صاحب‌خبر - با شروع سومین ماه پاییز آمار فوت شدگان بر اثر بیماری کرونا اوج گرفته، آماری تلخ که آلودگی هوا نیز می‌تواند بر افزایش آن تأثیر داشته باشد.درشهر مشهد که خودروها، نیروگاه ها وصنایع آلاینده نفس شهر و مردمانش را بریده اگر چاره ای اندیشیده نشود با بحرانی بزرگ مواجه خواهیم شد، در سال های گذشته با رسیدن فصل سرما و نگرانی از تشدید آلودگی هوای مشهد از جمله راهکارهایی که از جلسات کارگروه کاهش آلودگی هوای مشهد بیرون می آمد تعطیلی مدارس بود، اما آیا این تنها کاری است که می توان انجام داد؟ که صد البته این تعطیلی مدارس هم درد چندانی را دوا نمی کرد، از سال ها انتظار برای انتشار سیاهه آلودگی هوای مشهد و بد عهدی دولت برای پرداخت سهم شهر مشهد از محل عوارض سوخت گرفته تا دست دست کردن برای اجرای طرح هایی همچون (lez) و نصفه و نیمه اجرا کردن طرح های دیگری همچون طرح ترافیک، طرح زوج و فرد، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و ... باعث شده زیست پذیری شهر مشهد با خطر جدی مواجه شود، در این میان ،همتی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان از وضعیت آلودگی هوای مشهد آماری تکان دهنده ارائه می کند که به گفته وی شرایط هوای مشهد به گونه ای است که کاسه محیط زیستی شهر مشهد لبریز شده است و با توجه به توپوگرافی شهر مشهد در سال 322 روز با انواع مختلف پدیده اینورژن مواجه است و تنها 33 روز هوای مشهد بدون آلودگی است.حالا با انتشار سیاهه آلودگی هوای مشهد ابعاد جدیدی نیز از بحران آلودگی هوای مشهد مشخص شده به نحوی که از سوی پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف فهرستی از آلاینده‌های شهر مشهد را منتشر کردند که بر اساس نتایج آن، میزان کل تولید آلاینده‌ها در شهر مشهد از منابع ساکن و متحرک 245 هزار تن در سال تخمین زده می‌شود که بسیار نگران کننده است اما این نگرانی از آن جا بیشتر می شود که همه ساله به میزان آلودگی هوای مشهد و روزهای ناسالم افزوده می شود که بر این اساس شمار روزهای دارای هوای سالم در این کلان شهر ۱۸۴ روز ثبت شده که این تعداد در مدت مشابه پارسال ۱۹۶ روز بود. به نظر می رسد با وجود دستگاه های متولی در این حوزه شهر مشهد در موضوع کاهش آلودگی هوا دچار چالش تصمیم گیری شده که باید راهکار اساسی برای آن پیدا کرد، حال سوال این است که واقعا مقصران آلودگی هوای مشهد چه کسانی هستند؟ به نظر می رسد چندین سال آزمون و خطای طرح های اشتباه در خصوص آلودگی هوا باعث شده که امروز آن همکاری لازم بین دستگاه ها صورت نگیرد و مشهد را دچار بحران کند. همواره یکی از منابع آلایندگی های هوای مشهد استقرار صنایع آلاینده در غرب مشهد است. تورج همتی مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز درباره صنایع آلاینده در غرب مشهد می گوید: بر اساس مصوبات هیئت دولت نباید تا شعاع 40 کیلومتری مشهد صنایع جدیدی ایجاد شود چرا که در این منطقه بارگذاری های صنعتی از قدیم زیاد بوده و باعث شده بیشترین تردد ها در این منطقه شکل بگیرد.