خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مریم ساحلی: چاقی سلامت دانش آموزان گیلانی را تهدید می‌کند. تغییر سبک زندگی، کاهش فعالیت‌های جسمی، افزایش مصرف غذاهای چرب و پرکالری امروزه بیش از هر زمان دیگری جوامع را به سمت اضافه وزن و چاقی سوق داده و سلامت انسان‌ها را در مخاطره قرار می‌دهد. این مهم زمانی بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد که کودکان و نوجوانان در معرض آن قرار می‌گیرند. و اما این روزها زنگ خطر چاقی دانش آموزان در گیلان به صدا درآمده است. انتشار خبر قرار گرفتن دانش آموزان گیلانی ذیل عنوان چاق‌ترین دانش آموزان کشور، موضوع بسیار مهمی است که توجه خاص خانواده‌ها و متولیان سلامت جامعه را می‌طلبد.

در حالی که میانگین کشوری چاقی دانش‌آموزان ۱۰.۲۵ درصد است، این میانگین در میان دانش آموزان گیلانی ۱۸.۹ درصد و رتبه نخست کشور را در این حوزه به خود اختصاص داده‌اند. به همین واسطه امسال طرح ملی «کوچ» در کل کشور با استفاده از ظرفیت معلمان به اجرا درآمد.

طرحی برای کنترل وزن و چاقی دانش آموزان

و اما طرح «کوچ» چیست؟ طرحی که به واسطه آن دانش آموزان از نظر قد، وزن و شاخص توده بدنی بررسی و بر اساس نتایج به دست آمده اقدامات لازم برای تناسب اندام دانش آموزان انجام می‌شود. طرحی که از شروع سال تحصیلی جدید در سطح مدارس کشور اجرایی و در استان گیلان تا پیش از تعطیلی مدارس بیش از ۳۶۳ هزار دانش‌آموز معادل ۹۸ درصد دانش آموزان ارزیابی شدند.

بعد از تعطیلی مدارس مسئولان آموزش و پرورش گیلان به ویژه مربیان بهداشت تلاش کردند تا از طریق سامانه شاد با دانش آموزان و والدین ارتباط برقرار کرده و سایر اقدامات را از این طریق انجام دهند.

به گفته یکی از مسئولان آموزش و پرورش گیلان دانش آموزان این استان در جایگاه سوم اضافه وزن کشور قرار دارند. میانگین کشوری اضافه وزن دانش‌آموزان ۱۹.۸۵ درصد و این میانگین در دانش‌آموزان گیلانی ۲۳.۰۳ درصد است میانگین کشوری اضافه وزن دانش‌آموزان ۱۹.۸۵ درصد و این میانگین در دانش‌آموزان گیلانی ۲۳.۰۳ درصد است. در این میان کرونا و کم تحرک شدن دانش آموزان نیز دلیل دیگری بر افزایش وزن آنها شده و زنگ‌های خطر را برای سلامت آینده سازان کشور به صدا درآورده است.

مدیرکل آموزش و پرورش گیلان روز ۲۸ مهرماه در آئین افتتاحیه استانی طرح «کوچ»، عنوان کرد: طرح کنترل وزن و چاقی دانش‌آموزان در دو مرحله، نخست از ۲۶ مهر تا ۱۵ آبان و در ادامه از اول تا ۱۵ اسفند سال جاری اجرایی می‌شود.

«محمد رحمتی» یادآور شد: در این طرح دانش آموزانی که اضافه وزن دارند، شناسایی می‌شوند و با اجرای برنامه‌های تشخیصی و پیگیری‌های بعدی، تلاش می‌شود دانش آموزان به شرایط ایده آل جسمی و روحی دست یابند.

وی همچنین به ضرورت همکاری‌های دو جانبه آموزش و پرورش و وزارت بهداشت اشاره کرد و در بخشی از سخنانش با توجه به شرایط پیش آمده به دنبال همه گیری کرونا گفت: با استفاده از شبکه شاد زمینه سنجش سلامت دانش‌آموزان را با بارگذاری سامانه‌های علمی و طبی فراهم می‌کنیم.

سبک زندگی نامناسب

خانواده‌های گیلانی تلاش می‌کنند تا پاسخگوی نیازهای فرزندان خویش باشند اما واقعیت این است که برآوردن برخی خواسته‌های فرزندان در راستای حفظ سلامت آنها نیست.

«صدیقه حسنی» شهروندی است که در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: کودکان و نوجوانان تحت تأثیر جو حاکم بر فضای جامعه و طعم لذیذ فست فودها بیشتر به سمت مصرف غذاهای چرب و شیرین گرایش دارند، از سوی دیگر تحرک و فعالیت جسمی هم به شدت کاهش یافته است.

وی افزود: تا پیش از همه گیری کرونا فرزندم هفته‌ای سه بار در باشگاه به ورزش می‌کرد اما حالا نه تنها باشگاه و مدرسه نمی‌رود بلکه ساعات بیشتری هم پای لپ تاپ و گوشی می‌نشیند.

