حجت‌الاسلام محمدجواد حاج علی‌اکبری امروز در مراسم رونمایی از کتاب «حماسه امام سجاد(ع)؛ مشتمل بر گفتارهایی از مقام معظم رهبری» که امروز، ۱۳ اسفند ماه، در دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، اظهار کرد: ابتکاری که در طراحی این اثر به خرج داده شده، این است که اصل نظریه انسان ۲۵۰ ساله را به جای مقدمه، از بیان مقام معظم رهبری و صاحب این نظریه ارائه کردند که کار بسیار دقیق، به‌جا و درستی است و ما باید نسبت به تحقق این نظریه فاخر، عمیق و بسیار قابل استفاده، خیلی بیشتر از این‌ها تلاش کنیم. جامعه علمی و پژوهشگران، به ویژه افرادی که در ساحت سیره اهل‌بیت(ع) فعالیت دارند، باید در این زمینه تلاش بسیاری داشته باشند، چرا که این نعمت، نعمت بسیار بزرگی است.
وی افزود: این نظریه بدیع و جذاب است که آن را افاضه رضویه در رابطه با مقام معظم رهبری می‌دانم چرا که هنگامی که ایشان نشاط فوق‌العاده را هم در نظر و هم در عمل داشته‌اند، خداوند به ایشان لطف کرده و نتایج و آثار آن را اکنون مشاهده می‌کنیم. این نگاه در سبک رهبری ایشان نیز به صورت برجسته قابل ملاحظه است. همچنین این نظریه بدیع که هم دارای بنیان‌های وحیانی و مبتنی بر کلام ناب اسلامی و شیعی است و دارای بنیان‌های عرفانی عالی نیز هست. از یک سو در محور مباحث عرفانی، مبتنی بر وحدت حقیقی اولیا است و تفسیر آن را در زیارت جامعه کبیره مشاهده می‌کنیم که همه اولیا را مخاطب قرار می‌دهید و به منزله واحد و کل متحد با آن‌ها سخن می‌گویید و عرض ارادت می‌کنید.
حاج علی‌اکبری تصریح کرد: نظریه انسان ۲۵۰ ساله از طرفی دیگر دارای مبنای بسیار کلامی و استوار، یعنی نظریه غدیر است. انسان ۲۵۰ ساله اگر دو رکن اساسی داشته باشد، رکن اول آن بخش نگاه عرفانی و نگاه عمیق به ساحت ولایت است و رکن دوم آن، نگاه کلامی در ساحت امامت و ولایت، بر دایره محور غدیر است. غدیر در واقع نظریه ناب و نهایی اسلام در ساحت فلسفه سیاسی و برای تأمین خوشبختی و سعادت تمام بشریت است. در این نظریه رهبر عظیم و عالی‌قدر ما این نکته را با نگاه بسیار دقیقی تبیین می‌کند که امام(ع) به منزله واحد و کل، از نقطه آغاز تا انجام در صدد تحقق آرمان غدیر بوده است.
امام جمعه موقت تهران خاطرنشان کرد: تحقق حاکمیت و ولایت الهی و نابودی جریان طاغوت -به همان معنای دقیق قرآنی آن که آن مانع را از سر راه بشریت، که راه سعادت و خوشبختی انسان‌ها است بردارد و ولایت و حاکمیت الهی را در تراز غدیر محقق کند- کار مشترک، اساسی و جدی تمام اولیا خداست که به منزله انسان ۲۵۰ ساله در رابطه با آن صحبت می‌شود.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر در رابطه با نظریه انسان ۲۵۰ ساله گفت‌وگوهای بسیاری صورت می‌گیرد، ادامه داد: در نگاه‌ها و در اساس این نظریه، نگاه گزارشی در تاریخ و سیره اهل بیت(ع) به نگاهی پژوهش‌گرانه و دارای نظریه پردازی تبدیل می‌شود و نگاه مبهوت بر شیوه مرسوم عمدتا در مقاطع گوناگون تاریخ، گزارش‌هایی به صورت متناوب از وقایعی که اتفاق افتاده همراه با تحلیل ارائه می‌شود اما در این نگاه موجود در این کتاب و بر اساس این نظریه، به جای تمرکز بر بخشی از سیره و گوشه‌های متواتر، چه در زندگی یک امام و چه در زندگی ائمه(ع) با یک نگاه پژوهش‌گرانه در بازه‌ای بلندمدت که تمام دوران امامت تا عصر غیبت کبری مورد بررسی قرار می‌گیرد و به منزله یک واحد، در این نگاه کل‌نگرانه سعی می‌شود که قواعد و اصول این حرکت که مبانی بسیار محکم و استواری دارد، استخراج شود.
