ضرورت راه‌اندازی شبکه ملی بومیسازی، اختراعات و نوآوری
تألیف و تدوین: علیرضارضایی
مقدمه :
در سال‌های اخیر و خصوصاً با شروع و گسترش تحریم‌ها و پس از آن، شتاب روند صعودی قیمت دلار، به مرور شاهد آن هستیم که بسیاری از تولیدکنندگان که زمانی به‌خاطر واردات کالاهای ارزان خارجی (خصوصاً چینی) عملاً امکان رقابت را از دست داده بودند و خود به واردکننده و مونتاژکننده کالاهای خارجی تبدیل شده بودند و یا از گود رقابت کنار رفته بودند، آرام‌آرام در حال بازگشت به فضای تولید و صنعت هستند.
عدم ورود کالاها و محصولات صرفاً به موارد فوق‌الذکر که قبلاً سابقه ساخت یا تولید آن در کشور وجود داشت برنمی‌گردد، برخی تجهیزات های‌تک و یا شامل تحریم‌ها و همچنین دستگاه‌ها و ماشین‌آلاتی که به‌واسطه افزایش نرخ دلار با افزایش بسیار شدید قیمت روبه‌رو شده‌اند و یا اینکه ارزش‌افزوده و قیمت‌گذاری که توسط سازندگان خارجی روی آنها گذاشته شده به حدی است که واردات و استفاده از آنها توجیه اقتصادی و حتی فنی ندارد، نیز شامل این گروه می‌شود.
بومیسازی، مهندسی معکوس و تولیدات نوآورانه و اختراعات، رویکردهایی است که سال‌هاست با شدت و ضعف در کشورمان در حال انجام است و برخی از صنایع بزرگ، شرکت‌های دانش‌بنیان، مجموعه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی و یا توسط افراد و بخش‌خصوصی و هریک به فراخور شرایط و توان فنی و البته نیازی که وجود داشته است الگوهای مختلفی را برای دستیابی به تکنولوژی‌های مختلف و مورد نیاز را دنبال نموده‌اند.
تعاریف:
قبل از ارائه پیشنهاد، تعاریف مربوط به حوزه‌های فناورانه فوق‌الذکر را مرور می‌نماییم
بومیسازی: برای بومیسازی تعاریف مختلفی ارائه شده است که هر یک مبتنی بر نوع محصول یا خدمات مورد نظر تنظیم و تعریف گردیده است، به‌طور کلی می‌توان بومیسازی را این‌گونه تعریف نمود: مجموعه‌ای از اقدامات نوآورانه، مهندسی معکوس، تطبیق کارکردها با نیازها و در نهایت تولید یک محصول که می‌تواند جایگزین نمونه‌های خارجی گردیده و با همان کیفیت و با انطباق بیشتری نسبت به نیازهای داخلی، خدمات و عملکردهای مورد انتظار را برآورده نماید را بومیسازی می‌گویند. آنچه باعث برجسته شدن موضوع بومیسازی در سال‌های اخیر شده است آشکار شدن این موضوع است که به ودیعه گرفتن روش‌ها و تجارب دیگران بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های بین جوامع، فرهنگ‌ها و فضاها نمیتواند منجر به توسعه پایا و بادوامی در این جوامع شود. تجربه روشن ساخته است که بسیاری از تکنیک‌ها و روش‌های سنتی در عرصه تولید، فرهنگ و اجتماع در جامعه محلی بومی‌به دلیل سازگاری و تطابق با زیست‌بوم این جوامع همان روش‌هایی هستند که امروزه معرف روش‌های رسیدن به توسعه پایدار میباشند..
مهندسی معکوس: مهندسی معکوس یک فرآیند حل مسأله است که به جای آنکه از سؤال آغاز شود، از پاسخ موجود آغاز می‌شود. کاربرد اصلی مهندسی معکوس در یکی از دو مورد زیر است:
وقتی جواب یک مسأله را می‌دانیم. اما نمی‌دانیم این جواب پاسخ به چه سؤالی است.
وقتی سؤال و پاسخ را می‌دانیم. اما نمی‌دانیم مسیر و فرآیند رسیدن به این پاسخ چه بوده است.
معمولاً هدف مهندسی معکوس، استخراج دانش یا طراحی نهفته در یک محصول (کالا یا خدمت) است. این کار عموماً با هدف تولید مجدد آن محصول یا تحلیل آن محصول انجام می‌شود.
نوآوری: ایجاد یک محصول یا خدمات جدید و یا تغییر و تحول در محصولات یا خدمات و یا روش خلق و عرضه آنها، با هدف پاسخگویی به نیازهای ایجاد شده را نوآوری می‌گویند. انجام صحیح این تغییرات و موفقیت در آن، منوط به مشاهده پیوندها، کشف فرصت‌ها و استفاده مناسب از آن‌هاست.
باید دقت داشت که نوآوری صرفاً درباره محصولات تولیدی نبوده و گروه خدمات را به‌‌عنوان بخش عظیمی از اقتصاد جوامع را نیز در بر می‌گیرد.
