یکی از موضوعاتی که همواره از آن به‌عنوان یکی از نقاط ضعف کالاهای تولید داخل یاد می‌شود، خدمات پس از تولید و مسئولیت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی در قبال محصولات است.

درواقع اینکه در بسیاری موارد نگاه صادراتی درباره آنها وجود دارد، موضوعی است که نمی‌توان به‌راحتی درباره آن صحبت کرد و نیاز به بررسی‌ها و آسیب‌شناسی‌های فراوان دارد زیرا یک موضوع تک‌بعدی نیست عوامل موثر در ایجاد و استمرار آن نقش دارند.

با این حال، اگر بخواهیم به صورت کلی درباره چنین موضوعی در مورد کالاهای تولید داخل صحبت کنیم، می‌بینیم که این مولفه یک ضعف قدیمی در حوزه تولید ما محسوب می‌شود که امکان رقابت کالاهای تولید ما را با کالاهای مشابه خارجی کم می‌کند. اگر نگاهی به آمارهای فروش برندهای معتبر جهانی بیندازیم می‌بینیم امروز کالاهایی در جهان مورد توجه خریداران هستند که تولیدکننده کیفیت و دوام محصول خود را تضمین کرده و می‌تواند به خریدار در این باره اطمینان دهد.

البته رسیدن به چنین تضمینی نمی‌تواند یک کار آنی و بدون برنامه باشد و نیاز به بسترسازی‌های فراوان در این بخش دارد و مولفه‌های زیادی در این باره موثر است که باید مورد توجه قرار گیرد. به‌عنوان مثال، قانون‌‌گذاری برای کیفیت‌ کالاهای صادراتی یکی از روش‌هایی است که می‌تواند ذهنیت منفی درباره محصولات کشور ما را در بازارهای خارجی از بین ببرد اما همین قانون‌گذاری نیاز به ترسیم چارچوب و تنظیم قواعدی دارد که استانداردها بر‌مبنای آن تعریف شوند؛ بنابراین برای یافتن این زمینه‌های اساسی، درحال‌حاضر ما بیش از اینکه به فکر کیفیت محصولات صادراتی باشیم، باید این رویه را در بازارهای داخلی خود به اجرا بگذاریم.

در‌واقع برای اینکه بتوانیم در موضوع خدمات در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم، ابتدا باید این مولفه را در داخل کشور اجرایی کنیم و به خریداران داخلی از این نظر اطمینان دهیم. در‌حالی‌که می‌بینیم درحال‌حاضر جو حاکم بر بازار خلاف این است و در این سال‌ها اجناس و کالاهای خارجی توانسته‌اند با کیفیت مطلوب خود در بازارهای ما دوام بیاورند و مصرف‌کنندگان نیز ترجیح می‌دهند از کالاهای خارجی که سازنده، دوام آن را ضمانت کرده است، استفاده کنند.

در این باره اگر قرار باشد واقعا حرکتی صورت گیرد، این اقدام می‌تواند به شکل تشکیل یک شبکه منسجم باشد که منعکس‌کننده نظرات و مشکلات مردم درباره کیفیت کالاها باشد تا تولیدکنندگان داخلی به این شکل خود را ملزم به رعایت حداقل استانداردها کنند.

البته یکی دیگر از موانع در مسیر رسیدن به این هدف می‌تواند ایجاد برندهای متعدد است. وقتی تعداد مجوزهای اعطاشده برای مجموعه‌های تولیدی تا این حد زیاد باشد، قطعا اعمال نظارت‌های لازم بر این موضوع دشوارتر از شرایط عادی خواهد بود. پس یکی دیگر از مولفه‌های موثر برای ایجاد شبکه‌های نظارتی و بحث خدمات پس از فروش می‌تواند مبتنی‌بر نظارت‌های بیشتر بر تشکیل واحدهای تولیدی و بررسی قابلیت‌های آنها خواهد بود. یکی دیگر از مشکلات موجود در این مسیر این است که وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌خواهد خود این کار را انجام دهد و کمتر به بررسی نظرات مردمی درباره کالاها توجه دارد.

در‌نهایت می‌توان گفت خدمات محصولات و کالاها، یکی از شیوه‌های موثر پایداری شرکت‌ها و محصولات تولیدی آنها در بازارهای جهانی است. آنها با توجه به تجربیات خود متوجه این موضوع شده‌اند که پایداری یک محصول در بازار علاوه‌بر تمام تکنیک‌های توسعه بازار، بسته به مقبولیت کالا در‌نظر مشتری است و به همین دلیل سعی می‌کنند با برنامه‌های حساب‌شده داخلی و ارائه خدمات خاص به خریداران کالاهای خود، خود را در عرصه رقابت نگاه دارند. به همین دلیل نیز حتی در کشور ‌‌می‌بینیم که کالاهای خارجی، در ارائه خدمات پس از فروش از شرکت‌های داخلی ما پیشی می‌گیرند و به این ترتیب نبض بازار را در دست دارند.

میرهادی رهگشای - کارشناس اقتصاد