حاج‌علی‌اکبری در رابطه با نگاه مقام معظم رهبری در کتاب حماسه امام سجاد(ع) ادامه داد: در این نگاه، بسیاری از تناقض‌ها و سوالات درباره شیوه رفتاری ائمه(ع) پاسخ پیدا می‌کند. گاهی در نگاه اول، انسان آن رفتارهای متنوع را با هم قابل جمع نمی‌داند اما وقتی با نظریه انسان ۲۵۰ ساله سراغ تحلیل و تحقیق می‌روند، بسیاری از تضادها و تناقض‌ها حل و فصل می‌شود و پاسخ‌های خود را پیدا می‌کند و در منظومه کلام اقدامات ائمه(ع) هرکدام از رفتارها، معنای خود را پیدا می‌کند.
رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه عنوان کرد: بر اساس این نظریه بدیع و فاخر، گزاره تاریخی به اندیشه اجتماعی تبدیل می‌شود. گزاره‌های تاریخی صامت هستند؛ یعنی وقتی مورخ آن‌ها را گزارش می‌کند و سیره‌پرداز در رابطه با آن صحبت می‌کند، در واقع رفتارها و اقداماتی را گزارش می‌کند و بر اساس این نظریه -برخلاف شیوه مرسوم که رفتارها تفسیر فردی می‌شود و تفسیر اختصاصی از آن به دست می‌آید- رفتارهای ائمه(ع) کاملا معنادار، الهام‌بخش، قابل تعمیم و قابل تأثیر می‌شود و از حالت فردی و اختصاصی بودن خارج می‌شود. به این ترتیب علاوه بر امامت بر افراد، امامت بر جامعه را مشاهده می‌کنید و در این منظر، شیرازه متحدی را بین مواضع گوناگون و متنوع سیره، با یک هدف متحد و یک‌پارچه مشاهده می‌کنیم که البته کاملا متنوع در روش‌هاست، یعنی راهبردها به صورت متحد اما روش‌ها به صورت منعطف متانسب با شرایط‌ها و موقعیت‌هاست.
وی بیان کرد: جلوه امامت اجتماعی و جریان‌ساز در ارتباط با پیشوایان الهی را در این نظریه به خوبی می‌توان مشاهده کرد و عینیتی از امامت را در ساحت جامعه به ما نشان می‌دهد. نکته بعدی تبدیل مفاهیم تاریخی منفعل و خنثی به مفاهیم زنده، پویا، موثر و فعال است که از ویژگی‌های دیگر نظریه انسان ۲۵۰ ساله است. وقتی دوران ائمه(ع) را به عنوان بخش اصلی تاریخ اسلام مشاهده می‌کنید و سیره اولیا خدا را با نگاه دقیق، مستند و استوار مشاهده می‌کنید، اعمال و رفتار و برنامه‌های امام، حتی سکوت و جزئیات رفتاری امام معنادار می‌شود و از آن نگاهی که در گزارش‌های مرسوم وجود دارد و بر عنصر مظلومیت، غربت و وجهه عاطفی تأکید می‌شود، در حالی که در این نگاه مظلومیت و غربت، بستری اجتماعی برای طلوع نگاه آمیخته با کنش‌گری، مجاهدت، میدان‌داری و تلاشی برای تاریخ‌سازی و ایجاد تحولات استوار اساسی در جریان تاریخ است که کاملاً نگاه معطوف به آینده است و استفاده از همه ظرفیت‌ها برای تحقق آن صورت می‌گیرد.
حاج علی‌اکبری اضافه کرد: امام و جریان امامت را در این نگاه به عنوان یک محور تاریخ‌ساز مشاهده می‌کنید که کنشگر و فعال است، نه اینکه منفعل و تحت تاثیر فشارها و جریان‌های محیطی باشد. یعنی هرچه که فشارها بیشتر و شرایط سخت‌تر می‌شود، نهاد امامت فعال‌تر، جدی‌تر و پیگیر است. تعبیر زیبای مقام معظم رهبری، تعبیر اقدامات حاد سیاسی و فعالیت‌های جدی، مستمر و خستگی‌ناپذیر است که از لحظه‌ها در این نگاه استفاده می‌شود. امامان ما در این نگاه با حفظ ابعاد عاطفی و اجتماعی کاملاً صحنه را مدیریت می‌کنند و اقدامات آن‌ها، اگرچه ممکن است در کوتاه مدت نشانه‌های آن اشکار نشود، اما از جنس سرمایه‌گذاری‌های مدبرانه و حکیمانه برای تحقق هدف بزرگ، یعنی غدیر و تحقق حاکمیت الهی است.