حسنی افزود: آپارتمان‌های کوچک امکان فعالیت بیشتر از بچه‌ها را گرفته در حالی که زمانی که ما این دوران را سپری می‌کردیم، پیاده به مدرسه می‌رفتیم و برمی گشتیم و در کارهای منزل هم کمک می‌کردیم. اوقات فراغت خود را نیز در حیاط با بچه‌های همسایه بازی می‌کردیم. بنابراین به وجود آمدن مشکل اضافه وزن بچه‌ها دور از ذهن نیست.

«محمد علی پور» شهروند دیگری است که در این باره به خبرنگار مهر گفت: بسیاری از پدران و مادران از خطرات تغذیه نامناسب و کم تحرکی باخبر هستند اما همه آنها قدرت تغییر این شرایط را برای فرزندانشان ندارند.

وی با بیان اینکه زمانی که بچه‌ها در رسانه‌ها شاهد تبلیغ انواع خوراکی‌های نه چندان مفید بوده یا شاهد چگونگی تغذیه دوستانشان هستند دیگر به توصیه والدین خود درباره مضرات این خوراکی گوش نمی‌دهند، افزود: امکان بهره مند شدن از فضاهای ورزشی برای همگان وجود ندارد جدا از مسئله همه گیری کرونا، مخارج زندگی بالاست و پرداخت هزینه باشگاه‌های ورزشی برای بسیاری از خانواده‌ها مقدور نیست این در حالی است که مدارس نیز اغلب از فضای مناسبی برای فعالیت‌های ورزشی برخوردار نیستند.

چرا گیلان؟

دانش آموزان گیلانی چاق‌تر از دیگر دانش آموزان کشور هستند، اما چرا گیلان؟ مسئول واحد بهبود تغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان انزلی در پاسخ سوال به خبرنگار مهر گفت: گیلان به دلیل شرایط اقلیمی خاص، تنوع فرهنگ غذایی، وجود محصولات غذایی مختلف از دیرباز یکی از استان‌های غنی غذایی کشور محسوب می‌شود.

حامد مرتضی پور با بیان اینکه دسترسی به مواد غذایی مختلف از جمله مرغ، ماهی، گوشت، تخم مرغ و سبزیجات به رنگ پذیری غذاها تنوع داده و ذائقه هر بیننده‌ای را تحریک می‌کند، افزود: طی سالیان اخیر با افزایش روند جمعیت و افزایش مکان‌های تهیه و توزیع و عرضه غذا به این مطالبه همگانی پاسخگویی بیشتری صورت گرفته است.

نوجوانان و جوانان، اهداف اصلی بنگاه‌های غذایی

مرتضی پور با بیان اینکه نوجوانان و جوانان یکی از گروه‌های اصلی و هدف بنگاه‌های غذایی هستند، تأکید کرد: بر کسی پوشیده نیست که اگر به هر فرآورده غذایی مقداری روغن، شکر یا نمک بیشتر اضافه شود، خوش طعم تر و مقبول‌تر خواهد شد و این رمز مقبولیت صنعت فست فود است که در کمترین زمان غذاهایی تهیه می‌شوند و رضایت مشتری را جلب و متأسفانه سلامت او را به چالش می‌کشانند.

وی با اشاره به اینکه امروزه حتی مشاهده می‌شود که بسیاری از غذاهای بومی ما نیز جهت جلب رضایت مشتری دستخوش تغییرات شده است، افزود: استفاده از سفره سالم در حفظ سلامتی کودکان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد. استفاده از سفره سالم در حفظ سلامتی کودکان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد.

مرتضی پور در ادامه با بیان اینکه پدران و مادران شاغل گاه، وقت کمتری برای آشپزی و توجه به بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای دارند و سیری شکمی را به سیری سلولی ترجیح می‌دهند، اضافه کرد: استفاده دانش آموزان از سرویس برای رفتن به مدرسه و فضای اندک آپارتمانی زمینه کم تحرکی را برای آنها فراهم کرده است.

وی با اشاره به اینکه از سوی دیگر مدارس نیز اغلب فضای کافی و حیاط مناسب برای فعالیت دانش آموزان ندارند، اظهار کرد: نبود فضا و شرایط مناسب و سالن‌های استاندارد و مطمئن برای ورزش دانش آموزان یا هزینه‌های بالای استفاده از آنها، استفاده بی رویه از موبایل و بازی‌های رایانه‌ای، تمایل زیاد به مصرف غذاهای حاضری در بوفه مدارس (علی رغم همه نظارت‌های انجام شده) از عمده عوامل مؤثر در این موضوع هستند.

مرتضی پور با بیان اینکه طی یکسال گذشته به دلیل شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس، شیوه زندگی دانش آموزان به کل تغییر کرده است، افزود: کم تحرکی، عادات نامناسب غذایی و گرایش به بازی‌های کامپیوتری و تماشای فیلم و سریال و کارتون همراه با مصرف تنقلات پرکالری و خوابیدن‌های دیرهنگام شبانه از جمله مواردی هستند که نگرانی‌های جامعه جهانی بهداشت را نسبت به تهدید چاقی و اضافه وزن خصوصاً در این گروه سنی به همراه داشته است.