اختراع: تعریف پذیرفته شده در مورد اختراع می‌گوید، اختراع چیزی که پیش از این ساخته نشده و یا فرآیندی که برای ایجاد چیزهای جدیدی که قبل از این وجود نداشته، مورد استفاده قرار می‌گیرد. براساس این تعریف، چیزهایی که تازه طراحی و یا خلق شده‌اند و هرگونه فعالیتی که به طراحی و خلق مرتبط با آنها منتهی می‌شود، می‌تواند با عنوان اختراع مطرح گردد. همچنین از منظر کسب‌وکار، اختراع را می‌توان محصول، فرآیند اجرا یا راهی برای انجام کاری دانست که تا پیش از این هرگز وجود نداشته است.
باید توجه داشت که در اقتصاد مبتنی بر دانش امروز، راهبرد اختراعات یک مؤسسه یا بنگاه نوآور باید عاملی کلیدی در راهبرد کسب و کار آن باشد
شبکه ملی بومیسازی: ایجاد ساختاری سازمانی جهت رصد، ثبت و ارائه اطلاعات کلیه اقدامات بومیسازی، نوآورانه، اختراعات و مهندسی معکوس انجام شده در کشور می‌باشد که در این مقاله به اختصار شبکه ملی بومیسازی گفته می‌شود. اقدامات فناورانه حوزه‌های فوق‌الذکر که در گذشته انجام گرفته‌اند و شرایط اختصاصی و یا یکتا بودن آنها همچنان برقرار است، جزء این دسته قرار می‌گیرند.
ضرورت ایجاد شبکه ملی بومیسازی:
در نقاط مختلف کشور و توسط افراد، شرکت‌های خصوصی، دانش‌بنیان و صنایع بزرگ محصولات و خدماتی تولید و یا ارائه شده است که بخشی یا تمامی‌دانش فنی آن از طریق روش‌های بومیسازی، نوآورانه و یا مهندسی معکوس و همچنین اختراعات به دست آمده است. قطعاً بسیاری از این اقدامات مورد نیاز دیگر بخش‌های صنعتی، تولیدی و خدماتی کشور می‌باشد که به دلیل عدم اطلاع‌رسانی و توجه، محدودیت‌های تبلیغی، محرمانه‌ای و همچنین عدم وجود مرکزی برای گردآوری و مستندسازی آنها، عملاً باعث موازی‌کاری، توقف یک برنامه و یا صرف هزینه‌های بسیار همراه با سعی و خطا توسط مجموعه‌هایی که به آن نیاز داشته‌اند، گردیده است.
شکل‌گیری سازمان‌ها و هاب‌های مختلف که به‌صورت جزیره‌ای مجموعه‌ای از اقدامات فوق الذکر را به انجام می‌رسانند و کانال ارتباطی تعریف شده و در دسترسی بین آنها وجود ندارد، باعث محروم شدن دیگر بخش‌ها از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های ایجاد شده می‌گردد.
هدف اصلی این شبکه ملی، راه‌اندازی یک سامانه منسجم و فراگیر که تمامی اقدامات فناورانه فوق‌الذکر را مورد رصد قرار داده و نسبت به دسته‌بندی و ثبت آنها به‌صورت علمی و استاندارد همراه با مستندات، اطلاعات پدید آورنده و حتی شرح دانش فنی بکارگرفته، اقدام نماید به‌صورتی که هرکسی به راحتی بتواند با ورود به پایگاه اطلاعاتی این سامانه نسبت به جستجوی دانش فنی، محصول و خدمات مورد نظر اقدام کرده و یا با کسب اطلاعات فنی و علمی، کانال‌های ارتباطی با سازنده نیز در اختیار ایشان قرار بگیرد تا بتواند با استفاده از اطلاعات ارائه شده و یا برقراری ارتباط و تعامل با پدید آورنده، نیاز خود را مرتفع نماید.
به نظر نگارنده، این اقدام یکی از نیازهای بسیار ضروری جهت دستیابی به جهش تولید و توسعه دانش فنی و ارتقاء سطح تکنیکی صنایع، تولیدکنندگان، ارائه‌دهندگان خدمات و به‌طور کلی فضای کسب‌وکار کشور می‌باشد.
مطمئناً اثرات بسیار عمیق این اقدام بر روی رشد اقتصادی و اشتغال و جلوگیری از خروج ارز و کاهش نیاز به خارج از کشور، کاملاً مشهود خواهد بود.
ساختار شبکه ملی بومیسازی:
این شبکه (سامانه) می‌بایست به‌صورت مستمر نسبت به رصد، پایش و ثبت اقدامات انجام گرفته در حوزه بومیسازی، مهندسی معکوس، نوآوری و اختراعات را به انجام برساند و با دسته‌بندی براساس کلمات کلیدی، امکان جستجوی سریع و راحت را برای کاربران فراهم نماید. بنابراین به نظر می‌رسد این شبکه باید اقدامات مشروحه زیر را در قالب تیم‌های کاری به انجام برساند.
1- تهیه بانک اطلاعات (دیتا بیس) :
-فراخوان و دعوت از کلیه صنایع، افراد، شرکت‌ها و دستگاه‌های اجرایی فعال در حوزه‌های اقتصادی، علمی‌و فرهنگی برای اعلام فعالیت‌های انجام گرفته در حوزه بومیسازی و ...