امام جمعه موقت تهران تصریح کرد: بر اساس نظریه انسان ۲۵۰ ساله، هم یک تصویر روشن و یک تفسیر الهام‌بخش از زندگی امامان ارائه می‌شود که مردم به عنوان مخاطبان این نگاه، بر اساس این نگاه، در هر زمانی می‌توانند نقش خود را تعریف کنند، چرا که فقط نقش‌ها را روایت نمی‌کند، بلکه نقش‌یابی نیز انجام می‌دهد. از طرفی دیگر نقاط مبهم را تفسیر و شفاف می‌کند، تناقض‌های ظاهری را توضیح می‌دهد و عناوین انتزاعی و کلی مانند غربت، مظلومیت، عصمت و طهارت را در عینیت اجتماعی آن به صورت فعال و پویا، به صورت مفاهیم انضمامی با مصادیق عینی در پیش چشم ما قرار می‌دهد.
وی بیان کرد: شیوه‌ای که مقام معظم رهبری به عنوان انسان ۲۵۰ ساله ابداع کردند، شیوه استنطاق از متون تاریخی است که نکته جالبی است. گزاره‌های تاریخی عمدتاً گزاره‌های صامت هستند و مهم این نیست که روشی وجود داشته باشد تا بتوان آن گزاره‌ها را به حرف آورد و استنطاق کرد. نظریه انسان ۲۵۰ ساله این ویژگی را دارد و جالب است که در روش ابتکاری مقام معظم رهبری مشاهده می‌کنیم که گاهی از یک نماد، نشانه و مواردی که نگاه کسی را جلب نکرده نگذشته و آن‌ها را نیز استنطاق می‌کند.
حاج‌علی‌اکبری خاطرنشان کرد: پس از حادثه عاشورا و آغاز دوران امامت امام سجاد(ع)، گزارش‌های تاریخی عمدتا مرتبط با تراژدی است، یعنی گزارش غمناک آکنده از سوگ است که روایت مرسوم و شناخته شده بوده است. با این حال بر اساس نگاه به نظریه انسان ۲۵۰ ساله، مفهوم منفعل تراژدی به مفهوم فعال، موثر و سازنده حماسه تبدیل می‌شود. در این نگاه به جای تحلیل‌های علیل، گزارشی از حماسه امام سجاد تقدیم و عرضه می‌شود که این خصوصیت و ویژگی این نظریه است.
رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور ادامه داد: این نگاه، دقیقا نگاه مقابل آن نگاه تحریف‌آلود نسبت به زندگی امام سجاد(ع) است که این مسئله در گزارش‌ها و تحلیل‌های مرسوم تاریخی مشاهده می‌شود. یعنی با عناوینی مانند بیماری، ناتوانی، سکوت، انزوا، فطرت، استراحت و سازگاری با محیط ظلم زده است.
وی افزود: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند که حماسه امام سجاد(ع) دو تجلی دارد که یکی از آن‌ها تجلی سه ماهه است و دیگری تجلی ۳۰ساله که بخش تجلی سه ماهه بیشتر شناخته شده است که البته گزارش‌های آن مخدوش است، یا اینکه اصلا گزارش نشده است. در رابطه با سه ماه اسارت، خطبه‌ها، ورود به میدان تا مرز شهادت است که نشان‌دهنده این است که امام(ع) در آن شرایط، در حضور بانوان حرم، با دشواری‌های به وجود آمده، به میدان می‌آید و با خطبه‌های دشمن شکن، کاخ یزیدیان را به لرزه درمی‌آورد.
حاج‌علی‌اکبری اظهار کرد: طلوع حماسه، جهاد و شور را در کلمات نورانی امام سجاد(ع) را در آن سه ماه می‌بینیم که در آن سه ماه، حماسه ۳۰ ساله حضرت بنیان‌گذاری می‌شود که این دوران، ادامه دوران امامت تا شهادت است که درباره آن سکوت شده است. به رغم تمام فعالیت‌های انجام شده، متاسفانه هنوز رسوبات آن نگاه منحط وجود دارد. به هرحال این دورانی است که امام از سویی عاشورا و سرمایه‌گذاری عظیم اباعبدالله(ع) را در انقلاب و نهضت بزرگ صیانت می‌کند، آن را تکمیل می‌کند، به آن امتداد می‌دهد و مکتب فکری، حکمی و معرفتی باقرین(ع) را بنیان‌گذاری می‌کند.
