به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، عراق یکی از همسایگان ایران است که به دلیل اشتراکات زیادی که در مقوله‌های فرهنگی، مذهبی و اقتصادی و اجتماعی و اعتقادی با مردم ایران دارد، بر ایران تاثیرگذار است؛ از این رو برای بررسی هرچه بهتر این کشور و مناسبات آن به سراغ دوتن از دانشجویان رفته و با آنها به گفتگو نشستیم.

 

علی یزدی، معاون بین الملل بسیج دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی و بردیا عطاران، دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) در این باره گفتگو کردند. 

 

علی یزدی، معاون بین الملل بسیج دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی در ابتدا با توضیحی در این باره گفت: بدون در نظر گرفتن شرایط داخل کشور نمی‌شود شرایط خارجی آن را بررسی کرد. از سال ۲۰۱۴ عراق وارد جنگ نفس گیر و به شدت ویران کننده با داعش شد و در عرض دو سه روز استان‌های شمالی کاملا به دست داعش افتاد تا جایی که تا بغداد هم آمدند.

 

چهارسال جنگ مداوم آمار شهدا را بالا برد و آوارگان زیادی را به بار آورد تا اینکه در سال ۲۰۱۸ تقریبا دولت عراق نابود شد؛ اما داعش هنوزموجود بود. این جنگ عراق را واقعا خیلی عقب برد و از طرفی هم برای استقلال کردستان عراق را داشتیم و بعد از آن گروه‌های عراقی و سیاسیون به دنبال بهبود اوضاع عراق وارد میدان شدند تا سال ۲۰۱۹ که انتخابات مجلس عراق و نخست وزیری عادل عبدالمهدی را داشت و به خاطر شرایط خاص موجود و شخصیت ضد امریکایی عبدالمهدی شرایط به سمت نزدیکی عراق به ایران پیش می‌رفت و همکاری‌ها با ایران رو به افزایش رفت. همچنین توافق نامه خیلی مهمی با چین در مسائل نظامی امنیتی و بخصوص اقتصادی در حال امضا شدن بود و اوضاع به سمت آرام شدن می‌رفت که ما با تظاهرات اکتبر عراق مواجه شدیم و موج جدیدی از ناآرامی‌ها و ناامی داخل عراق را داشتیم. این تظاهرات یک سال ادامه داشت و هر چه جلو‌تر می‌رفت، رادیکالتر می شد و اوج این‌ها به شهادت رساندن فرماندهانی مثل وسام الیاری و حمله به کنسولگری ایران در نجف بود.

 

در نهایت رسیدیم به برهه حساس و تلخ ترور فرماندهان مقاومت در فرودگاه بغداد که بعد از آن جو انقلابی عراق اتفاقی افتاد و پارلمان عراق قانون خروج نیرو‌های امریکایی را تصویب کرد و عادل عبدالمهدی به شدت دنبال این بود که عرصه را بر نیروهای آمریکایی تنگ کند و می‌گفتند باید سیطره و حکومت بر آسمان عراق کاملا از بین برود و جنگنده‌های امریکایی نتوانند دلخواه پرواز کنند؛ اما هر چه جلوتر رفتیم تظاهرات گسترده‌تر شد و شهر‌های جنوبی عراق را در بر گرفت و ناصریه و العماره و بغداد تب تند بود وهم کشته‌ها زیاد می‌شد هم خرابی‌ها زیاد و عادل عبدالمهدی هم وادار به استعفا شد و این استعفا به معنی توقف تمام اقدامات وی بود.

 

پس از استعفای عبدالمهدی، توافق نامه با چین لغو شد و نزدیکی به ایران کمتر شد چندین ماه کش و قوس ادامه داشت تا دولت موقت شکل بگیرد و همان طور که می‌شد حدس زد شخصیتی نزدیک به آمریکا نخست وزیر شد و رابطه صمیمانه با ایران نداشت که با نخست وزیری ایشان عراق وارد فاز جدیدی شد؛ فازی که بعد ویرانی‌های داعش، یک آرامش خیلی کوتاه و ناامنی‌های یک ساله و تظاهرات داخل عراق اقداماتی را داشت که  گفت هم نارضایتی‌ها را بیشتر کرده و هم عراق را در وضعیت بدتری که امروز می‌بینیم، قرار داده است. همانطور که می بینیم امروز عراق قراردادی می‌بندد و زیرساخت‌ها و مسائل زیرساختی را مصر به کشور مصر می سپارد، همچنین خیلی اعتراض‌های زیادی دارد درباره اینکه حقوق کارمندان عراقی ماه هاست تعویق افتاد و داعش دوباره جان می‌گیرد و در استانهای دیاله و تکریت دوباره کار می‌کند و الکاظمی اعلام کرد که انتخابات عراق یکسال دیگر برگزار می شود.

