طی سال های اخیر بویژه در دوران ترامپ، اگرچه در بحبوحه رقابت های انتخاباتی دو  جناح سیاست در آمریکا دست خود را در ایجاد داعش رو کردند، اما برغم آنکه مشخص شد چه جریانی این گروه مخوف تروریستی را در عراق و سوریه راه اندازی کرده، تلاش برای ثبت سفارشی تاریخ بر پایه دروغ و تحریف همچنان ادامه دارد؛ چه از طریق رسانه های شنیداری، مطبوعات و اخیرا شبکه های اجتماعی و چه در سطح گسترده در عالم سینما !

اکنون ماه هاست که یک فیلم آمریکایی- اماراتی به نام "موصل" توسط شبکه های وابسته و جریان رسانه ای غربی- عربی - عبری به نمایش درآمده است، فیلمی که هدف آن تحریف تاریخ و جابجا کردن قربانیان با جنایتکاران جنگی است.

این نوشتار نگاهی دارد به ابعاد سیاسی فیلم "موصل" که علاوه بر دستکاری تاریخی، تلاشی است در راستای تخریب روابط راهبردی ایران و عراق، تحریف تاریخ و کوچک نمایی نقش نیروهای محور مقاومت در مبارزه با داعش و زمینه سازی برای اعمال تغییرات دیکته شده توسط غرب در ساختارهای نظامی امنیتی عراق.

فیلم سینمایی "موصل" بازگوکننده نبرد نیروهای موسوم به "تیم سوات نینوا" با تروریست های داعش است که سازندگان آمریکایی-اماراتی فیلم سعی کرده اند این واحد تحت آموزش ارتش ایالات متحده را به عنوان واحد اصلی در عملیات آزادسازی موصل در سال ۲۰۱۶ معرفی کنند. البته علیرغم روایت های ساختگی و اغراق آمیز و شگردهای سینمایی، فیلم موصل بر بستری حداقلی از رویدادهای واقعی نیز قرار گرفته است. شخصیت سرگرد جاسم که فرماندهی تیم سوات را در فیلم بر عهده دارد در واقع الهام گرفته از شخصیت دو نفر از فرماندهان ارشد نیروهای سوات به نام های سرهنگ ریان عبدالرزاق و سرگرد مظهر سعدون است.

نیروهای سوات (Special Weapons And Tactics - SWAT) از جمله نیروهای عراقی تحت آموزش و حمایت ارتش آمریکا هستند که در سالهای پس از سقوط رژیم بعث در این کشور تشکیل شده اند. سوات در اصل نام بخشی از پلیس ایالات متحده است که بیشتر در عملیات های رهایی گروگانها یا مقابله با گروه های مسلح تبهکاری یا اقدامات ضدتروریستی فعالیت می کند. در ایران نیز شاید سوات را بشود با نیروهای زبده "نوپو" وابسته به نیروی انتظامی مقایسه کرد. در عراق، نیروهای سوات رسما زیر شاخه پلیس فدرال این کشور به حساب می آیند هرچند عملا با توجه به ضعف ارتش و فروپاشی نیروهای نظامی در عصر پس از صدام، ماموریت های جنگی و ضدتروریستی فراتر از حد وظایف پلیس نیز به آنها محول شده است و به نوعی به همراه چند واحد عملیاتی دیگر، به بازوی نظامی و اهرم فشار جناح های نزدیک به آمریکا در صحنه سیاسی عراق تبدیل شده اند.

