به گزارش خبرنگار مهر، رامین رادنیا، در وبینار آموزشی «خبرنگاری در بحران» با اشاره به جایگاه پنجم ایران در آسیا و دهم در دنیا، نسبت به سوانح و حوادث به ویژه در زلزله اظهار داشت: فرهنگ سازی و آگاهی بخشی شهروندان در مواجهه با سوانح و فجایع طبیعی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
وی افزود: بلایای طبیعی لفظ نادرستی است چراکه منشأ آن پدیده‌های طبیعی است اما حوادث و سوانح مانند آتش سوزی و تصادفات می‌تواند در هر زمان و مکان به وقوع بپیوندد و منشأ آن انسانی است.
مدیر واحد پرتال سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به وجود سکونتگاه‌های انسانی در برخی مناطق دارای استعداد و سوانح، عامل بروز تلفات و خسارات می‌شود، تصریح کرد: ساخت و ساز در حریم گسل‌ها و رودخانه‌ها و مسیر عبور آتشفشان و بهمن از علل بروز سوانح و حوادث در کشور است که نمونه بارز آن سیل گلستان و لرستان بود.
وی با اشاره به موقعیت ایران در پهنه زلزله خیز گفت: علت شکل گیری جوامع انسانی در گسل‌ها وجود ذخایر آبی بوده است چراکه بریدگی‌های گسل‌ها محل ذخیره سازی سفره‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها را فراهم کرد و همین عامل شکل گیری جوامع انسانی شد.
کیفیت زندگی را متناسب با شرایط بحرانی نکرده‌ایم
رادنیا با تاکید بر اینکه جوامعی که در معرض سوانح و حوادث طبیعی هستند کیفیت زندگی شأن را متناسب با شرایط بحرانی سازگار کرده‌اند، بیان داشت: متأسفانه کیفیت سکونتگاه‌ها در جوار گسل‌های البرز و زاگرس مطلوب نیست و پدیده‌هایی نظیر زلزله، سیل و طوفان این سکونتگاه‌ها را تهدید می‌کند.
به اقدامات مقابله‌ای در مواقع بحران بیشتر از پیشگیری توجه کرده‌ایم
وی چرخه مدیریت بحران را در چهار بخش تقسیم بندی کرد و گفت: مهمترین مرحله چرخه مدیریت بحران «پیشگیری» است که متأسفانه در کشور ما کمتر به آن پرداخته می‌شود و بیشتر تمرکز مدیریت بحران به اقدامات «مقابله ای» است.
این روزنامه نگار، بحران را پدیده‌ای دانست که شرایط عادی را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که بازگشت به شرایط قبل نیاز به اقدامات ویژه و منحصر به فردی باشد و افزود: مفهوم «خطر» از «مخاطره» متمایز است؛ «خطر» همواره ثابت است و با پارامتر «میزان آسیب پذیری» می‌توان ریسک «مخاطره» را کاهش داد.
وی افزود: پیشگیری و کاهش مخاطره مرحله مهم و کلیدی کاهش خسارت و تلفات است.
سامانه‌های نظارتی و هشدار سریع عامل مهم مدیریت بحران
رادنیا بر سامانه‌های نظارتی و هشدار سریع در راستای کاهش مخاطره در مواقع بحران تاکید کرد و گفت: آسیب پذیری جامعه جنبه اقتصادی، فیزیکی و انسانی به همراه دارد و اصل و مفهوم مهم که باید مورد توجه رسانه باشد در همین خلاصه می‌شود که «خطر حذف شدنی نیست؛ مخاطره قابل کاهش است.»
وی با اشاره به اینکه شناسایی خطر در وهله نخست قرار دارد، گفت: رسانه‌ها منبع انتشار خطر و نقاط آسیب پذیر هستند؛ بسیاری از تلفات و خسارت‌ها ناشی از عدم آگاهی مردم نسبت به مخاطرات و شیوه‌های کاهش خطر است.
این مدرس ارتباطات با اشاره به اینکه آسیب پذیری جامعه به ویژه در مراکز حیاتی و حساس مثل مدارس، مراکز درمانی، خطوط ارتباطی، شریان‌های حیاتی مانند آب، برق، گاز، مخابرات، باید از سوی خبرنگاران شناسایی و اطلاع رسانی شود، اظهار داشت: هر مکانی که تراکم بیشتری داشته باشد در معرض خطر بیشتری در هنگام بحران خواهد بود؛ در گام نخست لازم است رسانه‌ها تهدیدهای پیرامونی اعم از محلی، استانی و کشوری را بشناسند و پیگیری کنند و از اقدامات واکنشی اجتناب ورزند.
آموزش و اطلاع رسانی دو کارکرد مهم رسانه در مدیریت بحران
وی با تاکید بر اینکه شهروندان از سوانح و حوادث احتمالی سکونت‌گاه خود آگاه نیستند، تصریح کرد: آموزش و اطلاع رسانی به عنوان دو کارکرد رسانه باعث آمادگی و هوشیاری مردم می‌شود.
