اقتصاد هنر، برنامه­‌ای با محوریت اقتصاد در حوزه هنر است که در این فصل از برنامه به بررسی اقتصاد در حوزه سینما پرداخته است. سید مسعود اطیابی از تهیه­‌کنندگان و کارگردانان مطرح و مشهور سینما، در نهمین قسمت از این برنامه در رابطه با اقتصاد سینما، مافیا و پول‌شویی در این عرصه به گفتگو با خبرنگار بازار پرداخت و حرف‌های جالبی را در رابطه با سینما و اقتصاد این عرصه زد. آنچه در ادامه می­‌آید گزیده‌­ا­ی از صحبت­‌های این تهیه‌­کننده بنام سینمای ایران است:

* سینماها در این ایام کرونا به لحاظ بخش نمایش تعطیل است و در بخش تولید کم و بیش آثاری تولید می‌شود، اما دیگر فیلم‌هایی به صورت جدی تولید نمی‌کنند. بعضی از سازندگان هم آثاری دارند که آماده نمایش است و باید صبر کنند تا آنها نمایش داده شوند تا بتوانند آثار دیگری را تولید کنند. اما در مجموع سینما در یک حالت نیمه تعطیل است. به نظر می‌رسد که اگر وضعیت به همین منوال پیش برود، ممکن است به یک ورشکستگی کامل برسیم و با توجه به اینکه سینما در دل خود اهالی زیادی را جا داده است، این اتفاق معضل بزرگی است. چیزی در حدود ۲۰-۱۵ هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم با سینما در ارتباط هستند و این اتفاق به شدت به آنها ضربه زده است. بنابراین با توجه به اینکه کرونا بر روی اکثر مشاغل تاثیر شدیدی گذاشته است اما در سینما تاثیرش بسیار بیشتر بوده است.

* دستمزد هرکسی بسته به عرضه و تقاضا است، اینکه آن مخاطب چقدر می‌تواند به جذب مخاطب کند. افزایش بی‌حساب و کتاب دستمزدها شاید برای چند بازیگر باشد و تعداد آنچنانی از بازیگران را نداریم که دستمزدهای بالایی را دریافت کنند و اهالی اصلی سینما و بدنه آن اقتصادشان ضعیف است. در همین مدت کرونا که با کاهش تولید روبرو هستیم مشخص شده است که خیلی از اهالی سینما با معضل مواجه شده‌اند و وقتی مشکل معیشت در این عرصه ایجاد می‌شود یعنی زیرساخت‌های اقتصادی این عرصه با مشکل مواجه است. اما در بعد افزایش دستمزد بازیگرانی که نسبت به سایرین دستمزد بالاتری می‌گیرند باید به این موضوع هم توجه داشته که سینما بدون آن‌ها نمی‌چرخد و باید یک فکر اساسی کرد. اینکه بخواهیم فقط با افزایش دستمزد بازیگران برخورد کنیم، شاید درست نباشد و آن عدد در کل تولیدات سینمایی ایران اینقدر قابل محاسبه و چالش نباشد. در مشاغل دیگر جابجایی پول و اقتصاد بسیار بیشتر است.

* من در تمام کارهایی که خودم انجام مناسبات اقتصادی به صورتی بوده است که ستاره‌هایی که استفاده کرده‌ایم یک دستمزد معقولی را گرفته‌اند و بسته به فروش فیلم یک سودی به بازیگران داده‌ام. طبیعی است که وقتی یک فیلم به خوبی به فروش می‌رسد به عواملی که باعث این اتفاق شده‌اند سودی جدای از دستمزدشان برسد. ما همیشه مناسبت اقتصادی‌مان بدین صورت بوده و دستمزد غیرمعقولی را پرداخت نکرده‌ایم. درآمدی هم که بوده از ابتدا تعیین نشده و با توجه به سودی که از فروش فیلم به دست آمده است تعیین شده است. وقتی فیلمی به سود خوبی می‌رسد فقط بازیگران نیستند که سود می‌کنند و آن سود باید بین تمامی عوامل تقسیم شود؛ از عوامل پشت صحنه، افرادی که تبلیغات را انجام می‌دهند، همگی در سود شریک هستند. حتی این فروش فیلم‌های قوی به سینماداران هم کمک می‌کند. فیلم‌های پرفروش کاری‌ می‌کنند که فیلم‌هایی که کم فروش می‌کنند هم برای سینمادار بعنوان ضرر به حساب نرسد و از طریق فروش آنها در واقع پوششی برای فیلم‌های کم فروش ایجاد می‌شود.