در دولت الکاظمی هم تلاش زیادی برای برجسته کردن مجموعه های نظامی تاسیس شده توسط آمریکا و جایگزینی آنها به جای واحدهای بومی تر مانند ارتش و پلیس و نیز الحشد می شود. در هر صورت این نیروها در عراق از لحاظ ساختار سازمانی، نحوه آموزش و جهت گیری سیاسی، آنطور که برخی ها اعتقاد دارند، گرایش های آمریکایی دارند. در فیلم هم به ارتباط این گروه با نیروهای ائتلاف و ارتش آمریکا پرداخته است. حتی در یک سکانس فیلم گفته می شود که برای انهدام یکی از مواضع داعش در شهر می توان مختصات محل را به آمریکایی ها داد که البته به جهت تخریب کور و غیر مسئولانه آتشباری ارتش آمریکا با این نظر مخالفت می شود. از لحاظ پوشش و تجهیزات انفرادی نیز سوات عراقی به مدل آمریکایی خود شباهت فراوان دارد. خودروهای مورد استفاده این نیروها در فیلم نیز همان "هاموی"  (Humvee) معروف است که ای ام جنرال برای ارتش آمریکا ساخته بود و نسخه غیر نظامی آن یعنی "هامر" در ایران به خوبی شناخته شده است. تجهیزات نظامی از جمله نارنجک اندازهای آمریکایی MK۱۹ که بر فراز خودروهای زرهی سوات نصب شده است نیز بیشتر بر هویت آمریکایی این گروه تاکید می کند.

قوات یا همان نیروهای سوات که امروزه مورد توجه سعودی ها و آمریکایی ها قرار گرفته، در سال های آغازین تاسیس، به شدت مورد نفرت همین کشورهای حوزه خلیج فارس بود، بطوری که این نیروها را "جیش المالکی"و یا «قوات القذره» (نیروهای کثیف) توصیف می کردند.

تحریف جنگ

نیروهای سوات در قالب پلیس فدرال عراق در عملیات آزادسازی موصل که در اکتبر ۲۰۱۶ آغاز شد و به مدت بیش از ۸ ماه به طول انجامید، در کنار سایر نیروها مشارکت داشتند هر چند که به گزارش خبرنگار ایرنا که برای پوشش رسانه ای عملیات های آزادسازی شهرهای عراق از اشغال داعش، مستقیما در صحنه درگیری ها حاضر بود، نقش این نیروها در مقایسه با نقش نیروهای واکنش سریع و پلیس فدرال وابسته به وزارت کشور و نیز الحشدالشعبی، از وزن و اهمیت کمتری برخوردار بود و همچنین بر خلاف روایت فیلم "موصل" تضاد و برخوردی نیز بین سوات و سایر نیروهای در حال جنگ با داعش وجود نداشت و همه در عملیات از یک فرماندهی واحد تبعیت می کردند. اختلافات به حدی کم بود که در سطح رسانه ها هیچ به نظر نمی آمد و کلیه هماهنگی ها در اتاق های عملیات به خوبی انجام می شد.

یک دروغ دیگر این فیلم آنجاست که در جریان عملیات موصل نیروهای نظامی تحت نظر آمریکایی ها با نیروها و واحدهایی که با مستشاران ایرانی کار می کردند، آنگونه که فیلم روایت می کند،‌ از نظر جغرافیای نبرد هیچ ارتباطی با هم نداشتند، چه رسد به اینکه بر سر تاریخ و ایدئولوژی بحث و جدل هم کنند.

حرکت عملیات موصل که از اواسط زمستان ۹۵ شروع شد و تا تابستان ۹۶ هنگام آزادی کامل شهر ادامه داشت، به این ترتیب بود که نیروهای پلیس فدرال و واکنش سریع که هر دو متعلق به وزارت کشور است از مناطق جنوبی به سمت مرکز شهر حرکت کردند و نیروهای ارتش عراق و سازمان مبارزه با تروریسم و سوات از شمال به سمت مرکز شهر سرازیر شدند تا در ۱۸ تیر ۹۶ در مسجد النوری به هم برسند. 

بکار بردن واژه صفوی از سوی نیروی سوات و اطلاق آن به یک ایرانی، مورد دیگری است که نشان می دهد کارگردان و نویسندگان فیلم توجه نداشته اند که این لفظ را تکفیری ها و وهابی ها مانند داعش و القاعده به ایرانی ها اطلاق می کنند.

علاوه بر اینها مستشاران ایرانی که در طول جنگ علیه داعش حضور داشتند، لباس فرم با درجات نظامی به تن نداشتند که نماد اصلی آن سپهبد قاسم سلیمانی بود که همیشه با لباس خاکی در مناطق عملیاتی حضور می یافت.