وی با بیان این که در واقع آبخوان شرب شهر مشهد در محور غرب مشهد قرار دارد، می افزاید: معتقد هستیم به لحاظ حجم زیاد صنایع در آن منطقه توزیع نامتعادل صنایع در شهر مشهد شکل گرفته است، سیاست سازمان حفاظت محیط زیست این است که با نگاه آمایش سرزمین شهرک صنعتی در شرق مشهد ایجاد شود و صنایعی که در محور غرب امکان استقرار ندارند در این محور مستقر شوند، یعنی صنایعی که در محور غرب تاکنون بااستقرار آن ها موافقت نشده است در این شهرک صنعتی مستقر شوند که در این راستا ایجاد شهرک صنعتی 5 مشهد در جاده فریمان مراحل صدور موافقت زیست محیطی خودش را طی می کند. هیچ مجوزی برای استقرار صنایع آلاینده در محور غرب مشهد نداده ایم و نخواهیم داد وی ادامه می دهد: تقاضاهای زیادی برای استقرار صنایع در غرب مشهد وجود دارد، اما ما در این زمینه هیچ مجوزی برای استقرار صنایع آلاینده نداده ایم و نخواهیم داد، اما در جلسه ای که داشتیم با هماهنگی استاندار محترم، معاونت اقتصادی و معاونت زیست فناوری تصمیم گرفتیم صنایع غرب مشهد را طبق آمایش سرزمین و طرح تجمع سامان دهی کنیم.وی ادامه می دهد: استقرار صنایع آلاینده در محور غرب خط قرمز ماست و ما موافقت نخواهیم کرد، قطعا صنایعی که در حاشیه مشهد هستند، جابه جایی صنایع آلاینده، تغییر خط تولید و اصلاح سیستم جزو سیاست های ما در راستای قانون هوای پاک است و ما با صنایع دانش بنیان هیچ مشکلی نداریم .وی با اشاره به این که صنایعی آلاینده هستند که خودسرانه در محور غرب مشهد استقرار یافتند ،می گوید: علاوه بر این 40 تا 50 صنایع آلاینده در محور غرب استقرار یافتند که بلاتکلیف هستند که از 10 سال پیش در آن جا مستقر شدند اما مجوز زیست محیطی ندارند و پرونده های آن ها در جریان است، صنایعی هم هستند که در حریم شهر قرار دارند که ما با آن ها موافقت نمی کنیم.همتی همچنین در خصوص کیفیت استاندارد بنزین و گازوئیل توزیع شده در مشهد نیز می گوید: هم اکنون بنزین یورو4 در مشهد توزیع می شود، روزانه 5/2 میلیون لیتر بنزین و 5/1 میلیون لیتر گازوئیل یورو 4 نیز در مشهد نیز توزیع می شود و این موضوع را به شدت دنبال می کنیم، حتی برای خودرو ها هم طبق سیاست سازمان حفاظت محیط زیست ،تنها برای خودرو های یورو 5 مجوز صادر می شود. مشهد جزو رکوردداران وجود انواع پدیده اینورژن در میان کلان شهرهای دنیاست مدیر کل حفاظت محیط زیست در ادامه آمار تکان دهنده ای از منابع آلاینده هوای مشهد ارائه می کند و می گوید: موضوع آلایندگی هوای مشهد موضوع پیچیده ای است، در مشهد ما با پدیده ای با نام اینورژن مواجه هستیم، به نحوی که مشهد جزو رکورد داران وجود انواع پدیده اینورژن در میان کلان شهرهای دنیاست، در سال 322 روز با اینورژن های مختلف در شهر مشهد روبه رو هستیم و این آمار بسیار عجیب و غریب است.وی با بیان این که نمی توانیم مقصر آلودگی هوای مشهد را تنها وضعیت جغرافیایی بدانیم، می افزاید: منابع آلاینده حاصل انواع فعالیت ها در شهر است، تغییر کاربری هایی که صورت می گیرد، در ارتفاعات جنوبی که تنفسگاه شهر است نباید به جز کاربری فضای سبز کاربری دیگری ایجاد شود، در واقع ارتفاعات جنوبی مسیر چرخش هوای مشهد است. وی ادامه می دهد: همان طور که رئیس دادگستری استان گفتند ضلع جنوبی خط قرمز ماست ، یعنی این که تمام آن منطقه باید کاربری فضای سبز باشد.