* شاید خیلی از تهیه‌کنندگان معترض به دستمزد یک سری از بازیگران باشند، اما من خودم به شخصه با آن مواجه نشدم. خیلی از دوستان که می‌گویند بعضی از بازیگران دستمزدهای بالایی را خواسته‌اند، می‌پرسم که چرا پس این اتفاق برای من نیافتاده است و بازیگرانی که پیش من می‌آیند دستمزد معقولی را دریافت می‌کنند. جالب است که خدمتتان عرض کنم با توجه به اینکه قیمت دلار بالا رفته و مردم بر اساس قیمت دلار زندگی‌شان را می‌چرخانند، اما دستمزد بازیگران کمتر از قبل شده است. علت این اتفاق این است که هزینه تولید چون روز به روز در حال افزایش است، نمی‌توان دستمزدهای خیلی بالا را پرداخت کرد. بنده معتقدم ضمن اینکه باید به صورت معقول بر همه چیز نگاه کرد، نباید اینگونه هم باشد که اگر یک بازیگر دستمزدش بالا باشد، بگوییم که اشتباه است. بعضی از همکاران ما که این ادعا را مطرح می‌کنند یا واقعا مواجه شده‌اند یا در خیال خودشان تصور می‌کند که بعضی از بازیگران دستمزدشان بالاست و به سراغشان نمی‌روند.

* بعضی از بازیگران هم برای اینکه نمی‌خواهند به هر دلیلی یک پروژه را قبول کنند، شاید مبلغی را عنوان می‌کنند که توافق انجام نشود. من هم بدین صورت رفتار می‌کنم، وقتی کاری پیشنهاد شود که با آن شخص رودربایستی داشته باشم که بخواهم بگویم کارش بد است، دستمزدی را پیشنهاد می‌کنم که این اتفاق نیافتد. کما اینکه چند دفعه تلویزیون این پیشنهاد را به من داده است و گفته‌ام که با توجه به موضوع فیلم و سرمایه‌تان قبول می‌کنم، اما اگر مانند کمدی‌های سخیفی که معمولا تلویزیون می‌سازد باشد، همیشه دستمزدی را پیشنهاد می‌کنم که قبول نشود. اگر هم که قبول شد سعی می‌کنم تمام توانم را بگذارم تا به بهترین صورت کارم را انجام دهم.
 

* دستمزد عادی در سینما در حدود ۵۰-۳۰ میلیون تومان است اما ما چند بازیگر که ۵۰ میلیونی نیستند و نباید هم توقع داشت که ۵۰ میلیون بگیرند؛ زیرا برای خودشان کاری کرده‌اند که به اصطلاح سوپراستار شده‌اند و مخاطب حاضر برای دیدن آنها در پرده سینما هزینه کند. اما تعداد این بازیگران به تعداد انگشتان دو دست هم نیست. پیشنهاد ارقامی که اقتصاد سینما را به هم می‌ریزد از جانب تهیه‌کنندکان است تا بتوانند آن شخص را متقاعد کنند که در فیلمشان حضور داشته باشد، نه از طرف بازیگران. زمانیکه تهیه‌کننده عوامل خوبی نداشته باشد، پشت صحنه قوی نداشته باشد یا حتی موضوع فیلمش باب میل بازیگر نباشد، حالا باید قیمتی بالاتر را مطرح کند تا بازیگر ترغیب شود که در آن فیلم حضور پیدا کند.

* اگر به من کاری با موضوع دفاع مقدس پیشنهاد شود، حاضرم با کمترین دستمزد در آن کار کنم؛ زیرا این کار را وظیفه خود می‌دانم. اما وقتی برای کاری که طنز هست و موضوع آن اصلا مناسب نیست و تهیه‌کننده هم اصرار  دارد که به همین شکل ساخته شود، من دستمزدی چند برابر را پیشنهاد می‌دهم. معمولا این پیشنهادها قبول نمی‌شوند، حتی اگر قبول شوند هم رزومه مان خراب می‌شود اما مهم نیست! رزومه را می‌توان بعدا درست کرد. مردم خودشان متوجه هستند که مدیریت فیلم و عوامل هرکدام چقدر مقصر هستند. در صدا و سینما مقصر مدیران هستند. بهترین سازندگان ما فیلم‌های بسیار خوبی را در خارج از سازمان می‌سازند اما اکنون نمی‌توانند این کار را برای سازمان انجام دهند و این مشکل از طرف مدیران است.

