سریال‌های جاسوسی و امنیتی در همه جای دنیا طرفداران و علاقه‌مندان بسیاری دارد. مجموعه‌هایی که به دلیل هیجان، چالش و قصه‌های واقعی‌شان مخاطب را به راحتی می‌تواند با خود همراه کند. هر چند که ما معمولا این آثار را در قالب سریال‌ها و فیلم‌های آمریکایی یا اروپایی می‌بینیم، اما نمی‌توان از طرفدارانشان در داخل کشور گذشت.

چند سالی است که مسائل امنیتی، جاسوسی و تروریستی مورد توجه برخی از بخش‌های فرهنگی کشور قرار گرفته است و اتفاقا سریال‌ها و فیلم‌های موفقی هم در این زمینه‌ ساخته می‌شود. این داستان‌ها به دلیل اینکه از دل اتفاقات و جریانات جاسوسی و امنیتی رخ داده، می‌آیند؛ می‌توانند کارکردهای زیادی داشته باشند البته به شرطی که سازندگان این آثار، سیاسی‌کاری و جناح‌بازی را کنار بگذارند و مانند برخی نمونه‌های یکی دو سال اخیر در پی اتهام‌زنی به مسئولان اجرایی کشور نباشند.

از آنجا که فعالیت نیروهای امنیتی همیشه پنهان است؛ در چنین مجموعه‌هایی می‌توان بسیاری از فعالیت‌ها، تجهیزات و اقدامات نیروهای امنیتی و اطلاعاتی را به مخاطب نشان داد. تلویزیون نیز البته در سال‌های گذشته در این حوزه با دست پر حاضر شده است. سریال «گاندو» و «ترور خاموش» با همین موضوع‌ها پخش شدند. در این شب‌ها هم شاهد پخش مجموعه «خانه امن» هستیم. مجموعه‌ای که به طور مستقیم به اقدام‌های گروهک داعش پرداخته است.

اما نقش این سریال‌ها و فیلم‌ها در آگاه‌سازی و اقناع مخاطبان از پشت پرده اقدامات تروریستی چیست و اصولا پرداخت به این سوژه‌ها در تلویزیون تا چه اندازه نیاز کشور است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها با کیوان امجدیان منتقد سینما، تلویزیون و فعال رسانه‌ای گفت‌وگو کردیم.   

حرکت‌های خوبی برای ساخت آثار امنیتی شروع شده

امجدیان درباره نقش سریال‌هایی امنیتی در آگاه‌سازی مخاطبان از پشت پرده اتفاقات تروریستی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: همیشه خلاء چنین آثاری در سینما و تلویزیون ما وجود داشته است. بررسی تولیدات هالیوودی نشان می‌دهد بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از پرونده‌های امنیتی‌شان و شاید بیشتر از آن، به هسته فرهنگی‌شان ارجاع می‌شود که روی آنها کار کنند و از دل آن پرونده‌ها، فیلم بسازند.

بعد از گذشت یک سال ممکن است ۲۰۰ فیلم در آن زمینه بسازند. در واقع آنها اطلاعات چنین اتفاق‌هایی را به سازندگان فیلم و سریال می‌دهند که این اطلاعات یا محور اصلی یک فیلم می‌شود یا داخل یک فیلم یا سریال جانمایی.

این ماجرا در کشور ما با وجود این که پتانسیل بسیاری داشت به ندرت اجرایی ‌شد. اما در دو سه سال اخیر اتفاقات بسیار خوبی در این زمینه افتاد. یعنی بین نهادهای امنیتی، نظامی و البته قضایی با بخش فرهنگی رابطه خوبی برقرار شد که به یکباره دیدید سریالی مانند «آقازاده» یا «خانه امن» ساخته شد. در واقع مجموعه‌ای از اطلاعات مربوط به نهادهای نظامی، امنیتی، قضایی و ... پالایش می‌شوند که در اختیار بخش فرهنگی قرار می‌گیرند و شروع به ساخت اثر ‌می‌کنند. فیلم «روز صفر» که در جشنواره سال گذشته حضور داشت در همین راستاست.

به گفته این منتقد سینما و تلویزیون، وقتی قصه خوبی در این زمینه‌ها داشته باشیم که قاعدتا براساس واقعیت هم هستند، می‌توانیم مخاطب را آگاه کنیم که بداند چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

وی افزود: از طرف دیگر مخاطب می‌تواند یک فیلم خوب ببیند. از آنجا که چنین قصه‌هایی معمولا پرهیجان، پر از برخورد و درام هستند، وقتی با یک ساختار خوب هم مواجه شوند قاعدتا آن فیلم یا سریال می‌تواند مخاطب را اقناع کند. به اعتقاد من حرکت‌های خوبی برای ساخت آثار جاسوسی، امنیتی و تروریستی شروع شده است. هر چند هنوز در ابتدای راه است و این ارتباط باید خیلی بیش از اینها باشد.

