نویسنده: سایمون واتکینز

دیپلماسی ایرانی: از زمان حمله حوثی ها به دو تاسیسات مهم عربستان سعودی در 14 سپتامبر 2019، ایران به طور جدی به دنبال به دست آوردن قراردادهای تامین نفت به ویژه در رابطه با مشتریان عزیز آسیایی عربستان بوده است. پس از آنکه عربستان از تصمیم به کاهش یک جانبه تولید نفت خود به میزان یک میلیون بشکه در روز نسبت به سهمیه اوپک پلاس خبر داد، ایران اعلام کرد شرکت ملی نفت این کشور قراردادهایی به ارزش 1.2 میلیارد دلار آمریکا برای 8 پروژه جدید امضا کرده که هدف از آنها افزایش سطح تولید نفت خام است. اگرچه این پروژه ها به طور گسترده توسط شرکت های ایرانی مدیریت خواهند شد، اما بخشی از پروژه هایی به شمار می روند که به طور همزمان با توافق 25 ساله با چین تنظیم شده اند.

در ماه اوت که جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران با وانگ لی، همتای چینی خود، دیدار کرد تا نقشه راه مشارکت استراتژیک جامع چین و ایران (امضا شده در اوایل سال 2016) را ارائه دهد، دو مقام بر سر گسترش قابل توجه چارچوب همکاری استراتژیک توافق کردند. ایران آن زمان قرار بود مزایا و منافع زیادی را برای چین در نظر بگیرد که یکی از آنها گزینه پیشنهاد هر گونه تحول در پروژه های جدید یا متوقف شده یا ناتمام در میدان های نفتی (نفت و گاز) به شرکت های چینی بود. ایران همچنین قرار بود حق خرید هر اندازه و همه تولیدات نفت (گاز و پتروشیمی) با حداقل تخفیف تضمینی 12 درصدی نسبت به میانگین قیمت شش ماهه محصولات را به چین اعطا کند. چین همچنین می توانست هزینه همه محصولات نفتی (و گاز و پتروشیمی) را با ارزهای نرم که از تجارت در آفریقا و کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق به دست آورده، بپردازد.

در مقابل، تعهد اصلی چین ورای تعهد سیاسی آن به حمایت از ایران در شورای امنیت سازمان ملل، تعهد در زمینه نفتی به صورت افزایش تولید نفت خام از میادین نفتی غرب کارون بود. در آن زمان، میادین غرب کارون که شامل ذخایر عظیم نفت آزادگان جنوبی و شمالی، یاران جنوبی و شمالی و یادآوران در میان دیگر سایت های کمتر شناخته شده است، تنها 355 هزار بشکه در روز تولید با نرخ احیای 3.5 تا 5.5 درصد را داشتند. طبق اعلان وزارت نفت ایران، هر یک درصد افزایش در میزان بازیافت از میادین غرب کارون به معنای 670 میلیون بشکه یا 33.5 میلیارد دلار درآمد اضافی با نفت متوسط 50 دلاری خواهد بود. با توجه به اینکه هزینه تولید هر بشکه نفت خام در ایران تقریبا مشابه عربستان و حدود 1 تا 2 دلار در هر بشکه است، نرخ بازیابی در هر دو کشور میز می تواند تقریبا یکسان باشد؛ اما میانگین بازیافت فعلی عربستان 50 درصد است. طبق آنچه ظریف و وانگ مذاکره کردند، شرکت های چینی قرار است تولید 355 هزار بشکه در روز از کارون غربی را در مرحله اول به میزان 145 هزار بشکه در روز و سپس با 500 هزار بشکه دیگر در روز دیگر به 1 میلیون بشکه در روز افزایش دهند.

با این حال، در همان زمان بود که اظهارات دونالد ترامپ درباره جنگ تجاری بالا گرفت و تحریم های آمریکا علیه ایران و آنهایی که با این کشور تجارت می کردند پس از خروج یک جانبه از برجام، افزایش یافت. این بدان معنا بود که چین هم احساس می کرد باید معاملات خود با ایران را کاهش دهد، اما در عین حال ایران بیش از هر زمان دیگری به تجارت با چین نیاز داشت. در نتیجه این پویایی، دو خوانش از تحولات در ایران (و البته عراق که تحت حمایت این کشور بود) ارائه شد: اولی، اعلان درباره پروژه های بسیار پرهزینه ای در ایران بود که با توجه به واقعیت مشکلات شدید اقتصادی آن گیج کننده می نمود؛ دومی، اشاره به نوعی از مشارکت جدید مبتنی بر «فقط-قرارداد» با شرکت های مختلف عمدتا چینی بود. دو نمونه بارز این شرایط جدید، خبر توسعه میدان های عظیم نفتی در منطقه کارون غربی در ژوئیه سال 2020 و خبر وزارت نفت ایران درباره اعطای یک قرارداد 1.3 میلیارد دلاری توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی بود. واقعیت این بود که شرکت های مختلف چینی 11 پروژه «فقط-قرارداد» در شماری از مناطق عملیاتی توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی ایران از جمله قرارداد فقط حفاری، فقط تعمیر و نگهداری میدان، فقط مهندسی ، فقط ساخت و ساز و فقط فناوری جایزه گرفته بودند.

در همین راستا، مهم نیست که تامین مالی پروژه های اعلام شده در هفته گذشته برای افزایش تولید نفت خام از کارون غربی به چه نامی انجام شده، چرا که توافقات بر سر هر مبلغی که ایران برای اهداف مطرح شده در قرارداد 25 ساله با چین بدان نیاز داشته باشد، پیشتر صورت گرفته است و چین با خوشحالی به تعهدات خود عمل خواهد کرد چرا که موقعیت جغرافیایی ایران در میانه طرح «کمربند و جاده» که چین برای برنامه تغییر توازن قدرت جهانی بدان نیاز دارد، بی بدیل است. 

منبع: اویل پرایس / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34