 

آیا اوضاع عراق برایرانو بر منطقه نیز اثر دارد؟

یزدی: به طور کلی و در حال حاضر  فضای عراق یک فضای خیلی ناپایداری است و  نارضایتی‌ها به شدت زیاد شده و حملات به  حشد زیاد شده و به طور کل می‌شود گفت امروز شرایط داخلی عراق خیلی ناپایدار است و تاثیری که دارد با توجه به مهم بودن کشور عراق و نفت خیز بودنش کما اینکه در کردستان عراق و شمال عراق و جنوب عراق نفت زیاد داریم باعث شده تا خیلی نگاه‌ها به سمت عراق باشد. از طرف دیگر ما اهمیتی که برای عراق داریم، این است که بزرگترین سفارت امریکا در کل کشور‌های منطقه در عراق است و تعداد قابل توجهی نیروی خارجی داخل عراق است و همه کشور‌های جهان تقریبا در این کشور نیروی نظامی دارند.  لذا ناپایداری عراق ناپایداری منطقه را در پی دارد و هرچقدر عراق ملتهب باشد منطقه نیز ملتهب است و به تعبیر دیگر این نارضایتی ها و ناملایمات نه تنها داخل عراق را ملتهب می کند؛ بلکه به داخل ایران نیز کشیده می شود.

 

عطاران: طبعا ایران و عراق با همدیگر خیلی رابطه دارند؛ یعنی سطح تبادلات مالی شان بالاست و نسبت به سایر کشور‌ها قابل قیاس نیست، اما مسئله اصلی تحریم هاست حاشیه سودی که در تسعیر قیمت ارز بین ایران و عراق است صادرات بین دو کشور را جذاب کرده وگرنه بخش خصوصی چون نمی‌تواند ال سی لازم را باز کند تجارت سخت است و تجارت کلان بین عراق و ایران سخت است به نظرم بزرگترین مانع است. نکته دوم عدم امنیت موجود در عراق است ما مثلا در حوزه نفت و گاز دیدیم که یک کنسرسیوم تشکیل شد و ترکیه و کویت و کره جنوبی خواستند تا یکی از منطقه‌های نفتی عراق را بازسازی کنند، اما این اتفاق نیفتاد به خاطر عدم امنیت و درگیری که بین اقوام مختلف عراق است و من فکر می‌کنم با توجه به وضعیت فعلی عراق که هنوز وضعیت اقتصادی‌اش مشخص نیست و با مشکلات تجاری و ارزی که داریم خیلی سخت می‌شود سرمایه گذاری کلانی بین دو کشور باشد، اما بخش خصوصی راه خودش را پیدا می‌کند و سعی می‌کند خط مالی خودش را باز کند آن چیزی که بسیار مهم است برای عراق همین بازار نزدیک به ما و بکرش است که می‌تواند حتی مواد خام را از کشور ما قبول بکند.

 

رویکرد الکاظمی را چگونه می بینید؟

یزدی: الکاظمی رویکردی که دارد نزدیکی بیشتر به سمت امریکاست؛ لذا می‌بینیم که دولت الکاظمی و سخنگوی ایشان از ایران تعریف و تمجید می‌کنند و روابط را دوستانه‌تر می‌کنند و از طرفی هم هجوم‌ها و حملات و فشار‌های زیادی به نیرو‌های نزدیک ایران در داخل عراق به مانند حزب الله و حشد را دارند که اینها را خلع سلاح کنند، از طرفی ترکیه حمله کرد به شمال عراق و کردستان عراق این هم باز یکی از دلایل ملتهب شد عراق و ناامنی است همه می‌دانند امروزه اردوغان هدفش تشکیل خاورمیانه جدید است و این حضور نظامی در کردستان و شمال عراق هم برای رسیدن به همین هدف است.

 

در حال حاضر عراق دارای اوضاع نامساعدی است هم از جهت درگیری‌های داخلی و نارضایتی داخلی هم نفوذ و ضرباتی که چه از جانب ترکیه چه حضور داعش و امریکا می‌خورد. ایران از نظر اقتصادی و اجتماعی یکی از محورهای مهم عراق است و همواره یکی از کات مهم دولت عراق تعامل با ایران است و  نوری الملکی را یک مهره ایرانی می‌دانند یا هادی العماری و عادل عبدالمهدی از طرفی می‌بینیم آقای الکاظمی و همراهانش را را یک مهره وابسته به آمریکا می‌دانند. امریکا سعودی این طور بررسی کرد و این طور تقسیم بندی کرد که قدرت‌های مهم داخل عراق سیاست خارجی عراق را می‌سازند و ایران از یک سو، از سوی دیگر امریکا و سعودی  از سوی دیگر است و این‌ها همواره در کشور‌های خیلی مهم بودند برای رسانه‌ها و احزاب سیاسی و جامعه که دولت به سمت کدام می‌رود و صحنه گردان جدیدی هم به نام چین در مقابله با آمریکا در این میان ظاهر شد و ما از عبدلمهدی که نزدکی به ایران بود  رسیدیم به الکاظمی که خیلی دور است.