اگر آمریکا یا اروپا شخصیتی مانند شهید سلیمانی داشتند

وی با بیان اینکه ما انواع پرونده‌های امنیتی، قضایی، نظامی و جاسوسی داریم که می‌توان آثار بسیاری را بر اساس آنها ساخت، اضافه کرد: اگر بخواهیم ساده به این موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم که حتی درباره افراد شاخص در این پرونده‌ها کار نکردیم. به طور نمونه درباره شهید تهرانی‌مقدم می‌بینیم هنوز هیچ کاری انجام نشده است. یک فیلم نیمه کاره است که قرار بود ساخته شود یا درباره شهید شهریاری یا حاج قاسم سلیمانی نیز همینطور.

اگر آمریکا یا اروپا شخصیتی مانند شهید سلیمانی داشتند تا به امروز ۱۰  فیلم و سریال دربارهشان می‌دیدید. اما ما هنوز یک اثر نداریم. زمانی که حاج قاسم زنده بودند، یک مقاله نوشتم که سینمای ما به شخصی مانند قاسم سلیمانی نیاز دارد اما ایشان تماس گرفته بودند که نمی‌خواهم از من چیزی مطرح شود. اما در حال حاضر که ایشان شهید شده‌اند هنوز نتوانسته‌ایم اثری را به تصویر بکشیم. به اعتقاد من، ساخت چنین آثاری آغاز خوبی است برای اینکه مسیرمان در این راه درست جلو رود و کارهای بسیاری خوبی هم ساخته شود.

مردم بیش از هر زمان دیگری به حماسه و قهرمان احتیاج دارند

وی در پاسخ به این پرسش که چرا و تا چه اندازه به ساخت فیلم و سریال‌هایی با موضوع‌های امنیتی و جاسوسی نیاز داریم، بیان کرد: در حال حاضر مردم ما بیش از هر زمان دیگری به حماسه و قهرمان احتیاج دارند. به عبارت دیگر به چیزی که باعث غرور آنها شود و نگاه ملی‌شان را تقویت کند، بیش از پیش نیاز دارند.

اتفاقا مردم در این روزها به چنین آثاری نیاز دارند نه به فیلم‌های آپارتمانی و فیلم‌های که موضوع‌شان عشق و عاشقی است. باید بسیاری از تولیدات ما به این سمت و سو برود و مردم هم به شدت از آنها استقبال خواهند کرد. همانگونه که از سریال «خانه امن»، «گاندو» و «آقازاده» استقبال شد و مردم در جشنواره فجر فیلم «روز صفر» را پسندیدند.

آثاری که می‌توانند به مردم آرامش ذهنی دهند

حدود دو هفته است که سریالی با عنوان «خانه امن» از تلویزیون در حال پخش است. مجموعه‌ای جاسوسی و امنیتی که در آن برخی از تلاش‌های داعش و دیگر کشورها برای اقدامات تروریستی در داخل کشور به تصویر کشیده می‌شود.

این سریال توانسته به واسطه روایت پرکشش و پرچالش قصه‌اش، تلاش و جان‌فشانی‌های بسیاری از ماموران امنیتی و اطلاعاتی را به خوبی به تصویر بکشد. تصاویری که کمتر شعاری و تصنعی هستند.

امجدیان درباره ویژگی‌های این مجموعه و اینکه تا چه اندازه توانسته حملات تروریستی و اقدامات نیروهای امنیتی ایران را نشان دهد، گفت: در سریال خانه امن با یک میزانسن، دکوپاژ خوب، قصه چفت و بست‌دار و با شخصیت‌هایی رو به رو هستیم که می‌توانیم باورشان کنیم. خانه امن در سطح قابل قبولی است و عمده مردم  آن را در همین سطح پذیرفته‌اند.

یکی از ایرادهایی که در این مجموعه می‌بینیم اینکه شاید بعضی بازی‌ها می‌توانست دقیق‌تر و حساب‌شده‌تر باشد. گاهی انتظار می‌رود بازیگر یک واکنش پر هیجان نشان دهد و بعد می‌بینید که آن واکنش وجود ندارد و بسیار کمتر از سطح توقع مخاطب عادی است. جا داشت بیشتر روی بازی‌ها کار شود که صد البته کارگردان باید آنها را هدایت می‌کرد. اما در مجموع این سریال قابل قبول، با قصه و ساختار خوبی است که علاوه بر سرگرم کردن و ایجاد جذابیت برای مردم می‌تواند بسیاری مسائل را به مردم نشان دهد و شفاف کند که چه اتفاقاتی افتاده است.

امجدیان معتقد است این آثار می‌توانند نشان دهند اگر چنین کارها و اقداماتی در زمینه امنیتی و مقابله با تروریست انجام نشده بود در سال چندین اقدامات تخریبی و ضد امنیتی بیشتری را شاهد بودیم.

وی خاطرنشان کرد: در هر صورت نمونه آثاری مانند خانه امن، شبی که ماه کامل شد، بادیگارد، آقازاده، روز صفر و .... می‌تواند به مردم آرامش ذهنی بدهد و باید بیش از این هم تولید شوند.