد تأثیر افزایش قیمت برنج خارجی بر گرانی برنج ایرانی، گفت: بارها ستاد تنظیم بازار کشور به سخنان وزارت جهادکشاورزی در مورد کمبود و گرانی برنج خارجی واکنش نشان داده و این موضوع را رد کردند. حتی وزارت جهاد با وجود موافقت وزارت صمت با رفع ممنوعیت واردات برنج در دوره کشت در نشست ستاد تنظیم بازار مخالفت کرد. مسیح کشاورز، قیمت خرده‌فروشی هر کیلوگرم برنج سفید پاکستانی که نزدیک به برنج ایرانی است را30هزار تومان دانست و گفت: عمده‌فروشان برنج پاکستانی را با قیمت هر کیلوگرم 25هزار تومان خریداری و با احتساب نرخ سود 23درصدی بنکداری و خرده‌فروشی با قیمت حدود 30هزار تومان عرضه می‌کنند. همچنین نرخ خرده‌فروشی هر کیلوگرم برنج درجه یک هندی در محدوده 22 تا 24هزار تومان است اما وقتی قیمت برنج ایرانی افزایش می‌یابد، تخلفات در بازار خرده‌فروشی برنج نیز بیشتر می‌شود. او با اشاره به کاهش واردات برنج، افزود: از ابتدا تا پایان تیر‌ماه امسال 200هزار تن برنج توسط بخش خصوصی وارد شده است.

این در حالی است که واردات برنج در سال گذشته نیز به‌دلیل نیمایی‌شدن ارز واردات 50درصد کاهش داشت. بر این اساس باید مبنای صحیح واردات برنج را سال98 قرار دهیم که با این روند در 4ماهه امسال نسبت به 4ماهه سال‌98 واردات برنج حدود 87درصد کاهش داشته است. کشاورز همچنین از کاهش مصرف برنج خارجی به‌دلیل افزایش قیمت‌ها خبر داد و گفت: میزان مصرف برنج خارجی در سال‌99 نسبت به 98 حدود 50درصد و امسال حدود 77درصد کاهش داشته و برنج از سفره برخی مردم خارج شده است.

مکث

دلال بازی منشاء گرانی برنج

دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج، گرانی اخیر برنج ایرانی را ناشی از عوامل روانی دانست و گفت: کسی که برنج ایرانی ‌‌مصرف می‌کند، قادر به استفاده از برنج خارجی نیست تا نوسان قیمت این نوع برنج تأثیری در گرانی برنج ایرانی داشته باشد. کشاورز‌ افزود: انتظارات تورمی بازار برنج با استناد به کمبود تولید و واردات برنج غیرواقعی است که موجب می‌شود تا برخی افراد در بازار قیمت‌سازی‌ کنند. این در حالی است که رابطه برنج ایرانی با برنج خارجی یک‌طرفه است؛ بدان معنا که وارد‌نشدن برنج خارجی منجر به افزایش قیمت برنج ایرانی می‌شود اما با واردات برنج خارجی، قیمت برنج ایرانی فقط تثبیت می‌شود و هیچ‌گاه واردات برنج تهدیدی برای برنج ایرانی نبوده است. وی‌ افزود: اگر بازار برنج ایرانی مدیریت شده بود، می‌توانست با تثبیت قیمت‌ها سهم بازار برنج خارجی را تصاحب کند اما اکنون رکود تورمی موجب شده ‌تا با وجود افت تقاضا، قیمت‌ها افزایش یابد. این در حالی است که از زمانی که ارز واردات برنج نیمایی شد، تهدید واردات برنج ایرانی توسط برنج خارجی از بین رفت، اما متأسفانه مدیریتی در بخش خصوصی و دولتی برای حمایت از برنج ایرانی نیست تا با تثبیت قیمت‌ها مردم به سمت مصرف برنج ایرانی رفته و به‌تدریج واردات برنج خارجی کم شود. دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج افزود: یکی از استدلال‌های ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت اینکه در فصل برداشت نباید قیمت‌ها افزایش یابد، این در حالی است که درست در فصل برداشت و با ممنوعیت واردات برنج خارجی، قیمت برنج ایرانی را افزایش ‌می‌دهند. این افزایش قیمت مربوط به کشاورزانی نیست که برای تامین مایحتاج عمومی خود برنج را قبلا فروخته و پیش‌خور کرده‌اند، بلکه دلال‌ها قیمت برنج ایرانی را تا هر کیلوگرم 45هزار تومان افزایش می‌دهند. دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج تأکید کرد: به‌نظر می‌رسد در فصل برداشت بعد روانی ممنوعیت واردات برنج موجب رشد قیمت برنج ایرانی می‌شود و علت اینکه ‌با وجود کاهش واردات برنج خارجی در 4ماهه نخست امسال و توقف واردات در دوره ممنوعیت برداشت برنج ایرانی(از 31تیر‌ماه امسال) شاهد افزایش چشمگیر قیمت برنج خارجی نبوده‌ایم نیز افت شدید تقاضای ناشی از گرانی برنج است.

منبع: همشهری