سید احسان خاندوزی
نماینده تهران در مجلس
امضای سند همکاری با دیگر کشورها و از جمله همکاری 25 ساله ایران و چین از جهات مختلفی حائز اهمیت و توجه ویژه است.
1. این سند نشانه جدی برای فاصله گرفتن دولت از عصر دیپلماسی غیرمتوازن به سمت دیپلماسی متوازن است. شاید بهتر بود که این اقدام در اردیبهشت ۱۳۹۷ و پس از خروج یکجانبه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده امریکا از برجام صورت می‌گرفت اما به هرحال و با‌ وجود تأخیر چند ساله آن، گامی مثبت به شمار می‌رود. البته این سند هنوز در قالب یک تفاهم کلی قرار دارد و باید منتظر ماند تا اسناد
پایین دستی آن که مستلزم اعداد و ارقام مشخصی در مورد تعهدات طرف ایرانی و چینی در خصوص بخش‌های مختلف اقتصادی و غیر اقتصادی است، نوشته شده و به جهت اینکه حاوی یک تعهد بین‌المللی است از مسیر تأیید مجلس شورای اسلامی هم بگذرد. امید است که یک گام سرنوشت ساز در مسیر دیپلماسی اقتصادی ایران در سال‌های آینده به‌ شمار برود.
2. متأسفانه تاکنون از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی کشور، استفاده بایسته نکرده‌ایم. هرچند در 4 سال اخیر گام مثبتی در این مسیر برداشته شد و آن ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه بود اما خروجی عملکرد کشور در تعاملات منطقه‌ای نشان می‌دهد آن قدم ساختاری، منتج به پیامد اقتصادی جدی نشد و مسأله نبود هماهنگی بین نهادهای داخلی همچنان وجود دارد. با مقایسه دوره تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده از سال ۱۳۹۷ تا به امروز با دوره تحریم‌های چندجانبه زمستان ۱۳۹۰ به نظر می‌رسد که اگر دیپلماسی اقتصادی قویتری داشتیم حتماً می‌توانستیم با سرعت بهتری از موانع تحریم دوم عبور کنیم. بسیاری از طرف‌های تجاری ایران مثل چینی‌ها و روس‌ها و ترک‌ها خود علاقه‌مند بودند که از ترتیبات تسویه ارزی و پیام‌رسانی مالی، بیرون از تور شناسایی خزانه‌داری ایالات متحده استفاده کنند و در طول سال‌های 2014 تا به حال در این زمینه اتفاقات بسیار جدی در طرف‌های تجاری ما رخ داده و این ظرفیت را ایجاد می‌کرد که جمهوری اسلامی ایران در دور دوم تحریم‌ها با پیوستن به آن بتواند کمتر از فشارهای تحریمی متأثر شود. امیدوارم این توافق 25 ساله گامی برای استفاده از این فرصت‌ها باشد.
3. ایران ما به شکل تاریخی از فقدان یک سیاست صنعتی- تجاری مشخص رنج می‌برد. منظور سیاستی اعم از تولید و کسب و کار است. تصمیم گیری‌ها در دولت‌های مختلف به شکل کاملاً اقتضایی و روزمره و کوتاه مدت بوده است. یکی از درس‌های پر هزینه تحریم‌ها به سیاستگذاران ما این بود که به سمت سیاست تجاری مشخص برویم البته با فرض تداوم تحریم‌ها که رهبر انقلاب هم در صحبت‌های اخیرشان به آن اشاره کردند. این منافاتی با تلاش‌های مقامات دیپلماتیک برای رفع تحریم‌ها ندارد. سیاستگذاران باید با فرض بدترین سناریوی محتمل مقدمات رشد و توسعه اقتصادی کشور را در سال های آینده فراهم کنند.
4. طرف چینی یا بسیاری از کشورهایی که وارد عقد قراردادهای بلند مدت می‌شوند نقشه توسعه اقتصادی چند دهه آینده خود را می‌دانند و پیوندهای بین‌المللی لازم برای آن را از قبل شناسایی کرده‌اند. بنابراین با یک نقشه از پیش طراحی شده وارد تعاملات اقتصادی می‌شوند. نقطه ضعف سیاستگذاران ما این است که همچنان نقشه توسعه بلند مدت ایران و آن پیوندهایی را که در عرصه بین‌المللی برای ایجاد یک ایران قوی در چشم‌انداز 20 ساله آینده لازم است، نمی‌دانند یا یک اجماع بین نیروهای سیاسی در مورد آن وجود ندارد. همین امر موجب می‌شود که در مصادیق این سند مطالبات و التزامات خود را نمی‌توانیم از پیش طراحی کنیم. هر طرفی که افق‌های روشن تری را برای نقش آفرینی خود ترسیم کرده موفق‌تر خواهد بود.
جمهوری اسلامی ایران فرصت دارد تا زمان تدوین اسناد پایین دستی و تعهدات جزئی، در خصوص نقشه بلندمدت اقتصاد ایران و پیوندهای منطقه‌ای وآسیایی خود به جمع‌بندی روشن برسد تا شاهد یک رویکرد طراحی‌شده با شرکای تجاری استراتژیک خود باشیم.