شفقنا آینده- امین فرج‌پور: گاردین در سرمقاله اخیر خود درباره نحوه برخورد غرب با عربستان سعودی عقیده دارد که «محمد بن‌سلمان به قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار و جنگ ویرانگر و پرتلفات یمن متهم است. اما نه تنها واکنش آمریکا در این زمینه محدود بوده، که حتی واکنش انگلیس هم بدتر از آن بوده است».

در سرمقاله گاردین می‌خوانیم:

در دوم اکتبر ۲۰۱۸، جمال خاشقچی به کنسول‌گری عربستان سعودی در استانبول وارد شد. او طی چند دقیقه به قتل رسید و جنازه‌اش تکه تکه شد. در این دو سال و چند ماه بقایای او هرگز پیدا نشده است. در حالی که تاکنون ریاض سعی کرده این ماجرا را یک “عملیات خودسرانه” جلوه دهد، سازمان سیا اما عقیده دارد که محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان از قتل خاشقچی باخبر بوده و آن را تأیید کرده است. البته دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا که بن‌سلمان را تحسین می‌کرد، برخلاف ادعای سیا از اقدام علیه عربستان سعودی خودداری کرد.

جو بایدن که آن زمان نامش برای کاندیداتوری ریاست جمهوری شنیده می‌شد، در آن زمان قول داد عربستان سعودی را وادار خواهد کرد هزینه این کار را بپردازد. اما حالا که در کاخ سفید نشسته و زمان ادای عهد و قولش فرا رسیده، ظاهرا چنین به نظر می‌رسد که نظرش تغییر کرده است. روز جمعه، ارزیابی اطلاعاتی واشینگتن از قتل خاشقچی منتشر شد. افشای اطلاعات وعده‌ای بود که نهادهای اطلاعاتی آمریکا داده بودند. بعد از افشای این امر، بایدن گفت که مراودات آمریکا با عربستان، با بی‌توجهی به ولیعهد، تنها با پادشاه سلمان انجام خواهد شد. این در حالی است که آمریکا تاکنون اعلام نکرده که تنبیه “ممنوعیت صدور ویزا برای متهمین دست داشتن در قتل جمال خاشقجی” که برای ۷۶ مقام دولتی عربستان سعودی صادر شده، آیا شامل ولیعهد محمد بن‌سلمان هم می‌شود یا نه. این‌ها همه تنها یک پیام واضح با خود دارد و آن این است که آمریکا مثل همیشه اولویت را به تجارت داده است.

واقعیت این است که ولیعهد عربستان نه تنها امور روزمره کشورش را اداره می‌کند، که در عین حال وارث ۳۵ ساله یک پادشاهی کهن است. او رقیبانش را به نحوی بی‌رحمانه از میدان به در کرده است. مثلا سلف او، ولیعهد سابق، محمد بن‌نایف، مثل بسیاری دیگر از شاهزادگان و به عبارت بهتر دیگر رقبای بن‌سلمان، در حال حاضر در بازداشت است. در کل، شاهزاده محمد با مانورهایش باعث ایجاد و البته افزایش تنش و شکاف در خانواده سلطنتی عربستان سعودی شده است. واشینگتن می‌داند که شاید تا چند دهه دیگر مجبور باشد مراوداتش را با او پی بگیرد. برای همین هم شاید جو بایدن نخواهد با ولیعهد عربستان در ارتباط باشد، ولی بی‌شک مقامات ارشد دولتش این کار را انجام خواهند داد.

با این حال انتقادات و اعتراضاتی از برخی از سیاستمداران، کسانی مانند جان برنان، رئیس سابق سازمان سیا و البته مخالفان و منتقدین عرب بن‌سلمان که هراسان و عصبانی هستند، شنیده می‌شود. به هر حال همین یک هفته پیش هم اتفاقی که به شدت یادآور ماجرای خاشقچی بود به وقوع پیوست و یک نفر حین دیدار از سفارت عربستان در اتاوا ناپدید و بعد به طور ناگهانی و مرموزی در عربستان سعودی ظاهر شد!

اگنس کالامارد که برای سازمان ملل درباره قتل جمال خاشقچی تحقیق کرده، تصمیم آمریکا مبنی بر نام بردن از محمد بن‌سلمان بدون تحریم کردن او را حاوی یک پیام فوق‌العاده خطرناک می‌داند. چیزی که باعث شده منتقدان و تجاری که بعد از ماجرای قتل جمال خاشقچی از عربستان دور شده‌اند، یک بار دیگر احساس ناامنی کنند.

آمریکا مانند گذشته به نفت عربستان سعودی وابسته نیست، ولی این کشور را یک شریک امنیتی اساسی می‌داند. ریاض در رابطه با دولت جدید آمریکا امتیازاتی مانند آزادی “لوجین الهذلول”، فعال حقوق زنان داده است. با این حال این فعال زنان هنوز با محدودیت‌هایی مواجه است و دیگران نیز هنوز پشت میله‌های زندان مانده‌اند. در واقع با تمام ادعاهای خودستایانه محمد بن‌سلمان مبنی بر پیگیری پروژه مدرنیزاسیون عربستان سعودی، اما این کشور در این مدت در داخل کشور تهاجمی‌تر و سرکوبگرتر، و در خارج از عربستان هم بی‌پرواتر شده است.

ولیعهد هم‌چنین متهم است که باعث آغاز جنگ یمن شده- که ریاض به شدت از این اتفاق پشیمان و به دنبال خروج از این دردسر است. بعد از ده‌ها هزار حمله هوایی و ویرانی مدارس، بیمارستان‌ها و منازل بی‌شمار، عربستان سعودی هنوز به هدف نرسیده و حوثی‌ها هنوز از میدان به در نشده‌اند. این یک جنگ داخلی پیچیده با تعداد زیادی از طرفین درگیری است که به دنبال اهداف و علایق خود هستند. موضع آمریکا هم در قبال این جنگ روشن است: بایدن که نماینده جدیدی در زمینه جنگ یمن انتخاب کرده، بارها و بارها گفته که این جنگ حتما و حتما باید تمام شود.

در مواجهه با این شرایط، در حالی که ایالات متحده آمریکا حمایت خود از عربستان سعودی در جنگ یمن و فروش اسلحه و دیگر تسلیحات تهاجمی به این کشور را قطع کرده (در حالی که گفته فروش تسلیحات تدافعی به این کشور را هم‌چنان ادامه خواهد داد)، انگلستان تنها کاری که انجام داده کاهش پنجاه درصدی حمایت از عربستان در جنگ یمن است و البته به رغم عمیق‌تر شدن بحران و فاجعه انسانی در این کشور حتی قبول نکرده که ارسال سلاح به عربستان را هم متوقف کند.

حالا در شرایطی که سازمان ملل اعلام کرده که یمنی‌ها چنان محتاج کمک‌های ملل دیگر هستند که قطع یا کاهش این کمک‌ها می‌تواند به معنای صدور حکم مرگ برای مردم این کشور باشد؛ تصمیم انگلیس می‌تواند دو برابر شرم‌آور قلمداد شود؛ نه تنها به این دلیل که تلاش‌ها در جهت ایجاد صلح در این کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه چون حامی و تامین‌کننده اصلی ائتلاف عربستان در جنگ یمن نیز هست.

جو بایدن به درستی به دلیل عقب‌نشینی از وعده‌های خود درباره مجازات عربستان سعودی‌ مورد انتقاد قرار گرفته است. اما فراموش نباید کرد که انگلیس هم به دلیل بی‌اعتنایی به مرگ و زندگی یمنی‌ها قابل نکوهش است.