علی محمدی * در دنیای مدرن، کمتر وسیله‌ای را می‌توان یافت که به اندازه خودرو توسط افراد مختلف مورد استفاده قرار گرفته باشد و به جرات می‌توان گفت که اکثریت قریب به اتفاق جابه‌جایی‌های انسان امروزی در شهرها و روستاها و حتی مسافت‌های طولانی ترانزیتی به واسطه این وسیله نقلیه صورت می‌گیرد. اما به همان اندازه که استفاده از خودرو در جوامع بشری رواج دارد، سوانح و حوادث ایجاد شده ناشی از آن فراوان است و هر ساله خسارات مالی و جانی زیادی را به بار می‌آورد.
مالکان و رانندگان خودرو در سراسر جهان به منظور جبران خسارات وارده به خودروی خود و یا خودروها و اشخاص ثالث ناشی از این سوانح، با مراجعه به شرکت‌های بیمه نسبت به خریداری بیمه‌های خودرو اقدام می‌نمایند و بدین شکل ریسک خطرات مرتبط را به شرکت‌های بیمه واگذارمی‌کنند. در این حالت و به صورت سنتی شرکت بیمه با دریافت مبلغی تحت عنوان حق بیمه و برای مدت مشخص عموما یک ساله، خسارات وارده به خودروی فرد و یا اشخاص ثالث را در هنگام بروز تصادفات و حوادث مختلف را تحت پوشش قرار داده و جبران می‌کنند.
در این شکل سنتی، به ویژه در کشور ما، بیمه‌نامه به خودرو اختصاص داده شده و این مشخصات خودرو است که میزان حق بیمه دریافتی برای ارائه پوشش‌های بیمه‌ای را تحت تاثیر مستقیم خود قرار می‌دهد و نقش راننده به عنوان اصلی‌ترین عامل در بروز بسیاری حوادث رانندگی نادیده گرفته می‌شود. علاوه بر این، در مدت زمانی که بیمه‌نامه برای آن خریداری شده است، راننده یا مالک خودرو در صورت استفاده یا عدم استفاده از آن، تحت پوشش قرار داشته و برای مواقع عدم استفاده نیز حق بیمه پرداخت نموده است.
اما امروزه پیشرفت‌های ایجاد شده در فناوری اطلاعات و توسعه بهره‌گیری از ابزارهای دنیای دیجیتال،ارائه بیمه‌نامه‌های خودرو را دچار تحول کرده و در آنها گسست ایجاد کرده است، به طوری که مشتریان این بیمه‌نامه‌ها قادر خواهند بود، بسیاری محدودیت‌های موجود در بیمه‌های سنتی خودرو را پشت سر گذاشته و به شکل جدیدی این بیمه‌نامه را مورد استفاده قرار دهند.
در این شکل جدید از نام‌های مختلفی از جمله: بیمه خودرو که
– پرداخت بر مبنای میزان رانندگی(Pay As You Drive) یا PAYD،
– پرداخت بر مبنای نحوه رانندگی (Pay How You Drive) یا PHYD،
– پرداخت بر مبنای مسافت و
– بیمه بر مبنای مصرف (Usage Based Insurance) یا UBI
اطلاق شده است، ساختارها و سازوکارهای سنتی عرضه بیمه به مشتری تا حدود زیادی به کنار گذاشته شده و در عوض محاسبه حق بیمه ثابت و برای مدت معین، پارامترهای متفاوتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و مبلغ پرداختی مشتری برای برخورداری از پوشش بیمه‌ای مورد نیاز وی برای وسیله نقلیه‌اش محاسبه می‌شود.
اینکه خودرو در چه زمان از شبانه‌روز مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدت زمان استفاده از خودرو، مسافت طی شده توسط راننده، مکان‌ها و جاده‌های مورد تردد و مهم‌تر از همه رفتار راننده در هنگام رانندگی با خودرو و پارامترهای موثر دیگری که می‌تواند بر ریسک بروز حادثه در استفاده از وسایل نقلیه موثر باشد، همه و همه فاکتورهایی هستند که در شکل دگرگون شده بیمه‌های خودرو می‌توانند مورد توجه و ارزیابی شرکت‌های بیمه قرار گرفته و بر اساس آن حق بیمه یا مبلغ پرداختی مشتری برای بهره‌مندی از پوشش بیمه‌ای موثر باشند.
این شیوه در ارائه بیمه خودرو به مشتریان امکان می‌دهد، در هزینه‌های پرداختی خود برای بیمه وسیله نقلیه صرفه‌جویی کرده و در صورت ارائه رفتارهای مناسب رانندگی این صرفه‌جویی بیشتر نیز خواهد شد. علاوه بر این، شرکت‌های بیمه با در اختیار داشتن اطلاعات دقیق‌تر از مشتریان خود، قادر خواهند بود، ریسک‌های موجود را با دقت بیشتری اندازه‌گیری کرده و برای مدیریت آنها برنامه‌ریزی نمایند، ضمن آنکه امکان شخصی‌سازی محصول بیمه‌ای در این حالت برای آنها نیز وجود خواهد داشت.
