به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، اهمیت تجارت خارجی در رشد و پیشرفت کشور‌ها موضوعی است که نمی توان منکر شد، چراکه سهم آن در تولید ناخالص دنیا از رقم ۵ درصد در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۲۰ درصد در سال‌های اخیر رسیده است؛ از مهمترین عوامل توسعه تجارت خارجی در کشور‌ها، وجود اطلاعات بازار‌های هدف و شناسایی چگونگی ورود به آن‌ها و تسهیل توافقات دوجانبه است؛ به همین منظور حضور رایزن‌های بازرگانی و اقتصادی در سفارتخانه کشور‌ها و نقش تسهیل‌گری آنان هم اهمیت فراوان دارد.

بر اساس شواهد در حالی که حجم واردات سالانه ۱۵ کشور همسایه ایران ۱۱۶۰ میلیارد دلار است در سال گذشته ایران تنها ۲۴ میلیارد دلار به این کشور‌ها صادرات داشته است. یعنی با وجود اینکه ایران حدود ۱۵% از جمعیت منطقه را در خود دارد، ولی سهم آن از بازار منطقه تقریبا ۲% است. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند یکی از عوامل زمینه ساز این امر، ضعیف عمل کردن رایزنان بازرگانی و اقتصادی در کشور‌های منطقه است.

رایزن بازرگانی همان رایزن اقتصادی است؟

 رایزنان بازرگانی در سال‌های گذشته نقش کلیدی در برقراری و توسعه روابط تجاری میان کشور‌ها ایفا کرده‌اند، به طوری که به عنوان یک بازوی کمکی به سازمان‌های توسعه تجارت در کشور‌ها در جهت پیشبرد اهداف تجاری عمل می‌کنند. در شرایطی کنونی که تحریم‌ها بر تجارت خارجی کشور و ماندگاری در بازار‌های صادراتی فشار وارد کرده است، تولید کنندگان انتظار دارند دولت و نهاد‌های اجرایی مسیر پر فراز و نشیب کسب‌و‌کار بین‌المللی شرکت‌های ایرانی را هموار کنند.

چند رایزن بازرگانی و چند رایزن اقتصادی در کشور‌های همسایه داریم؟

حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که سفارتخانه از مجموعه‌ای از عوامل دیپلماتیک در حوزه‌های مختلف تشکیل می‌شود؛ سفیر، معاون سیاسی، رایزن سیاسی، رایزن فرهنگی، رایزن نظامی، رایزن مطبوعاتی، رایزن اقتصادی و دبیرانی که به عنوان دبیر وابسته کار و فرهنگی هستند.

او همچنین گفت ایران مجموعا ۲۰ سفاتخانه مادر در پایتخت‌های کشور‌های مهم جهان دارد، مانند چین، روسیه، عراق، سوریه، لبنان و آلمان که وظیفه آن این است بازار‌هایی برای کالا‌های ایرانی پیدا کند و از طریق برقراری رابطه با تجار و شرکت‌های مختلف زمینه صدور کالا‌های ایرانی را به آن کشور میزبان فراهم کند.

هانی زاده تاکید کرد که رایزن‌های اقتصادی در این شرایط باید فعالیت خود را افزایش دهند، ایران دارای ارزش‌های بالایی در زمینه کالا‌های صادراتی است مانند کالا‌های مربوط به صنعت پتروشیمی و کشاورزی، بنابراین رایزنی‌ها می‌تواند تاثیر گذار باشد، لذا وزارت امور خارجه باید تصمیم گیری کند و شخصیت‌های تاثیرگذار با تحصیلات اقتصادی و آشنا به زبان کشور میزبان را اعزام کند تا زمینه صادرات کالا‌های ایرانی را فراهم شود.

هانی زاده با تاکید بر اینکه رایزن اقتصادی اهمیت بالایی در تعریف دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران به ویژه در حوزه دیپلماسی اقتصادی دارد، گفت که معاونت اقتصادی وزارت خارجه بعد از تحریم‌هایی که بر کشورمان اعمال شد به عنوان یکی از بخش‌های مهم وزارت خارجه انتخاب شد و حوزه بسیار مهمی در دستگاه دیپلماسی ایران به عنوان معاونت اقتصادی به وجود آمد، از این جهت که رایزنی‌های اقتصادی مستقیما زیر نظر معاون اقتصادی وزیر خارجه فعالیت می‌کنند.