رادنیا با اشاره به اینکه مردم از طریق رسانه باید بیاموزند قبل از حادثه برای کمتر آسیب دیدن چه کنند و در زمان حادثه برای نجات خود و کمک به اطرافیان چه کنند و سپس در مرحله بازسازی و بازتوانی چه اقداماتی مهم است، گفت: رسانه صدای کارشناسان و دانشمندان را در مورد مخاطرات احتمالی منعکس می‌کند تا هشدار آنان به مردم و مسئولان منتقل شود چرا که اگر آگاهی رسانی انجام نشود مطالبه گری را به همراه نخواهد داشت.
وی کارکرد رسانه را در سه بخش اطلاع رسانی، آموزش و سرگرم سازی خلاصه کرد و افزود: رسانه باید در زمان حادثه از شبکه‌های مستقل ارتباطی برخوردار باشد و خبرنگاران و گزارشگران در برخی حوادث تنها منبع منتقل کننده نیازهای آسیب دیدگان هستند تا کمک‌های مردمی جمع آوری شوند.
نیاز اصفهان به سامانه فرماندهی برای کاهش مخاطره در مواقع بحران
مدیر واحد پرتال سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به اینکه در برخی از سوانح ۷۰ درصد تخریب‌ها ناشی از ضعف در ساخت و ساز است و نظارت رسانه‌ها در این حوزه ضروری است، اظهار داشت: اصفهان با بناهای شاخص معماری باید از برنامه مشخصی برای کاهش مخاطره برخوردار باشد و سامانه فرماندهی حادثه داشته باشد.
وی افزود: خبرنگاران باید با مفاهیم، تعاریف و ویژگی‌های هریک از پدیده‌های طبیعی آشنا باشند و به اطلاعات کلی اکتفا نکنند.
رادنیا، خبرنگاری بحران را یکی از شاخه‌های خبرنگاری تعریف کرد و گفت: پوشش مناسب اخبار بحران‌ها نیازمند دانش و تجربه کافی است و خبرنگار، به عنوان منبع خبری در مواقع بحران قابل استناد است.
وی یکی از ملزومات خبرنگاران بحران را آشنایی نزدیک با مراکز فعال حوزه خدمات اضطراری و مدیریت بحران و آشنایی با قوانین مربوطه، اسناد بالادستی، دانش حوادث و سوانح و مراکز جهانی فعال در این حوزه دانست و اظهار داشت: خبرنگار بحران باید با سازمان مدیریت بحران کشور، اورژانس، هلال احمر، مرکز تحقیقات اپیدمولوژی سوانح، مرکز استراتژی جهانی کاهش بلایا، مرکز انتشار گزارش حوادث و سوانح آشنایی کافی داشته باشد.
رسانه‌ها قدرت تغییر دارند؛ بر سواد رسانه‌ای در بحران تاکید شود
این روزنامه نگار با تاکید بر قدرت تغییر رسانه‌ها، گفت: رسانه‌ها از قدرت تغییر برخوردارند، تغییر نگاه و رفتار انسان نسبت به محیط از طریق آگاه سازی رسانه‌های جمعی انجام می‌شود و بخشی از تغییر در سبک زندگی مربوط به آمادگی در برابر سوانح است.
وی افزود: مردم ممکن است در برابر تغییرات مقاومت کنند اما انتشار مستمر هشدارها و اطلاعات مؤثر است و منجر به حساس سازی مردم می‌شود.
رادنیا حوادث و سوانح را یکی از ارزش‌های خبری دانست و تصریح کرد: چالش اصلی رسانه‌ها این است که باید اطلاعات در مورد مخاطرات را قبل از حادثه منتشر کنند و صرفاً به پوشش خبری زمان حادثه محدود نشوند.
وی با اشاره به اینکه در زمان بازسازی و بازتوانی، نقش رسانه‌ها نظارت بر کمیت و کیفیت بازسازی و نوسازی جامعه است تا ایمنی برای آینده فراموش نشود، گفت: رسانه‌ها باید باورهای اشتباه در مورد حوادث و سوانح را گوشزد کنند و تغییر باورهای اشتباه برنامه ریزی مستمر نیاز دارد.
مدیر واحد پرتال سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به رابطه رسانه‌ها با بحران‌های طبیعی و حوادث انسان ساز اظهار داشت: پوشش خبری بحران‌ها برای رسانه‌های جمعی جذاب است و رسانه‌ها با قدرت و سرعت بالا اخبار بحران‌ها را گزارش می‌دهند و معمولاً یکی از صحنه گردانان شکل دهی افکار عمومی هستند.