وضعیت گیلان در سال‌های گذشته

این کارشناس تغذیه و رژیم درمانی همچنین اظهار کرد: در سال‌های گذشته نیز گیلان با چالش چاقی و اضافه وزن در گروه‌های مختلف سنی مواجه بوده است و همانطور که ذکر شد چون بسته تنوع غذایی و دسترسی راحت به غذاهای خوش طعم و مزه فراهم است، همواره مردم این سرزمین جز چند استان صدرنشین در مقوله چاقی و اضافه وزن بوده‌اند.

وی با تأکید بر ضرورت بررسی تفاوت‌های موجود در شهرستان‌های مختلف گیلان، افزود: غیر از گیلان استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، مازندران، گلستان نیز تا حدودی با این پدیده مواجه هستند و وضعیت تقریباً مشابهی دارند.

مرتضی پور اضافه کرد: در استان‌های نامبرده نیز دسترسی اولیه به مواد غذایی، خصوصاً لبنیات و گوشت به شکل ویژه‌ای مشهود است و تمایل مردم به مصرف کره حیوانی، دنبه و گوشت گوسفندی بالا است. شاید در کنار همه این نکات مکانیزه شدن زندگی مردم و حتی مشاغلی چون کشاورزی را نیز بتوان از جمله عواملی دانست که سبب شده الگوی غذایی مردم و متعادل با کاهش فعالیت فیزیکی آنها نباشد.

عواقب چاقی

وی با بیان اینکه در ایران مهم‌ترین علت مرگ و میر بیماری‌های غیر واگیر از جمله دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی عروقی، کبد چرب، فشارخون بالا، بیماری‌های مزمن تنفسی و برخی از انواع سرطان‌ها مربوط به چاقی است، گفت: هر ساله هزینه‌های بسیار زیادی متوجه درمان این بیماری‌ها است و بر اساس مطالبات هزینه فایده مهم‌ترین مداخله برای کاهش شیوع این بیماری‌ها پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی است که یکی از چالش‌های جدی و قابل تأمل نظام سلامت محسوب می‌شود.

مرتضی پور با اشاره به اینکه بر اساس مطالعات «کاسپین ۵» در سال ۹۴ بیست درصد از دانش آموزان ۷ تا ۱۸ ساله دچار اضافه وزن و چاقی بوده و ۱۴ درصد کودکان زیر ۵ سال در معرض ابتلاء به چاقی قرار دارند، افزود: بلوغ زودرس، سندروم تخمدان پلی کیستیک، انزوا، گوشه گیری و عدم مشارکت در مداخلات اجتماعی، اختلال در عملکرد هورمون‌های جنسی برخی از عوارض ناشی از چاقی برای بانوان است.

وی با بیان اینکه معضل چاقی تنها مربوط به نظام‌های بهداشتی نیست، یادآور شد: چاقی از درون خانواده‌ها، مدارس و شهر می‌آید، پس همه در قبال آن مسئول هستند.

کارشناس تغذیه با اشاره به اینکه نگرش خانواده در تغذیه و سفره غذایی خود، رویکرد سیستم‌های آموزشی که مهم‌ترین آن آموزش و پرورش است در این زمینه نقش آفرین هستند نگرش خانواده در تغذیه و سفره غذایی خود، رویکرد سیستم‌های آموزشی که مهم‌ترین آن آموزش و پرورش است در این زمینه نقش آفرین هستند، ادامه داد: رویکرد شهرداری‌ها و سازمان‌ها و اصنافی که به هر نحو با تهیه و طبخ و توزیع غذا در ارتباط هستند و هر کس که در قبال سلامت فرد، خانواده، شهر، استان و کشورش احساس مسئولیت می‌کند نیز در این امر تأثیرگذار است.

مرتضی پور با اشاره به اینکه صدا و سیما می‌تواند با تولید محتوای آموزشی در این مسیر گام بردارد، اضافه کرد: رسانه‌ها و مطبوعات با مهم جلوه دادن این امر می‌توانند مردم را نسبت به مقوله چاقی و مخاطرات آن آگاه سازند.

وی همچنین به نقش اداره ورزش و جوانان اشاره و با بیان اینکه این نهاد می‌تواند با افزایش سرانه ورزشی زمینه تحرک و شادابی را فراهم کند، گفت: در این میان ارگان‌های نظارتی با قراردادن تعرفه‌های سنگین بر محصولات پرکالری و نامناسب که با سلامت در تعارض هستند و ایجاد تسهیلات لازم برای شرکت‌ها و واحدهای صنعتی و تولیدی که رغبت به تولید محصولات سالم و بهداشتی دارند می‌توانند به کاهش این معضل کمک کنند.