علاوه بر همه اینها در طول عملیات آزاد سازی موصل، در کنار نیروهای وزارت کشور و الحشدالشعبی، در میان نیروهای ارتش عراق بیشترین نقش را نیروهای مبارزه با تروریسم (مکافحه الارهاب) بر عهده داشتند و آن روزها از نیروهای سوات چندان صحبتی نبود.

تشیع را هدف گرفته اند

در هر صورت ساخت این نوع فیلم ها در واقع به جهت تحریف تاریخ و انحراف افکار عمومی در جهت بسترسازی برای اعمال تغییراتی است که آمریکا و عوامل وابسته اش در حال پیگیری در ساختار نیروهای امنیتی و نظامی عراق هستند. برخی تصور می کنند این تحولات به طور مشخص با هدف کنار زدن جریانات نزدیک به ایران از وزارتخانه های حساس و ساختارهای نظامی و اطلاعاتی عراق شکل گرفته  است، حال آنکه این ادعاها یا توهم یا حاصل پروپاگاندای رسانه های عربی - عبری است. کشورهای سازنده فیلم موصل نیز طبیعتا ازهمین منظر قصه پردازی کرده است. البته دولت های منطقه ای که موافق روابط عمیق دو ملت ایران و عراق نیستند، در این عرصه بیکار نمانده اند، بطوری که در گزارشی که "مرکز سیاسی امارات" (EPC - Emirates Policy Center) چندی پیش منتشر کرد، این اندیشکده اماراتی، با کمی چاشنی ذوق زدگی، برخی تغییرات صورت گرفته در مراتب فرماندهی نظامی در عراق  را که توسط نخست وزیر این کشور به اجرا گذاشته شده، در چارچوب همین روند ارزیابی کرد. در این گزارش آمده است:

"در سطح امنیتی، دولت الکاظمی علاوه بر فرماندهی عملیات ملی، در فرماندهی دفاع هوایی و لشکر نیروهای ویژه برای حفاظت از منطقه سبز، تغییرات امنیتی بسیاری ایجاد کرده است که این تغییرات بر سرویس امنیت ملی عراق (INSS) نیز تأثیر بسیار می گذارد. در سطح اطلاعاتی، دولت الکاظمی تغییرات زیادی در سرویس های اطلاعاتی ایجاد کرده است، از جمله برکناری مدیر اطلاعات نظامی در وزارت دفاع عراق، برکناری معاونت امور اطلاعات در وزارت کشور، برکناری مدیرکل اطلاعات و مبارزه با تروریسم در وزارت کشور (واحد موسوم به شاهین ها) و برکناری مدیر اداره اطلاعات و امنیت در عملیاتهای بغداد."

استقرار تعدادی از اعضای سرویس اطلاعات ملی عراق (INIS) در گذرگاه های مرزی، محدود کردن تدریجی قدرت جناح های مرتبط با ایران، حذف اعضای این گروه ها از پست های امنیتی، دولتی و اقتصادی، کاهش حضور عناصر مربوط به آنها در سرویس های اطلاعاتی از طریق فرایندهای جایگزینی، انتقال و برکناری، منحصر کردن پشتیبانی بین المللی به نیروهای امنیتی رسمی عراق و محروم کردن جناح های مردمی وفادار به ایران از این کمک ها، افزایش اختلافات بین جریان های همسو با ایران، رایزنی با ائتلاف بین المللی و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) برای ایفای نقش های گسترده تر در توسعه دستگاه های امنیتی عراق، از جمله اقدامات مورد نظر مخالفان و دشمنان روابط دوستانه میان ایران و عراق تلقی شده است که در بخش های دیگر گزارش این اندیشکده اماراتی به آنها اشاره شده است.

