محیط، یکی از تاثیرگذارترین عوامل موثر بر سلامتی انسان و خطر بروز سرطان است. واژه «محیط» علاوه بر جنگلها، اقیانوسها یا کوهها، شامل هر چیزی که خارج از بدن باشد و وارد بدن شده و با آن مواجهه پیدا کند نیز میشود. عوامل محیطی که روزانه همه ما با آنها مواجه هستیم مانند هوایی که تنفس میکنیم، آبی که مینوشیم، غذایی که میخوریم و به طور کلی نحوه زندگیای که انتخاب کردهایم، همگی میتوانند دارای عامل سرطانزا باشند.
میزان بروز سرطان در کشورهای مختلف، متفاوت است و همچنین میزان بروز در افرادی که از کشوری به کشور دیگر مهاجرت میکنند، تغییر میکند. به عبارتی عوامل محیطی به قدری تاثیرگذار هستند که حتی افراد مهاجر، فارغ از موضوع ژنتیک و وراثت خویش، همانند دیگر مردمان آن کشور در معرض عوامل سرطانزای موجود در محیط زندگی جدید قرار گرفتهاند و این موضوع تاییدی بر آثار محیط است. به عبارتی دیگر در رشد سرطان در بدن تغییرات ژنتیکی نقش دارند، ولی اغلب عوامل محیطی آغازگر این تغییرات در ایجاد سرطان هستند.
ساختار ژنتیکی هر فردی در روند زندگی، در مواجهه دائمی مداوم با موانع محیطی مانند مواجههای شغلی، آلودگی هوا، نور خورشید و اشعه رادیواکتیو است. این عوامل ممکن است منجر به تغییرات ژنتیکی و برهم زدن تعادل و توازن در روند عادی رشد سلولها شوند.
به طور کلی عوامل ایجاد کننده سرطان را میتوان به دو دسته عوامل مرتبط با شیوه زندگی و عوامل محیطی تقسیم کرد. هرچند عوامل مختلف شیوه زندگی نیز از طریق محیط وارد بدن میشوند (مانند سیگار، الکل و تغذیه نامناسب) اما، وقتی صحبت از عوامل محیطی میکنیم، منظور عواملی هستند که مستقل از انتخاب شیوه زندگی مانند آلودگی هوا به بدن آسیب میرسانند. به طور کلی سهم عوامل مختلف شیوه زندگی در ایجاد سرطان نسبت به عوامل محیطی خیلی بیشتر است.
با این نگاه که تقریبا تمام عوامل سرطانزا به جز زمینه ژنتیکی، از طریق محیط وارد بدن میشوند، به طور متوسط دو سوم موارد سرطان با برخی از عوامل محیطی مانند تنباکو، الکل، غذا، قرار گرفتن در معرض تابش اشعه، ویروسها و مواد موجود در هوا، آب و خاک مرتبط هستند. البته بسیاری از آنها مربوط به انتخابهای شیوه زندگی بوده و قابل تغییر و تعدیل هستند. مثلا حدود یک چهارم مرگ و میرهای ناشی از سرطان با حذف مصرف محصولات تنباکو قابل پیشگیری هستند و یا انتخابهای تغذیهای از بسیاری از مرگهای زودهنگام ناشی از سرطان پیشگیری میکند. رژیم غذایی سالم کم کالری شامل غلات کامل، میوهها و سبزیجات است و باید از مصرف مقادیر زیاد غذاهای چرب، گوشت قرمز، پرنمک یا نمک سود شده اجتناب شود.
پیشگیری و درمان برخی از عوامل عفونی و ویروسی مانند ویروس پاپیلومای انسانی، ویروسهای هپاتیت B و C، هلیکوباکتر پیلوری و … که از عوامل خطرزا برای ابتلا به سرطان هستند نیز اهمیت زیادی دارد.
گرچه رابطه مواجهه با عوامل محیطی و خطر بروز سرطان تایید شده است، اما هنوز به درستی نمیدانیم چرا از بین دو نفر که مواجهههای محیطی مشابه دارند، یکی مبتلا به سرطان میشود و دیگری مبتلا نمیشود، اما به نظر میرسد عوامل فردی در این مساله دخالت دارند و ارتباطات پیچیدهای بین آنها حاکم است.
احتمال ایجاد سرطان در یک فرد در واکنش به عوامل زیست محیطی ویژه، به مدت زمان و تعداد دفعات قرار گرفتن در معرض مادهای خاص و همچنین عوامل دیگر مانند عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی، سبک زندگی، سلامتی، سن و جنسیت نیز بستگی دارد.
بسیاری از عوامل خطرزای محیطی سرطان برای اولین بار در محیط کار کشف شدهاند، زیرا افرادی که مشاغل خاص دارند، در مقایسه با عموم مردم تحت تاثیر مواجهه زیاد با مواد شیمیایی هستند.
طیف وسیعی از مواد شیمیایی که بعضی از افراد در صنایع و مشاغل و در محیط کار خود با آن سر و کار دارند، احتمال ابتلا به سرطان در آنها را افزایش میدهد. از جمله این مواد بنزن، تار، آرسنیک، کادمیوم، کرومیوم و چندین ماده دیگر است.
بنزن به عنوان حلال در بسیاری از صنایع از جمله پتروشیمی کاربرد دارد و همچنین در آلودگیهای هوای شهری و دود سیگار وجود دارد. تماس طولانی مدت با بنزن خطر ابتلا به لوسمی را افزایش میدهد.تار مجموعه ذراتی است که در اثر اشتعال سیگار، معلق شده و به ریه وارد میشود. این ذرات به صورت ماده چسبنده قهوهای رنگ در انگشتان، دندان و ریه افراد سیگاری رسوب میکند.آرسنیک به عنوان یک ماده نگهدارنده در صنایع چوب کاربرد دارد، البته در دود سیگار نیز موجود است.
نقش شیوه زندگی و عوامل محیطی در بروز سرطان
عوامل محیطی یکی از تاثیرگذارترین عوامل در بروز بیماریها از جمله سرطان هستند؛ آلودگی هوا، محیط کار، نور خورشید، سبک زندگی و … از عوامل محیطی هستند که در بروز سرطان و دیگر بیماریها نقش مهمی ایفا میکنند.
صاحبخبر -
∎
نظر شما