او با تاکید بر اینکه در برخی کشور‌ها مثلا در اتحادیه اروپا رایزنی‌های ایران باید فعالیت بیشتری داشته باشد، اما در مجموع فعالیت‌ رایزن‌های اقتصادی ایران در روسیه و چین پررنگ‌تر بوده است، گفت که دو نوع رایزن اقتصادی داریم، وابسته اقتصادی که به عنوان دبیر دوم فعالیت می‌کنند یا رایزن اقتصادی.  ما در روسیه، چین، لبنان، عراق، سوریه و آلمان و فرانسه معمولا رایزن اقتصادی داریم در بقیه کشور‌ها که اهمیت اقتصادی زیادی ندارد وابسته اقتصادی داریم، البته اکنون مشخص نیست که در چند کشور رایزن داریم، ولی مجموعا در ۶ کشور رایزنی اقتصادی فعالی داریم.

سابقه حضور رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی

رایزن‌های بازرگانی از پیش از انقلاب بوده‌اند و این پستی است که در همه سفارت‌خانه‌ها وجود دارد. در سفارت‌خانه‌ها چند تا پست تعریف شده است. یکی از آن‌ها پست دیپلماتیک است که کادر دیپلماتیک وزارت امور خارجه را شامل می‌شود. در بعضی از کشورها، ما وابسته‌های نظامی داریم که در کادر‌های نظامی هستند که یا از سپاه یا از ارتش هستند. این وابسته‌ها به تناسب کشور‌ها انتخاب می‌شوند. در بعضی از کشور‌ها وابسته‌ها و رایزن‌های فرهنگی داریم که بعضاً این‌ها از سوی سازمان ارتباطات تعیین می‌شوند.

اغلب اوقات هم که شخصی از جانب وزارت‌خانه‌های مربوط معرفی نشود، وزارت خارجه از اعضای کادر خود استفاده می‌کند. یک رایزن هم داریم که رایزن بازرگانی است. این هم دو نوع است. گاهی از سمت وزارت صنعت و نهاد‌ها تعیین می‌شوند، گاهی هم که ما رایزن بازرگانی نداریم، سفارت‌خانه‌ها از کادر و نیرو‌های خودشان برای رایزنی اقتصادی فردی را انتخاب می‌کنند. این‌ها رایزن بازرگانی نیستند. ولی سعی می‌کنند که آن وظایف را انجام بدهند.

رایزن اقتصادی و یا رایزن اقتصادی – بازرگانی حاضر در سفارتخانه‌ها می‌تواند با رفت و آمد‌ها، نشست و برخاست‌ها، برگزاری جلسات و نمایشگاه‌ها حکم بازاریاب را برای کشور داشته باشد. این موضوع باعث رونق اقتصادی، تولید و اشتغال خواهد شد.

 فراخواندن تعداد اندک رایزنان اقتصادی و بازرگانی، حقیقت دارد؟

سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ۲۱ آبان ماه با تکذیب تعطیلی رایزنی‌های اقتصادی و بازرگانی سفارت‌خانه‌ها، گفت که رایزنی‌های بازرگانی و رایزنی‌های اقتصادی ما توسط وزارت امورخارجه اعزام نمی‌شوند، بلکه از سوی وزارت صمت اعزام می‌شوند، اما همه سفارتخانه‌های ما رایزن اقتصادی و کارشناس اقتصادی که خود وزارت خارجه اعزام کرده را دارند.

معاون وزیر امور خارجه کشورمان گفت که به نظر من افراد و تعداد آن‌ها مهم نیست مهم مأموریت‌هایی هست که به سفارتخانه‌های ما داده می‌شود. الان در شرایط تحریمی سفارتخانه‌های ما در خارج از کشور چند ماموریت دارند که اولین آن ماموریت اقتصادی است. خود سفیر و همه کارمندان از نظر ما رایزنان و کارشناسان اقتصادی هستند و باید ماموریت‌های اقتصادی را دنبال کنند که در راس آن‌ها مقابله با تحریم و راه‌های جبرانی برای عبور از سد‌هایی است که آمریکا ایجاد کرده است.

او همچنین گفت که مقداری تعدیل نیرو بوده آن هم به خاطر کمبود بودجه‌ای و بعضی تحولات ساختاری بوده است. اما به نظر من اصلا این موضوع که کجا رایزن داریم یا نداریم مهم نیست، مهم این است که کل سفارتخانه رایزن اقتصادی است و خود سفیر و کارمندان ماموریت اقتصادی دارند.  ماموریت دوم سفارتخانه‌های ما که بسیار مهم است، جلوگیری از اجماع سازی آمریکا علیه ایران است که نمود آن را مدتی پیش دیدید که جامعه جهانی در مقابل آمریکا در شورای امنیت ایستاد و آمریکا نتوانست اجماعی علیه ما ایجاد کند و خود آمریکا منزوی شد، بنابراین ما به جای اینکه در نمایندگی‌هایمان به افراد نگاه کنیم، باید به ماموریت‌ها نگاه کنیم که ماموریت اقتصادی در راس آن است.