نمایی از فیلم موصل

وصله کردن دروغ به رویداد تاریخی به هر قیمت

 نکته دیگری هم که باید بدان اشاره کرد ارجاعات تاریخی فراوان در فیلم موصل است. در سکانس گفتگوی فرمانده تیم سوات نینوا با فرمانده ایرانی یکی از واحدهای حشدالشعبی، که به صورت غیر معمول با همان لباس رسمی سپاه پاسداران در فیلم ظاهر شده است نکات حائز اهمیتی از این جهت به چشم می خورد. سازندگان فیلم موصل به طور برجسته به هژمونی ایران در منطقه در دوره صفوی اشاره مستقیم کرده اند. این مطلب وقتی اهمیت بیشتری می یابد که در نظر داشته باشیم در ویدئوهای ضد ایرانی منتشر شده توسط دستگاه تبلیغی داعش نیز همواره از سپاه پاسداران با عنوان "جیش الصفوی" یاد می شد.

در واقع از این طریق عوامل وهابی-ارتجاعی در صدد تخریب هویت اسلامی جریان تشییع در ایران و عراق هستند که بدون شک البته این رویکرد جریانات تروریستی از خط فکری حامیان ترکیه ای داعش منشا می گیرد ولی اشاره به آن در فیلمی که با سرمایه گذاری اماراتی های ضد اخوانی ساخته شده است، تردیدهای بسیاری را در ادعاهای دولت ابوظبی در مبارزه با تروریسم در منطقه ایجاد می کند، به خصوص اگر در نظر داشته باشیم که "موصل" با سرمایه گذاری شرکت فیلمسازی (Image Nation) امارات ساخته شده که مدیر آن محمد خلیفه المبارک از نزدیکان آل نهیان و عضو شورای اجرایی ابوظبی است که در توطئه عادی سازی روابط امارات و رژیم صهیونیستی نیز موثر بوده است.

 در دیالوگی از فیلم که مثلا توسط این فرمانده سپاه بیان می شود ادعای موهوم تلاش ایران برای تسلط بر عراق و به رسمیت نشناختن دولت این کشور به نیروهای ایرانی نسبت داده شده است. این قسمت از فیلم نیز به حوادث تاریخی ابتدای قرن میلادی گذشته و سقوط عثمانی و تاسیس کشور عراق توسط بریتانیا ارجاع می دهد. البته در ابتدای امر، دولت وقت ایران از به رسمیت شناختن کشوری وابسته به انگلستان در غرب مرزهای ایران پرهیز می کرد و خواهان اعطای شرایط ویژه به شهرهای مذهبی عراق بود. حتی مرزهای فعلی نیز در ابتدا مورد پذیرش نبود و در نهایت در دوره پهلوی و با فشار انگلیسی ها و خیانت شخص رضا خان مورد تایید ایران قرار گرفت.

نکاتی که فیلم موصل نخواست ببیند

در بررسی اتهامات ضد ایرانی مطرح شده در فیلم باید ماهیت تاریخی روابط ایران و عراق از قرن ها پیش از تشکیل دولت مدرن این کشور در ۱۹۳۲، در نظر گرفته شود. اساسا مبنای روابط ایران و عراق به تمدن های باستانی در این دو سرزمین بر می گردد. بسیاری از عناصر فرهنگی ایران زمین، وامدار تمدن میان رودان است. معماری هخامنشی به طور گسترده ای الهام گرفته از تمدن های آشوری و بابلی است. شهر نینوا پایتخت تمدن آشور در ۶۱۲ پیش از میلاد توسط سپاه ماد فتح شده بود و از این طریق بسیاری از عناصر فرهنگی و آیینی و هنری این منطقه در عراق امروز، به تمدن ایرانی وارد شد. تمدن عیلامی نیز در جنوب غرب ایران زمین، عملا با تمدن های میانرودان بر هم پوشانی وسیعی داشته است. روابط ایران و عراق پس از ورود اسلام به ایران البته رنگ و ژرفای دیگری یافت و اتحاد شیعیان ایرانی و عراقی پایه گذار بسیاری از وقایع تاریخی دو کشور و منطقه بوده است. حتی از لحاظ تاریخی، تشکیل سلسله عباسی مرهون تلاش های ایرانیان خراسانی است و پایتخت افسانه ای عباسیان یعنی بغداد الهام گرفته از تیسفون ساسانی است. هنوز هم طاق کسری در قلب سرزمین عراق و در کرانه رود دجله پا برجا است تا از پس هزاره های دیرین، همچنان حضور تاریخی تمدن ایرانی در این منطقه را یاد آورد.