امام جمعه موقت تهران بیان کرد: این قطعه از تاریخ اسلام و امامان(ع) یکی از قطعات پیچیده و بسیار دشوار امامان است، چرا که از طرفی یک استبداد وحشتناک و بی‌پروا مشاهده می‌شود و از طرفی دیگر بهت و حیرتی در محیط جامعه اسلامی وجود دارد. همچنین رعب و وحشت بر جامعه حاکم است و فساد سیاسی، اخلاقی و فکری عجیبی در جامعه جریان دارد و از طرفی، خواص زمین‌گیر هستند. جریانی مانند توابین و مختار شوک‌هایی به جامعه گرفتار فلج فکری بود، اما امام سجاد باید از نو شروع می‌کردند، چرا که طبیبی حاذق با نسخه جامع و الهی باید به میدان می‌آمد که هم دنیاگرایی را درمان کند، هم استحاله ارزشی را درمان کند، هم بی‌تفاوتی و بی‌بصیرتی را و هم الودگی‌های اخلاقی و انحراف‌های فکری را درمان کند ودم مسیحایی امام سجاد(ع) است که کار را پیش می‌برد.
وی ادامه داد: امام سجاد(ع) از تمام روش‌ها و ظرفیت‌ها، همراه با سیاست، درایت، شجاعت، دقت و لطافت در دوران ۳۰ ساله استفاده کرد. منتها در این دوران به صورت ملایم و لطیف، بنیان‌ها و اساس حرکت بزرگ نهاد امامت، در امتداد تاریخی خود بنیان‌گذاری می‌شود. هنر امام سجاد(ع) بازگرداندن جریان ارتداد است و امام سجاد(ع) مانند آذرخشی در دوران تاریک است. کار بزرگ امام این است که هویت شیعه را پس از فروپاشی و ارتداد، سازماندهی و انسجام‌بخشی کند، پیوندها را مجدداً برقرار کنند و بر محور طاغوت، در متن این فعالیت‌های گسترده چنان هوشمندانه و دقیق عمل کند که نه به آن‌ها اعتبار ببخشد و نه بهانه به دست آن‌ها داده شود. لذا در ارتباط با قیام‌ها، امام سجاد(ع) باطناً معید هستند، اما در ظاهر از ایشان نشانه‌ای دریافت نمی‌شود و این ورود هوشمندانه است تا بتواند خطر را از حرکت اسلام ناب و جریان تشیع دور کند.
سه عنصر حماسه امام سجاد(ع) از نگاه مقام معظم رهبری
حاج‌علی‌اکبری با اشاره به اینکه از نگاه مقام معظم رهبری حماسه امام سجاد(ع) دارای سه عنصر است، عنوان کرد: ابتدا تدریس و تدوین اندیشه ناب اسلامی -که نقطه مقابل جریان منحرف فکری است- به صورت فعال فضای فکری جامعه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. سپس آشناسازی مردم و حقانیت اهل‌بیت(ع) به عنوان مصادیق راستین اولوالامر و اقامه‌کنندگان واقعی حاکمیت و خلاف الهی است. نکته سوم ایجاد و تقویت تشکیلات اسلامی برای زمینه‌سازی حکومت الهی است که در بخش سوم پاشیدگی پس از جریان عاشورا قابل مشاهده است.
رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه خاطرنشان کرد: امام سجاد(ع) از نگاه رهبر انقلاب، از دو روش استفاده ویژه بردند که یکی از آن‌ها استفاده از دعا و دیگری استفاده از موعظه است. در محور دعا، آن‌چه که از امام باقی مانده در حقیقت آن را به عنوان صحیفه سجادیه می‌شناسیم، نقشه تفصیلی از حیات طیبه به زبان ما است. امروز که به صحیفه سجادیه نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که امام سجاد(ع) در عصر خود از این روش بهترین بهره‌برداری را برای ترویج اخلاق و فضیلت در آن روزگار سخت استفاده کرده و نرم‌افزار تمدن اسلامی را در اختیار دوستان خود قرار داده است.
صحیفه سجادیه نرم افزار تمدن نوین اسلامی است
وی با تأکید بر اینکه صحیفه سجادیه نرم‌افزار تمدن نوین اسلامی است، بیان کرد: زبان صحیفه سجادیه زبان دعا است و زبان دعا، زبان لطیف، آزاد، و رسا است و امام سجاد(ع) بر اساس دلالت وحی از این زبان استفاده می‌کند و بهره‌های زیادی برده است. در متن صحیفه مبارکه پرچم اعتراض هم از آغاز تا پایان برافراشته است؛ حتی در قسمت‌هایی که روند دعا، روند توبه و استغفار در پیشگاه خداوند است.
حاج‌علی‌اکبری گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی در رابطه با صحیفه معتقد هستند که امام سجاد(ع) یک شیوه زیست اسلامی مطابق با موازین اسلامی را در صحیفه سجادیه، در قالب دعا در دسترس جامعه قرار می‌دهد. علاوه بر این، از نظر آفاق گوناگون فکری، منظومه فکر اسلامی را می‌توان در صحیفه مبارکه، در محور خداشناسی انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی کاملاً جست‌وجو کرد.
انتهای پیام
نظر شما