به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری فارس، «میثم غفاری نژاد» پژوهشگر گروه غرب آسیا و شمال آفریقا در پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام به بررسی سیاست خارجی دولت بایدن در قبال قاره آفریقا پرداخت.

غفاری نژاد در یک یادداشت اختصاصی برای خبرگزاری فارس نوشت، در دولت ترامپ، او با تاکید بر شعار «اول آمریکا» توسعه روابط با آفریقا را به حاشیه راند و با توصیف قاره آفریقا به عنوان «کشورهای بی قاعده»، از امضای «توافقنامه تجارت با کشورهای آفریقایی» امتناع کرد. ترامپ برخلاف روسای جمهوری سابق ایالات متحده به آفریقا سفر نکرد و مسائل این قاره را از نزدیک در دستور کار قرار نداد؛ بلکه این امر از طریق حلقه­ مشاوران و کابینه دولت پیگیری می­شد.

 برای مثال، جان بولتون، مشاورامنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۱۸  از راهبردآمریکا جهت کمک­ به توسعه اقتصادی و امنیت در قاره آفریقا صحبت کرده بود. به علاوه در دوره ترامپ،کمک­های آمریکا به آفریقا اغلب در چارچوب طرح­های کنگره در حوزه هایی همچون مبارزه با بیماری ایدز و سایر کمک­های بشردوستانه قرار داشت و از طریق وزارت خارجه و «آژانس توسعه بین­المللی آمریکا» صورت می­گرفت. ترامپ در چارچوب رقابت با چین در سطح کلان بین المللی، طرح تشویق سرمایه­گذاری در آفریقا از طریق «آژانس توسعه بین­المللی آمریکا» را نیز مطرح کرد؛ اما این طرح در مقایسه با حجم و فعالیت اقتصادی چین در آفریقا وزن ناچیزی داشت.

رویکرد و اهداف مدنظر دولت بایدن در آفریقا

 برخلاف دوره ترامپ، جو بایدن رئیس جمهور جدید ایالات متحده، تقویت چندجانبه­گرایی در سطح جهان را پیگیری می­کند، آفریقا را در دستورکار سیاست خارجی خود قرار داده است. ارسال پیام تصویری به نشست اتحادیه آفریقا در ژانویه ۲۰۲۱ بیانگر اهمیت آفریقا در دستگاه سیاستگذاری کاخ سفید است.

در دوره دولت اوباما بایدن به عنوان معاون اول رئیس جمهور، تعهد خود را نسبت به اجرای طرح «­ابتکاری رهبران جوان آفریقایی» موسوم به «یالی» اعلام کرد. این طرح با هدف حمایت از رهبران آفریقاییِ جوان جهت رشد و شکوفایی در این قاره، تقویت دموکراسی و ارتقاء صلح و امنیت شکل گرفت. مطابق این طرح، چهار مرکز فرماندهی در سنگال، غنا، کنیا و آفریقای جنوبی تاسیس شد و تا سال ۲۰۱۴ بیش از ۵۰۰ جوان آفریقایی در قالب طرح یالی به آمریکا رفتند.

اکنون بایدن ضمن پیگیری هدف فوق، تقویت چندجانبه­گرایی و ایجاد موازنه در برابر چین را مد نظر قرار دارد. نخستین مشارکت او در یک رویدادهای بین المللی، ارسال پیام تصویری به سی و چهارمین اجلاس «اتحادیه آفریقا» بود؛که در قالب آن خواستار تقویت چندجانبه گرایی و چشم اندازهای همکاری با دولت­های آفریقایی شد.

موازنه‌­سازی در برابرچین

 در کنار چندجانبه‌­گرایی، تلاش برای رقابت و موازنه با چین از دیگر دلایل توجه بایدن به آفریقا است. گریگوری میکس، رئیس کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان در مورد لزوم تغییر دیدگاه آمریکا درباره قاره آفریقا مبتنی بر رقابت با چین هشدار داد.  از نظر میکس، نگاه بسته واشنگتن به آفریقا باعث نفوذ و سیطره چین و ترکیه بر این جغرافیا شده که این مسئله عامل عقب ماندن آمریکا از صحنه رقابت با چین در این قاره است. در همین زمینه، دولت بایدن برای تقویت حضور خود در آفریقا دست به یک سلسله اقدامات زد که در ذیل بدان اشاره می‎شود؛

لغو فرمان اجرایی دونالد ترامپ

 بایدن در اولین روزهای تصدیِ دولت خود در ژانویه ۲۰۲۱، فرمان «ممنوعیت سفر» را که دولت ترامپ در سال ۲۰۱۷ علیه شهروندان هشت کشور شامل ایران، سوریه، یمن، لیبی، ونزوئلا،کره‌شمالی و دو کشور آفریقایی یعنی چاد و سومالی اعمال کرده بود، لغو کردکه بیان­گر نگرش دولت بایدن به آفریقا است.