جالب است که در فاصله اندکی از این اثر تاریخی ایران پیش از اسلام، آرامگاه سلمان فارسی قرار گرفته که صحابی پیامبر و فرماندار منصوب مدائن از سوی امیرالمومنین و به نوعی نماد خدمات متقابل ایران و اسلام و سندی بر رد هر گونه تمایز نژادی و تبعیض عربی-عجمی در مکتب قرآن است. در قرن های بعدی نیز این ادغام فرهنگ ایرانی و عراقی ادامه یافت و هر چند اشغال سرزمین دجله و فرات توسط عثمانی ها لطمات شدیدی به ادامه حضور تفکر ایرانی در عراق وارد کرد، ولی همچنان روابط شیعیان دو سوی مرز به برکت رفت و آمد زائرین و درخشش علمای ایرانی در حوزه پر بار نجف همچنان پابرجا ماند و عملا ملت های ایران و عراق در طول تاریخ دارای هویت و فرهنگ و میراث مشترک و روح واحدی شده اند.

ولی در فیلم "موصل" به قرن ها دوستی تاریخی بین ملت های ایران و عراق اشاره ای نشده است. در ترکیب اعضای تیم سوات نینوا هم سعی شده است همه گروه های مذهبی و قومیتی عراق گنجانده شوند تا به نوعی نشان داده شود که فقط آمریکا به دنبال ساختن ملتی واحد در عراق است و ایران فقط از بخشی خاص از جمعیت عراق پشتیبانی می کند. این در حالی است که این واشنگتن بود که در سالهای گذشته به دنبال تجزیه عراق، جدایی اقیلم کردستان و به راه انداختن جنگ مذهبی و قومیتی بوده است، دقیقا برخلاف تهران که همواره تاکید بر حفظ وحدت و احترام به تمامیت ارضی عراق داشته است.

فیلم در حالی  تلاش می کند ایران را عامل چالش های عراق معرفی کند که این آمریکایی ها بودند که عراق  را اشغال کردند،‌ القاعده را از افغانستان و سراسر جهان به عراق کشاندند و در جنگ داخلی چند ساله ناظر کشت و کشتارهایی بودند که خود عامل آن بودند و سرانجام داعش را ساختند و امروز هم همچنان به اشغال عراق و بحران سازی در این کشور ادامه می دهند. 

تجربه مبارزات شهید قاسم سلیمانی در عراق و سوریه نیز نشان داد که بسیاری از پیروان سایر مذاهب و ادیان و اهالی مناطق مختلف و افراد با قومیت های گوناگون عشایر متعدد در واحدهای نظامی همسو با ایران (الحشدالشعبی) در حال مبارزه با تروریسم سعودی-آمریکایی داعش بودند و هنوز هم در حال نبرد با پسماندهای این گروه تکفیری هستند.

البته در پایان این نوشتار، بیان این نکته ضروری می نماید که صرف بازگویی توطئه تخریب روابط ایران و عراق و فریب افکار عمومی در فیلم های اینچنینی بدون اشاره به راهکارهای پیش رو در داخل کشور، رهاوردی برای سیاست خارجی ایران و منافع ملی ایران اسلامی نخواهد داشت. شاید نتیجه گیری این مبحث را نه در محکومیت پروپاگاندای رسانه ای و هجمه سینمایی آمریکا و امارات و دول وابسته منطقه بلکه در غفلت برخی بازیگردانان عرصه فرهنگ هنر و اصحاب سینما در داخل ایران باید جست.

حقیقت این است که سینمای ایران در طول تمام این سال ها در مقابل پروپاگاندای سینمایی آمریکا که سعی می کند تاریخ و حقایق تاریخی حتی چند سال اخیر را وارونه سازی کند، کم تحرک و غیر فعال بوده است؛ نه فقط در قبال دفاع مقدس که حتی درباره حضور عراقی ها (لشکر بدر ) در کنار رزمندگان ایرانی در جنگ علیه صدام هم چندان کاری صورت نگرفته است. 