رایزنان اقتصادی چقدر موفق بودند؟

غلامرضا انصاری معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه ۲۶ آبان ماه در گفت‌وگویی درباره دستور رئیس جمهور به وزارتخانه‌ها برای مبحث تهاتر گفت که باید همه وزارتخانه‌ها کمک کنند و پشتیبانی این کار فراهم شود تا وزارت امور خارجه بتواند در خارج از کشور، شرکت‌ها را مورد حمایت قرار دهد. نکته بسیار مهم این است که سایر کشور‌ها در منطقه و سایر مناطق نگاه مثبت و عالی به قدرت و توان صدور خدمات فنی و مهندسی کشورمان دارند.

انصاری در ادامه گفت: ارزیابی ما در خصوص روند کار سفرا و اینکه چقدر وارد کار‌های اقتصادی شده اند، مثبت است. جهت گیری اصلی وزارت امور خارجه در گذشته، مباحث سیاسی بوده و الان با توجه به نیاز‌های کشور به ویژه در سال‌های تحریم، موضوع اصلی کشور مسائل اقتصادی است. وزارت خارجه در جهت گیری سفارتخانه‌ها به سمت پیشبرد اهداف اقتصادی اهمیت داشته و خوشبختانه در این زمینه و علی الخصوص در سال‌های اخیر موفق بوده ایم.

معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه با بیان اینکه اهداف و برنامه‌های تعیین شده توسط دولت پیگیری و عملیاتی شده است، گفت که تجارت خارجی را به سمت شرق متوجه کرده ایم و بخش مهمی از تجارت خارجی ایران با کشور‌های همسایه است. سفارتخانه‌های ما به ویژه در کشور‌های همسایه و علاقه‌مند به همکاری، به شدت در حال فعالیت اقتصادی هستند. یکی از ویژگی‌های بارز فعالیت در سفارتخانه‌های ایران، دستور العمل محور بودن است. آن‌ها با دریافت خطوط مد نظر مرکز و دستورالعمل‌های دریافتی، اقدامات اجرایی را آغاز و فعالیت می‌کنند.

انصاری در ادامه گفت  که ما با همه کشور‌های همسایه علیرغم تحریم‌های شدید و کرونا، رشد تجارت خارجی داریم. حتی اگر ما را با بقیه طرف‌های تجاری خودشان مقایسه کنید ما جز کشور‌های موفقی بودیم که علیرغم تحریم‌ها توانستیم در صادرات موفق عمل کنیم. خوشبختانه اخیرا محدودیت‌های تهاتر برداشته شد. بیش از دو سال است که وزارت خارجه از تمام سازمان‌ها درخواست می‌کند که مبحث تهاتر را جدی بگیرند. از چند ماه پیش رئیس جمهور به میدان آمد و همه وزارتخانه‌ها را موظف کردند. چند هفته قبل شاهد نشست وزیر صمت، جهاد کشاورزی، نفت و بانک مرکزی بودیم که همگی تاکید بر سازماندهی قوی‌تر تهاتر داشتند.

معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه مانعی بر سر تهاتر نیست، چون نه محدودیت کالا در کشور ما وجود دارد و نه محدودیت کالا در واردات داریم، گفت که اگر این کار را دو سال پیش انجام داده بودیم، شاهد نتیجه بهتری بودیم، خوشبختانه با پیگیری مستمر وزارت امور خارجه این اتفاق افتاده است و شاهد اجرایی شدن آن هستیم. با بحث تهاتر، کشور‌ها می‌توانند به راحتی با ما همکاری داشته باشند. در همه کشور‌های منطقه شرق و غرب آسیا، امریکای لاتین و ... این کار عملی است.

او گفت که تمرکز اصلی ما در تجارت در سال ۹۸ و ۹۹ همسایه‌ها و طرف‌های تجاری بزرگ مثل چین، هند و روسیه بودند؛ بنابراین ما هم تنوع مقصد در صادرات داشتیم، صادرات انواع و اقسام کالا‌ها را داشتیم. یعنی آن چیزی که برای صادرات آزاد بوده را توانستیم صادر کنیم و مقاصد متنوع صادراتی نیز داشتیم.

در نهایت باید گفت که یکی از اصلی‌ترین موانع بر سر راه تجارت ایران با کشور‌های دنیا تحریم سیستم بانکی و مشکلات در حمل و نقل پول است، از طرفی بر اساس تئوری‌های علم اقتصاد در سایر کشور‌ها در راستای کاهش هزینه مراودات تجاری تمایل به برقراری روابط بازرگانی و اقتصادی با کشور‌های همسایه افزایش یافته است. از این رو در چنین شرایطی در اولویت قرار دادن توسعه روابط اقتصادی بین ایران با کشور‌های همسایه خود از مهمترین اقدامات جهت حل مشکلات اقتصادی به شمار می‌آید که نقش رایزنان بازرگانی و اقتصادی در این موضوع حائز اهمیت است.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/