وی تاکید می کند: اقدامات انجام شده در خصوص نوسازی و اسقاط خودروها و سن فرسودگی آن ها در میزان آلودگی هوای مشهد خیلی ضعیف است و باید فکری برای آن کرد. 64 درصد از بخش آلودگی هوای شهر مشهد مربوط به منابع متحرک است آن طور که محمد پذیرا رئیس اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی گفته طبق نتایج به دست آمده، 64 درصد از بخش آلودگی هوای شهر مشهد مربوط به منابع متحرک و 36 درصد مربوط به منابع ثابت است، خودروهای شخصی 33 درصد، کامیون ها و موتورهای دیزلی 13 درصد، موتورسیکلت ها 5 درصد، وانت بارها6/6 درصد، کوره های آجر پزی و ریخته گری و سیمان 6 درصد، حمل و نقل ریلی و هوایی 3 درصد و نیروگاه ها نیز 19 درصد در آلودگی هوا نقش دارند.وی با بیان این که بیشترین منابع آلایندگی در شهر مشهد مربوط به خودروهای شخصی است ،می افزاید: در حوزه حمل و نقل عمومی تاکسی ها 2/1 درصد و اتوبوس ها 2/5 درصد در آلودگی هوای مشهد سهیم هستند، همچنین بر اساس نتایج منتشر شده در مجموع چیزی حدود 245 هزار تن آلاینده های مختلف در هوای شهر مشهد در یک سال منتشر می شود.وی در پاسخ به این سوال که با وجود اتوبوس های فرسوده زیاد آیا در مشهد نتایج تحقیقات به درستی احصا شده است؟ می گوید: طبق محاسباتی که انجام شده تعداد و مسیر رفت و آمد اتوبوس ها میزان شاخص بوده و پشت این ها محاسبات علمی است، در واقع آلودگی هوای ناشی از اتوبوس ها از آن چیزی که درذهنیت عموم و مردم وجود دارد کمتر است.وی در پاسخ به این که مدیریت شهری به عنوان یکی از اعضای کارگروه کاهش آلودگی چه کاری انجام داده و چه برنامه ای دارد؟ می گوید: خود مجموعه شهرداری یک برنامه بومی درون سازمانی برای خودش تدوین کرده که در قالب یک طرح جامع کاهش آلودگی هوا به شورای شهر ارائه شده است، در بحث آلودگی هوا تا زمانی که شما ندانید که اصلا کدام آلاینده مهم تر است و کدام منبع مهم تر است که نمی شود برنامه ریزی کرد. گوگرد گازوئیل استفاده شده در نیروگاه های مشهد بالاتر از حد استاندارد است به گفته پذیرا، نیروگاه های مشهد تا سال گذشته از سوخت مازوت استفاده می کردند، الان گازوئیلی که برای سوخت نیروگاه ها استفاده می شود گوگرد آن بالاتر از حد استاندارد است.هرچند استفاده از مازوت در نیروگاه توس در مشهد به گفته برخی مسئولان متوقف شده و به جای آن از گاز طبیعی استفاده می شود؛ اما همتی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان از استفاده دوباره سوخت مازوت در این نیروگاه اظهار نگرانی کرده است که شاید با فرارسیدن فصل سرما گاز طبیعی به این نیروگاه نرسد. موضوعی که فرزاد بهشتی توندری دادیار حوزه معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم و حفظ حقوق عامه دادسرای مرکز استان نیز به آن اشاره می کند و می گوید: موضوع حذف سوخت مازوت از نیروگاه توس درسال ۱۳۹٨ در دستور کار حوزه دادستانی قرار گرفت، مدیران کشوری را در خصوص این موضوع فراخوان کردیم، علاوه بر این موضوع هم به موازات آن پیگیری هایی از دادستانی کل کشور انجام و درنهایت مشخص شد در ارتباط با این که چه سوختی نیروگاه های استان استفاده کنند و چه میزان تولید برق داشته باشند، هیچ کدام در اختیار خودشان و مدیران استانی نیست و شرکت ملی گاز ایران و شرکت تولید نیروی برق کشور در باره این موضوع تصمیم می گیرند که کدام نیروگاه ها از سوخت گاز و کدام از مازوت و کدام از گازوئیل استفاده کنند.