متاسفانه در سالهای اخیر از فرصت عظیم راهپیمایی اربعین، حضور زائرین ایرانی در عراق و حضور زائرین و گردشگران عراقی در ایران و از همه مهم تر از کارزار مبارزات مشترک ایرانی - عراقی با تروریسم داعش استفاده بایسته و شایسته در جهت تغذیه افکار عمومی در دو کشور دوست و برادر و همسایه و آگاهی بخشی افکار عمومی جهان نشده است.

در رویداد تلخ ترور شهید سلیمانی در فرودگاه بغداد متاسفانه هر چند حماسه عظیم مردمی در تشییع این فرمانده شهید سپاه قدس چشم جهانیان را خیره کرد ولی در حین انجام مراسم و یادواره هایی که در زمان شهادت و در سالگرد عروج سردار دلها انجام شد به طور مشهودی از پرداختن به شخصیت شهید والامقام ابو مهدی المهندس غفلت شد. عملا تنها آثاری که درباره این مجاهد وارسته و مهره ارزشمند و تکرار نشدنی مکتب تشیع در عراق ساخته شد همان چند مستندی بود که در جشنواره عمار به نمایش در آمد که آن هم تقریبا فقط مجموعه ای از مصاحبه های این شهید بزرگوار بود و از لحاظ هنری و سینمایی فاقد جذابیت های لازم برای مخاطبین عام بود. یادمان نرود که این سردار عراقی که از مادری ایرانی متولد شده است عمری را در خدمت به آرمان سیاسی مکتب اهل بیت(ع) گذرانده بود. حضور فعال در حماسه دفاع مقدس، نقش آفرینی در تحرک جنبش های شیعی در کویت، مبارزه با حزب بعث و درگیری مستقیم با اشغالگران آمریکایی کارنامه ای درخشان برای شهید ابومهدی المهندس به ارمغان آورده است. در جریان سیل خوزستان نیز شاهد آن بودیم که این سردار والامقام با ادوات و ماشین آلات متعلق به گروه های مبارز عراقی به کمک هموطنان جنوبی مان شتافت و بی اعتنا به جنجال های رسانه ای مسموم، خدمت کرد و بعد به کشورش برگشت .

فرهنگ سازی در جهت تعمیق روابط همه جانبه تهران-بغداد از برنامه های اصلی حاج قاسم سلیمانی بود و ایشان ورای مسائل نظامی و بحث مبارزه با تروریسم، به طور جدی به دنبال پی ریزی یک اتحاد راهبردی ناگسستنی و ماندگار بین ملت های ایران و عراق بود. سخنرانی های راهگشای فرمانده شهید سپاه قدس در جمع اعضای ستاد بازسازی عتبات عالیات در عراق و تاکید بر "فرهنگ سازی" در کنار "حرم سازی" شاهدی است آشکار بر نگاه راهبردی این شهید بزرگوار به اتحاد تهران-بغداد.

در نتیجه، نقد فیلم هایی چون "موصل" شاید تلنگری باشد به پیکره سینمای ایران تا از ترسیم رشادت و حماسه دینی و میهنی شهدای مدافع حرم ایرانی و جانفشانی براداران مجاهد و عزیز عراقی، لبنانی، سوری، یمنی، فلسطینی، افغانستانی و پاکستانی غفلت نشود که این بی توجهی، به دشمنان ایران و اسلام فرصت تحریف تاریخ، تخریب روابط شیعیان منطقه و انحراف افکار عمومی را خواهد داد.

به علاوه همه اینها ، ساخت چنین فیلم هایی که قطعا سریالی خواهد بود و در سال های آینده هم تکرار خواهد شد، لازم است برای ثبت در تاریخ و شفاف سازی حقایق تاریخی برای نسل های آینده، آثار مشترک ایرانی و عراقی اعم از فیلم و مستندهای تاریخی در خصوص جنگ علیه داعش تولید شود.