تعیین «جفری فِلِتمن» معاون سابق دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی به عنوان نماینده ویژه دولت آمریکا در امور شاخ آفریقا، بر این باور است که این مسئله بیانگر اهتمام ویژه بایدن به مسائل آفریقا است. ماموریت فلتمن حل و فصل سه مساله «نزاع سد النهضه»، «بحران اقلیم تیگرای» در شمال اتیوپی و افزایش «تنش میان سودان و اتیوپی» است.

آفریکام؛ ستاد فرماندهی آمریکا در آفریقا

 ستاد فرماندهی آمریکا در آفریقا موسوم به «­­آفریکام»، یکی از واحدهای نیروهای رزمی آمریکا به شمار می­رود که تحت مدیریت وزارت دفاع ایالات متحده تشکیل شد. فرمان تاسیس این واحد در فوریه 2007 از سوی دولت بوش صادر شد و مقرآن در اشتوتگارد آلمان قرار دارد. تسهیل همکاری نظامی میان ایالات متحده و دولت­های آفریقایی  مهم­ترین فلسفه تشکیل این ستاد است. آفریکام به منظور مدیریت و کنترل بهترحوزه ماموریت خود، قاره آفریقا را به پنج منطقه(آفریقای شمالی، آفریقای غربی، آفریقای شرقی، آفریقای میانه و آفریقای جنوبی) تقسیم کرده است. براساس آمار، ایالات متحده دارای 34 پایگاه نظامی در سرتاسر قاره آفریقا است که اغلب آن­ها در شمال، شاخ  و غرب آفریقا (پنج پایگاه در نیجر) قرار دارند.

پایگاه جیبوتی با  ۲.۰۰۰ سرباز بزرگترین مرکز حضور نیروهایی آمریکا در آفریقا است. بعد از این کشور، نیجر با ۸۰۰  نیرو، دومین میزبان بزرگ نیروهای آمریکایی است. پایگاه آمریکا در سومالی با ۴۰۰ نیرو، سومین پایگاه بزرگ آفریکام در آفریقاست. کامرون(با ۱۰۰ نیرو) و اوگاندا(با ۵۶ نیرو) در رده­های بعدی قرار دارند.تصمیم آمریکا برای خروج ۷۰۰ سرباز از سومالی در ژانویه ۲۰۲۰، آینده «ستاد فرماندهی نظامی آمریکا در آفریقا» موسوم به «آفریکام» در آفریقا را با ابهام مواجه کرده است. در پایگاه­های نظامی آمریکا در جیبوتی، پهبادهای بسیاری وجود دارد که در جنگ­های داخلیِ سومالی و جنگ یمن مشارکت می­کنند.

 پیوست جغرافیایی و امتداد ژئوپلتیکی میان آفریقا با شبه جزیره عربستان و خلیج فارس و نیز با قاره اروپا باعث اتصال زنجیره­ای سه قاره به یکدیگر شده است. بایدن با درک این وضعیت و نیز حضور فزاینده چین و دیگر قدرت­های نوظهور در قاره آفریقا به دنبال تقویت چندجانبه گرایی در آن است. با توجه به منابع غنی معدنی و طبیعی در آفریقا و با در نظر گرفتن این نکته که بین ۳۲ تا ۳۳% از آراء سازمان ملل به ۵۴ کشور آفریقایی تعلق دارد؛ استفاده از وزنه دیپلماتیک و سیاسی این قاره در مجامع بین المللی از سوی بایدن نیز مطرح است. باید خاطر نشان کرد که راهبرد موازنه سازی درقبال چین که به عنوان یکی از مولفه های کلیدی سیاست خارجی دولت بایدن به شمار می‎رود، در حوزه ژئوپلیتکی آفریقا نیز دنبال می‎‌شود.

انتهای پیام/.