وی اضافه کرد: هیجان سازی در پوشش اخبار بحران‌ها می‌تواند باعث ایجاد فاصله میان فضای واقعی و مخاطبان شود.
نقش دو گانه رسانه؛ بحران زا یا بحران زدا
رادنیا به نقش دوگانه رسانه در موقعیت بحران هم گریزی زد و گفت: رسانه‌ها در موقعیت بحران هم می‌توانند بحران زا عمل کنند و هم بحران زدا واقع شوند. پیام‌های غیرواقعی منجر به شایعه و سیاه نمایی و تشدید بحران می‌شود این در حالی است که در موقعیت بحرانی رسانه‌ها با تبیین و تفسیر و پخش مداوم واقعیات قادر به کنترل بحران‌ها خواهند شد.
وی افزود: رسانه‌ها می‌توانند در موقعیت بحران، از هست، نیست و از نیست، هست بسازند.
این مدرس ارتباطات باز هم بر نقش اطلاع رسانی، خبری و جلب مشارکت رسانه‌ها در مرحله مواجهه با بحران تاکید کرد و افزود: نقش رسانه‌ها در مرحله پس از بحران یا مرحله بازسازی و بازتوانی از طریق تقویت همبستگی با آسیب دیدگان، بررسی نحوه مواجهه سازمان‌های مسئول با بحران در راستای بررسی نقاط ضعف و قوت و کاهش آلام بازماندگان است.
به هم تنیدگی شبکه‌های اجتماعی با رسانه‌ها در بحران
وی با اشاره به نقش رسانه‌های اجتماعی و بحران تصریح کرد: سرعت زیاد پخش اطلاعات و تصاویر در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند این رسانه‌ها را به عنوان منبع اخبار قرار دهد و پخش عکس و تصاویر و اطلاعات اولیه از حوادث هدایت‌گر ارسال کمک‌ها و پاسخ گویی اولیه در مواقع بحرانی است.
رادنیا به انتشار پیام در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بسیج منابع در کوتاه‌ترین زمان توسط شبکه‌های اجتماعی گریزی زد و تصریح کرد: آموزش و آگاهی بخشی، رصد و پایش اطلاعات و محیط، همبستگی و انسجام بخشی و هدایت و رهبر از جمله کارکردهای رسانه‌های اجتماعی در بحران هاست.
وی بر اهمیت ابزار رسانه در مدیریت بحران تاکید کرد و گفت: مدیریت بحران باید دوراندیش و دارای آمادگی مستمر باشد. استفاده فعال و کنشی از رسانه می‌تواند بر پیشگیری و برنامه ریزی بحران موفق عمل کند.
مدیر واحد پرتال سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران اقدامات واکنشی در زمان مواجهه با بحران را رد کرد و افزود: اتکا به برنامه ریزی پس از مشاهده نشانه‌های بحران، شناخت هویت و نوع رسانه و درک صحیح از ضعف، قوت، فرصت و تهدید پیش از برنامه ریزی ضروری است.
مدیران بحران با رسانه‌ها تعامل داشته باشند
وی ضرورت تعامل سازمان‌های مسئول با رسانه‌ها را در زمان وقوع بحران مهم ارزیابی کرد و گفت: مدیر بحران باید رویکرد فعال و پیش دستانه در واحد اطلاع رسانی داشته باشد؛ سرعت در خبر رسانی با توجه به کثرت رسانه‌ها مهم است و تأخیر در خبررسانی منجر به بی اعتمادی مخاطب و مراجعه به رسانه‌های دیگر می‌شود.
رادنیا به تهیه بسته رسانه‌ای و پیش بینی جایگاه رسانه اشاره کرد و اظهار داشت: برخورداری از برنامه مناسب ارتباط با رسانه‌ها برای مدیران با هدف اطلاع رسانی و پاسخ به رسانه‌ها و انتقال اقدامات مثبت مهم است چراکه رسانه بهترین وسیله برای ایجاد آرامش نزد آسیب دیدگان تلقی می‌شود.
وی ظرفیت رسانه‌ها برای جلب مشارکت عمومی و ایجاد همبستگی و انسجام ملی را مهم دانست و تصریح کرد: تحریک حسن همنوع و میهن دوستی مخاطبان و جلب مشارکت مردم و ترغیب حضور داوطلبانه در مواقع بحرانی و بسیج جمع آوری کمک‌های مردمی از دستاوردهای بهره گیری از ظرفیت رسانه‌ها در مواقع بحرانی است.
حوادث تروریستی در رده خبرنگاری بحران قرار می‌گیرد
این مدرس ارتباطات با بیان اینکه حوادث تروریستی هم در رده خبرنگاری بحران تعریف می‌شود، اظهار داشت: هر بحران مانند لابراتوار است و می‌توان با تجزیه و تحلیل و آسیب شناسی دست به آینده پژوهی زد که سهم رسانه‌ها در این مهم برجسته است.
نظر شما