حال سوالی که در اینجا مطرح است، آن است که چنین پارامترهایی به چه صورت اندازه‌گیری شده و در گام بعدی به چه طریق مورد ارزیابی شرکت‌های بیمه قرار می‌گیرند. در پاسخ به این سوال باید گفت که در برخورد با پدیده بیمه بر مبنای مصرف و در سیر تکاملی این نوع محصولات بیمه‌ای، رویکردهای متفاوتی از سوی شرکت‌های بیمه اتخاذ شده که به کار‌گیری طیف گسترده‌ای از روش‌ها و ابزارهای مورد نیاز در این خصوص را شامل شده است. به مدد پیشرفت‌های ایجاد شده در فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزارهای نوینی به وجود آمده‌اند که به واسطه آنها پارامترهای مورد نظر شرکت‌های بیمه در خصوص میزان ریسک عرضه بیمه‌نامه به مشتری قابل سنجش و اندازه‌گیری هستند که عموما بر مبنای فناوری تلماتیکس عمل می‌کنند.
در این ارتباط باید گفت که به صورت کلی، این فناوری به واسطه ترکیبی از دو شاخه علمی مخابرات و علم داده به وجود آمده و زمینه‌های متفاوت فناوری، نظیر مخابرات، حمل‌ونقل شامل مواردی از قبیل: حمل‌ونقل جاده‌ای، امنیت جاده‌ای و…، مهندسی برق در ارتباط با موضوعاتی مانند حسگرها، تجهیزات، ارتباطات بی‌سیم و نظایر آن و علوم کامپیوتر دربرگیرنده مواردی نظیر: موضوعات چندرسانه‌ای و اینترنت را متوجه خود ساخته است.
این فناوری امروزه در زمینه‌های مختلفی کاربرد پیدا کرده و همان طور که در بالا به آن اشاره گردید، جمع‌آوری و اندازه‌گیری اطلاعات مورد نیاز برای بیمه‌نامه خودرو بر مبنای مصرف یکی از کاربردهای نوین این فناوری در صنعت بیمه است که در اصطلاح به آن، کارکرد بیمه تلماتیکس یا کارکرد جعبه سیاه اطلاق می‌شود. در این شیوه کاربرد، اطلاعات مختلف خودرو نظیر سرعت، مسافت طی شده، زمان رانندگی، شتاب، میزان مصرف سوخت و وضعیت سلامتی مولفه‌های اصلی و ایمنی خودرو و همچنین مولفه‌های مختلف مرتبط با رفتار راننده نظیر رعایت مقررات، ترمزهای ناگهانی و عملکرد در پیچ‌ها و در مواردی حتی خواب‌آلوده بودن وی به وسیله دستگاه نصب شده روی خودرو به همین منظور و یا ترکیب آنها با برنامه‌های کاربردی موجود در تلفن همراه راننده جمع‌آوری شده و از طریق فناوری‌های ارتباطی نظیر شبکه‌های زیرساختی تلفن همراه، اینترنت و نظایر آنها به پایگاه‌های داده شرکت بیمه منتقل می‌شود. شرکت‌های بیمه نیز بر اساس این داده‌ها و پردازش آنها با استفاده از فنون مختلف محاسباتی و رایانشی نظیر شبکه‌های عصبی مصنوعی و یادگیری ماشین به ارزیابی ریسک بیمه‌نامه و محاسبات حق بیمه مبادرت می‌کنند.
نکته پایانی
استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت بیمه می‌تواند علاوه بر افزایش کارایی و اثربخشی عملیات بیمه‌گری برای شرکت‌های بیمه، کاهش هزینه‌ها و کسب ارزش‌افزوده بالاتر برای مشتریان و بیمه‌گذاران این شرکت‌ها را موجب شود. ایجاد زیرساخت‌ها و توسعه بهره‌مندی از فناوری تلماتیکس، از موضوعاتی است که می‌تواند در این زمینه بیمه‌گران و بیمه‌گذاران را در صنعت بیمه کشور منتفع کند. این امر توجه مستقیم نهاد ناظر بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران را طلب می‌کند و این نهاد نیز در حرکت به این سمت، اقدامات عملی را شروع کرده است. همچنین، شرکت‌های دانش‌بنیان مختلفی در ایجادزیرساخت‌های مرتبط با فناورییاد شده گام برداشته یا در حال ایجاد سازوکارهای مورد نیاز هستند. علاوه بر این شرکت‌های بیمه نیز به عنوان متولیان امر در حال توسعه فرآیندهای کاری عرضه محصولات بیمه‌ای در این خصوص هستند.
*دانشجوی دکتری مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه علامه طباطبایی
∎
نظر شما