* بعضی از فیلم‌ها اساسا نیاز به نابازیگر دارد و ممکن است حضور چهره در آن سبک فیلم‌ها مطلب را به صورتی که مدنظر کارگردان است، به مخاطب نرساند. در بعضی مواقع حضور نابازیگر حس باورپذیر و بهتری را به مخاطب القا می‌کند. اما در بخش حرفه‌ای سینما به بازیگران کار بلد نیاز است. در این بخش وارد کردن بازیگران بدون دانش اشتباه است. از بین نابازیگران کسانی که در حال مطالعه و تلاش هستند افرادی به سینمای حرفه‌ای را راه پیدا می‌کنند و از بین آنها استعدادهای خوبی مثل نوید محمدزاده بیرون می‌آید. برای اینکه تقاضای بازیگری بسیار زیاد است و همه فکر می‌کنند با اولین حضورشان در تصویر می‌توانند جای بازیگران مطرح را بگیرند، توصیه می‌شود که افراد با مطالعه و دانش وارد این عرصه شوند تا بتوانند جای خود را در سینما پیدا کنند.

* برای اینکه بتوانید فیلم بسازید ممکن است که صرفا کارت تهیه‌کنندگی کفایت کند، اما چه فیلمی ساختن و اینکه فیلم را چگونه ادامه بدهید به خودتان بستگی دارد. در سینما ماندگاری اصل اول است. ممکن است که امروز از یکی از تشکل‌های تهیه‌کنندگی مجوز ساخت فیلم بگیرید، موفق شوید پروانه ساخت هم بگیرید، موفق هم شوید فیلم را تمام کنید. آینده شما در گرو این است که چگونه آن کار را تمام می‌کنید. البته قطعا کسی به شما کارت نخواهد داد و یکسری ضوابط دارد که درجه خطا هم دارد و هر کس که سرمایه داشته باشد نمی‌تواند فکر کند که می‌تواند تهیه کننده شود. باید گفت که روابط هم بی‌تاثیر نیست. الان در تلویزیون این اتفاق در حال رخ دادن است. شخصی می‌آید و می‌گوید من می‌توانم از  یک اسپانسر پول بگیرم و فیلمی را بسازم اما تهیه‌کنندگی‌اش را به خودم بدهید و قبول هم می‌کنند. اما در تشکل صنفی کمترین اتفاق رابطه است و عوامل بسیاری برای انتخاب شدن تهیه‌کننده مطرح است.

* سینما هم مافیا دارد و هم ندارد. آن مافیایی که مردم فکر می‌کنند یک شخصی است که خیلی قدرتمند و عجیب است وجود ندارد. مافیا فقط با وجود رسانه‌ها شکل می‌گیرد و بدون رسانه نمی‌تواند شکل بگیرد. اما اینکه بگویید این مافیا می‌تواند زد و بندهایی را انجام دهد، چون کل گردش مالی سینما رقم خاصی نیست، نمی‌توانند کار خاصی را انجام دهند. اما یکسری مناسبات که با همکاری رسانه‌ها است باعث شکل‌گیری مافیا می‌شود. یعنی جریان مافیایی اگر در واقع پیش می‌آید جریان رسانه‌ای در پشت آن است. متاسفانه در سال‌های اخیر که رسانه‌ها بیشتر شدند، بجای اینکه رسانه‌ی مردم باشند مبلّغ بعضی خبرهای خاص هستند.

* توصیه من به کسانی که می‌خواهند بازیگر شوند، این است که بازیگری حرفه بسیار سختی است و باید بسیار تلاش کنید و در کمترین حالت به کلاس‌های بازیگری بروید و در کنار آن مطالعه داشته باشید و تمرین و تمرین و تمرین را فراموش نکنید و برای جایگاهی که دوست دارید با تمام توانتان تلاش کنید.