الف- رصد و احصاء فعالیت‌های انجام گرفته در حوزه‌های فوق‌الذکر توسط تیم کاری مربوطه به‌صورت مستقل.
ب - پایش اطلاعات دریافتی و گزینش فعالیت‌های واقعی انجام گرفته که اطلاعات، مستندات قابل قبول را ارائه نموده‌اند.
- اطلاعات و مستندات مورد نیاز شامل:
شرح کلی از اقدام (عملیات ساخت، برنامه‌نویسی، طراحی و ...) انجام گرفته و توضیح در مورد نوآوری، ضرورت انجام و یا تکمیل یا بهینه‌سازی انجام گرفته.
نام، نشان و کانال‌های ارتباطی پدیدآورندگان اصلی (که می‌توانند مستقلاً و در قالب قراردادهایی اقدام به انتقال دانش فنی و یا تولید و یا ارائه محصول و یا خدمات نمایند).
تأییدیه‌ها و مجوزاتی که براساس نوع محصول جدید، مورد نیاز یا بعضاً ضروری می‌باشد، همچنین ویدیو، تصاویر و هرگونه اطلاعات تکمیلی که به شناخت و معرفی بهتر کار صورت گرفته، کمک می‌نماید.
در صورت امکان، درج هزینه‌ها و قیمت محصول و یا دانش فنی، تضمین‌ها، گارانتی و دیگر موارد مورد نیاز .
2- بارگذاری اطلاعات در سامانه:
- دسته‌بندی و درج کلمات کلیدی متناسب (توسط پدیدآوردندگان اعلام گردد) برای جستجوی سریع و راحت محصول مورد نظر کاربران.
- به‌روزرسانی اطلاعات به‌صورت مستمر براساس تغییرات اعلامی از طرف پدید آورندگان و رصد تیم کاری مربوطه.
- معرفی محصولات در دیگر شبکه‌های اطلاع‌رسانی و همچنین ارسال یک نسخه از اطلاعات برای دستگاه‌ها، بنیادها و مراکز متولی امور بومیسازی، نوآوری و اختراعات جهت معرفی و همچنین اطلاع‌رسانی و در صورت امکان انجام اقدامات حمایتی و تسهیل‌سازی جهت دستیابی به بازارهای هدف.
جمع‌بندی :
ایجاد ساختاری منسجم و کارا که با ایجاد بانک اطلاعات کلیه اقدامات فناورانه در حوزه‌های بومیسازی، مهندسی معکوس، نوآوری و اختراع و همچنین تسهیل‌سازی ارتباط پدید آورندگان با متقاضیان با توجه به شرایط فعلی کشور و نیاز به جهش اقتصادی و تولید که یکی از مؤلفه‌های مهم توسعه پایدار می‌باشد، امری ضروری و شاید حیاتی می‌باشد.
واقعیت این است که بسیاری از فعالان اقتصادی به شدت نیازمند اقدامات انجام شده در حوزه‌های فوق‌الذکر (بومیسازی و...) میباشند ولی به دلیل عدم اطلاع از اتفاقات انجام گرفته مجبور هستند با صرف هزینه و وقت زیاد و البته سعی و خطا به آن دست پیدا کنند که ممکن است از نظر کیفی و قابلیت در سطوح پایین‌تری از آنچه موجود است باشد، یا نسبت به تأمین آن از خارج کشور و با قیمت‌های بسیار بالا اقدام نمایند و مهم‌تر از همه اینکه به دلیل محدودیت‌ها و حتی بعضاً عدم موجود بودن (خصوصاً محصولات بومیسازی شده) ناگزیر می‌شوند از ادامه فعالیت و یا توسعه کسب‌وکار خود، صرف‌نظر نمایند.
از طرف دیگر افراد و مجموعه‌هایی که با به خدمت گرفتن دانش و تجربه و تحمل هزینه و زحمت زیاد به موفقیتی نائل آمده‌اند، در همان چارچوب فعالیت داخلی خود محدود شده و نمی‌توانند به صورت فراگیر و مؤثر محصولات و یا دانش فنی خود را عرضه نمایند که نتیجه آن طبیعتاً موجبات عدم رشد و توسعه بنگاه‌های اقتصادی و کسب‌وکارها، همطراز و متناسب با ظرفیت و پتانسیل آنها می‌گردد.
پیشنهاد:
فارغ از ورود سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط و مسؤول (دولتی) به راه‌اندازی چنین شبکه‌ای، بخش‌خصوصی می‌تواند(پیشنهاد می‌گردد) رأساً اقدام کرده و با ایجاد سامانه‌ای هوشمند و به‌روز و جذب اطلاعات و تعامل با مجموعه‌های اقتصادی، صنعتی، علمی‌و فرهنگی، این شبکه را راه‌اندازی نماید که به غیر از آنکه امری ارزشمند و ماندگار است، می‌تواند با برنامه‌ریزی صحیح و تعریف مدل کسب‌وکار متناسب، درآمدزایی قابل‌توجه‌ای نیز داشته باشد.
نظر شما