وی می افزاید: نتیجه و تصمیم نهایی این شد که نیروگاه توس در هشت ماه اول سال حتما باید برای تامین سوخت خود از گاز طبیعی استفاده کند و اکنون در این هشت ماه اول سال ١٣٩٩ همین امر انجام شده است .وی می گوید: در چهار ماه پایانی سال اگر تامین گاز برای مصارف خانگی در شرایط اضطرار قرار گرفت چون تامین گاز طبیعی برای مصارف خانگی در اولویت قرار دارد تنها با تأیید کمیته چهار نفره با محوریت استانداری و به صورت محدود و موقت استفاده از سوخت مازوت توسط نیروگاه توس جایز است.وی از افزایش مصرف گازوئیل با حذف سوخت مازوت در نیروگاه ها اظهار نگرانی می کند و می گوید: مصرف گازوئیل در بقیه نیروگاه ها متاسفانه افزایش پیدا کرده و علت این است که در تامین گاز طبیعی محدودیت وجود دارد. تشکیل پرونده در دستگاه قضایی برای سهل انگار در صورت نیاز بهشتی با بیان این که دادستانی در حوزه آلودگی هوای مشهد پیگیر مطالبات مردمی است ،تاکید می کند: دادستانی مکاتبه ای با مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران داشته که برنامه هایشان را راجع به تقویت خط لوله های گاز ورودی به استان ارائه کنند، طبیعتا حوزه دادستانی پیگیر مطالبات مردمی در راستای پیشگیری از وقوع جرم است، هر جایی متوجه شویم این کم کاری ها وجود دارد از طرق پیشگیرانه موضوع را پیگیری می کنیم و اگر نتیجه مطلوب حاصل نشد در راستای دستورالعمل مقابله با ترک فعل مصوب ریاست محترم قوه قضاییه برای مدیران سهل انگار پرونده تشکیل خواهد شد.وی تصریح می کند: مکاتبه دادستانی به شرکت گاز هم منعکس شده و حتما باید گزارش هایی را در خصوص این که برای توسعه تقویت خطوط فشار قوی گاز استان خراسان رضوی چه اقدامی انجام داده اند به ما ارائه کنند، اگر دلایل آن ها ناموجه باشد به سمت برخورد قضایی پیش خواهیم رفت.وی با بیان این که مطالبه جدی ما از شرکت گاز است که در واقع باید گزارش هایی را به دادستانی ارائه کند، می گوید: مطالبه جدی دادستانی از شرکت گاز استان خراسان و شرکت ملی گاز این است که خطوط تقویت فشار را اجرا کنند و اگر این اتفاق بیفتد در حوزه مصرف گاز عملا محدودیت نخواهیم داشت و صنایع نیز از گازوئیل کمتری استفاده می کنند. وی با اشاره به این که در خصوص هوای پاک حدود 27 دستگاه وظیفه دارند، می گوید: بخش مهمی از آلودگی های هوا برمی گردد به دستگاه هایی که دراصطلاح نقش تسهیل کنندگی و خدمات رسان را دارند، از جمله دستگاه هایی مانند خودرو سازی که باید به صورت جدی پای کار بیایند.سالیانی مدیرکل دفتر فنی، حمل و نقل و ترافیک استانداری خراسان رضوی نیز در گفت وگو با خراسان رضوی در پاسخ به این سوال که با سرد شدن هوا آلودگی هوای مشهد بیشتر شده و با وضعیت بیماری کرونا نیز وضعیت تشدید می شود، تمهیدات استانداری برای کاهش آلودگی هوا چیست؟ می گوید: بر اساس سیاهه آلودگی هوای مشهد وظیفه هر دستگاه و اقدامات آن ها در شرایط مختلف آلودگی هوا اعم از پاک، سالم و ناسالم برای گروه های حساس و تمام گروه ها مشخص شده است و برای امسال هم جمع بندی اقداماتی که باید انجام شود به طور خاص با توجه به مباحثی که مرتبط با کروناست در کمیته فنی کارگروه انجام شده است. برنامه ریزی می کنیم ان شاءا... بتوانیم در هفته آینده جلسات کارگروه آلودگی هوا را برگزار کنیم. نگرانی استانداری از تامین نشدن سوخت گاز طبیعی نیروگاه ها و پیگیری برای حل آن وی می افزاید: نگرانی ما تامین کافی سوخت گاز نیروگاه هاست که در حال پیگیری است.وی در پاسخ به این سوال که ظاهرا این نگرانی وجود دارد که نیروگاه ها نتوانند در واقع گاز طبیعی را تامین کنند و مجبور شوند از سوخت مازوت استفاده کنند؟ می گوید: بله این نگرانی در سال های گذشته وجود داشت و با پیگیری هایی که انجام شده بخش زیادی از مشکلات رفع شده است، اما بخشی مربوط به تصمیمات مراجع ملی است که به خوبی مدیریت شود تا با مشکل مواجه نشویم. پیگیری تعطیلی پنچ شنبه در مشهد وی با بیان این که اگر آلودگی هوای مشهد بیشتر شود طرح زوج و فرد از در منازل اجرا خواهد شد ،می گوید: اگر آلودگی هوای مشهد این گونه شود امکان اجرای طرح زوج و فرد از در منازل وجود دارد، اما هنوز بحث های آلودگی ما به آن مراحل نرسیده است. باید بررسی کنیم محدودیت های اخیر چه تاثیری در کاهش آلودگی هوا دارد.در ادامه، محمد عرفانی معاون اداره کل محیط زیست استان در گفت وگو با خراسان رضوی نیز از برنامه کاهش 50 درصدی آلودگی هوای مشهد خبر می دهد و می گوید:باید استراتژی در شهر مشهد، به نحوی باشد که ما به سمت کمترین میزان تولید آلودگی برویم، حذف مازوت از نیروگاه ها، تداوم در توزیع سوخت بنزین و گازوئیل یورو 4، کاهش بخارات بنزین در برخی از پمپ های بنزین و تداوم معاینه فنی خودروها از جمله موضوعاتی است که در این راستا دنبال می کنیم؛ همچنین نکته بسیار مهمی که وجود دارد براساس قانون هوای پاک تغییر ساعات کاری و تعطیلی پنج شنبه ها را پیگیری می کنیم. سهم حمل و نقل عمومی در آلودگی هوا گرچه از آلایندگی هوای مشهد سهم ناوگان حمل و نقل عمومی به ویژه اتوبوس در مقابل سایر آلایندگی ها کمتر است اما آیا مدیریت شهری توانسته برای نوسازی حمل و نقل عمومی اقدام کند و پیگیری لازم در این زمینه را انجام دهد! گرچه در دوره اخیر مدیریت شهری اقداماتی در این خصوص انجام شده اما طی 10 سال گذشته پیگیری از دولت برای اختصاص بودجه ناچیز بوده است.آن طور که حسینقلی زاده مقدم رئیس سازمان اتوبوسرانی مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی اعلام کرده از سال 90 تا سال 99 دولت در مجموع 111 میلیارد تومان به این سازمان کمک کرده ، این در حالی است که بودجه پیش بینی شده که توسط شورای شهر مشهد تصویب شده 649 میلیارد تومان است، همچنین در این مدت اختصاص یارانه بلیت توسط دولت به سازمان تنها 40 میلیارد تومان بوده در صورتی که بر اساس بودجه باید 100 میلیارد تومان کمک می کرده است.وی می افزاید: هم اکنون 1830 دستگاه اتوبوس در شهر مشهد فعالیت می کنند که حدود 50 درصد از این اتوبوس ها عمر بالای 9 سال دارند این در حالی است که میانگین عمر مفید اتوبوس ها 5/5 سال است، حتی کمتر از 10 درصد از اتوبوس های شهری مشهد از گاز طبیعی استفاده می کنند و 90 درصد سوخت اتوبوس ها از گازوئیل است.∎​