 

 

بردیا عطاران: دولت عراق یک ساختار کاملا وابسته به قدرت دارد در تمام مناسباتش با قدرت تغییر پیدا می‌کند در نتیجه وقتی دولت الکاظمی روی کار است تمام معادلات را و تحولات را او رقم می‌زند. الکاظمی با دو موج روی دو موج سعی کرد سوار شود و حکومت را به دست گرفت یک مبارزه با فساد، دو قصاص قاتلین اعتراضات سراسری و در هیچ کدام از این دو موفقیت مهمی کسب نکرد. در نتیجه در این چند وقت اخیر موجی از اعتراضات را دوباره می‌بینیم.  الکاظمی تلاش کرد تا ۴ تا قسمت از پازل عراق را حل کند، یکی تنظیم کردن رابطه عراق با ایران و امریکا بود. عراق از طرف امریکا تهدید به تحریم‌ها تهدید می‌شد که رابطه‌ات را کم کن از آن طرف ایرانی‌ها به خاطر قدرت و نفوذی که دارند سعی می‌کنند این جریان مالی را حفظ کنند. نکته بعدی درگیری فعلی عراق با ماجرای کروناست کرونا در عراق وضعیتش نامساعد است با اینکه تست هایش از ایران کمتر است، اما مبتلایان و فوت شدگان نسبت به ایران بیشتر است.

 

 

با انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهور در امریکا کشور عراق دوباره ممکن است پروژه تجزیه اش کلیک بخورد و چون همان طور که در دوره اوباما سعی می‌کردند پروژه عراق را کلید بزنند با اقوام کرد جداگانه صحبت کرده بودندو با سنی‌ها و شمال عراق جور دیگری صحبت کرده بودند ممکن است دوباره این پروژه، کلید بخورد. این اتفاق مهمی است و اتفاقی که اخیرا خیلی مهم شده بازگشایی مرزعرعر و سرمایه گذاری هنگفت عربستان سعودی در کشاورزی عراق است که این سرمایه گذاری باعث می‌شود یک میلیون متر مربع کشت و کار شود و ۶۰ هزار نفر اشتغالزایی دارد و این برای امنیت غذایی عربستان مهم است در نتیجه ما می‌بینیم در میدان و زمین عراق تمام بازیگران سعی می‌کنند مطرح شوند.

 در مورد اثرپذیری یک نکته‌ای را می‌خواهم بگویم آن این است جامعه عراق چند پاره است هیچ وقت یک ملت نبوده دور هم دور یک ایده واحد شکل نگرفتند حتی در جریان‌هایی که می‌بینیم این‌ها یک گروه هستند می‌بینیم اختلاف و تشتی هست بین گروه‌های کرد شیعیان بین همه اختلاف است در نتیجه نمی‌توانیم یک کل منسجم در نظر بگیریم با توجه به این بخشی از جامعه عراق چه در حوزه فرهنگ چه سیاست از ما اثر می‌پذیرند، اما عده‌ای هم نمی‌پذیرند. نکته دوم این است تصویری که از خودمان می‌سازیم یک تصویر معقول نیست یک تصویر لحظه‌ای است برنامه‌ای برای تصویر خودمان در کشور‌های منطقه نداریم. ما باید به سمت اجتماعی سازی به سمت مشخص شدن و مدون شدن یک برنامه راهبردی بین دو کشور باشیم الان رابطه بین دو کشور لحظه‌ای شده هر کسی بتواند از این رابطه بهره بردارد بهره برمی دارد. هیچ مدیریت ونظارت قاطع در حوزه دیپلمای اقتصادی و عمومی ما در عراق در حوزه روابطدیپلماتیک ما نیست. در نتیجه این عدم یکپارچه عناصری که با وزارت خارجه مرتبط می‌شوند همه این‌ها یکپارچگی آسیب می‌زند به رابطه ما چه با کشور‌های دیگر چه با کشور‌های منطقه و علی الخصوص عراق در نتیجه به نظرم یکی از آسیب شناسی که می‌شود کرد در خصوص رابطه ما با عراق مسئله یکپارچه نبودن دستگاه خارجی ماست تکثر نهاد‌های موثر همه این‌ها تاثیرگذار بوده در دیپلماسی اقتصادی روابط دیپلماتیک و دیپلماسی عمومی ما اگر ما بخواهیم بگوییم ایران بر کشور عراق اثرگذار است یا نه قطعی و بی تردید است، اما آیا این اثرگذاری ما مطلوب است می‌خواهم بگویم روی این می‌شود جوابش یک جواب ساده نیست و باید روی جواب‌هایی که میاد علامت سوال گذاشت.