حسین حاجیلو، پژوهشگر حوزه تحریم در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره اقدام وزارت خارجه آمریکا که معافیت عراق از تحریم‌های ایران را ۴۵ روز دیگر تمدید کرده است، گفت: آمریکایی‌ها در تحریم‌های ده سال اخیر، منابع مالی ایران را مورد هدف قرار دادند، در دوره قبلی تحریم‌ها (سال ۹۰ به بعد) نفت را تحریم و دسترسی ایران به پول نفت را محدود کردند. اما در دوره جدید، یعنی پس از خروج آمریکا از برجام، علاوه بر نفت، دسترسی ایران به پول گاز و برق صادراتی نیز بسیار محدود شد.

وی ادامه داد: تحریم پذیری نفت، نسبت به گاز و برق بیشتر است چون کشوری که از ما برق می‌خرد، نیازی جدی و فوری به آن دارد و قابلیت جایگزینی این محصول در کوتاه مدت بسیار مشکل است. آمریکایی‌ها می‌دانند عراق امکان جایگزینی برق ایران را ندارد و اگر معافیت تحریمی تمدید نشود، امکان اجرای این تحریم وجود نخواهد داشت، به همین دلیل آمریکا، عراق را از تحریم‌ها معاف می‌کند. به بیان ساده‌تر اگر آمریکا، خرید برق از ایران را از تحریم‌های خود معاف نکند، یا عراق با خاموشی مواجه خواهد شد و یا مقابل تحریم آمریکا خواهد ایستاد.

آمریکایی‌ها نقطه ضعف تحریم را تبدیل به فرصت می‌کنند

پژوهشگر حوزه دیپلماسی اقتصادی با اشاره به سو استفاده آمریکا در معافیت محصولات تحریم ناپذیر، گفت: نکته قابل توجه آنجاست که آمریکا نقطه ضعف خود را به عنوان امتیاز می‌فروشد و جایی که نمی‌تواند یک حوزه اقتصادی را تحریم کند آن را تبدیل به امتیازی تحت عنوان «معافیت تحریمی» می‌کند و مابه ازای این امتیاز خود ساخته را از کشور مقابل می‌گیرد به عنوان نمونه، آمریکا معافیت تحریمی عراق را ۴۵ روز دیگر تمدید کرده و بعداً هم بار دیگر به صورت دوماهه یا ۴۵ روزه تمدید خواهد کرد و هر دفعه امتیازی را از عراق می‌گیرد. کشور عراق به شدت به لحاظ انرژی برقی و گازی به ما وابسته است، ۳۰ الی ۴۰ درصد از انرژی مصرفی خود را از ایران تأمین می‌کند بنابراین امکان قطع واردات برق از ایران را ندارد.

وی ادامه داد: البته آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها ادعا می‌کنند برای توسعه تولید برق در عراق اقدام می‌کنند. اما این ادعا از قدیم مطرح بوده و در کوتاه مدت و میان مدت قابل اتکا نیست چرا که برای دست زدن به چنین اقدامی لازم است که آمریکا اطمینان سیاسی از دولت حاکم بر عراق داشته باشد. تغییر جهت وابستگی‌های یک کشور در حوزه انرژی کاری استراتژیک و بلند مدت است، بنابراین تا زمانی که به اطمینان سیاسی نرسد، تولید برق عراق را بطور جدی توسعه نخواهد داد.

صادرات برق به عراق تحریم ناپذیر است

حاجیلو با اشاره به تحریم ناپذیری صادرات برق ایران به عراق در کوتاه مدت، بیان داشت: این معافیت‌ها این نکته را تصریح می‌کند که کشور عراق از نظر تحریمی با کشورهای اروپایی تفاوت ماهوی دارد. آمریکا در مواجهه با کشورهای اروپا، به آنها دیکته می‌کند که از ایران نفت نخرند و پس از مدتی همه معافیت‌های تحریم نفتی را لغو می‌کند و خرید نفت ایران از اروپا به صفر می‌رسد، اما نمی‌تواند جلوی خرید برق ایران توسط عراق را بگیرد. بنابراین تفاوتی ماهوی بین همسایگان و غیرهمسایگان وجود دارد.

وی افزود: تعامل ما با همسایگان از این جهت که یک تعامل خاکی است و باعث وابستگی متقابل دو کشور به یکدیگر می‌شود، اثرگذاری تحریم در آن سخت‌تر خواهد شد و آمریکایی‌ها نمی‌توانند رشته ارتباط ایران با کشورهای همسایه را پاره کنند. چنین تفاوتی، این درس را به ما می‌دهد که باید به سراغ گسترش همکاری‌ها با کشورهایی که با آنها مرز خاکی داریم برویم.

باید هزینه تعامل با همسایگان را کاهش دهیم

پژوهشگر حوزه دیپلماسی اقتصادی بیان داشت: باید برای تعامل اقتصادی با همسایگان جذابیت اقتصادی ایجاد کنیم. تحریم، هزینه تعامل اقتصادی با ایران را افزایش می‌دهد و فایده آن‌را کاهش می‌دهد تا رشته همکاری پاره شود. کاری که ما باید انجام دهیم کاملاً عکس این است یعنی باید هزینه‌های این تعامل در حوزه بیمه، گمرکات، حمل و نقل و مالی و … را کاهش دهیم و منجر به افزایش فواید آن شویم.

وی ادامه داد: ۶۰ درصد بنزین صادراتی کشور به عراق است این به دلیل نزدیک بودن این کشور و داشتن جذابیت برای عراق است.

حاجیلو با بیان راهکار بی اثر کردن تحریم‌ها، گفت: در صادرات نفت و گاز یک تعامل شاهرگی وجود دارد و تسویه مالی این تعامل نیز محدود و مشخص است در حالی که باید تعاملات شاهرگی را به تعاملات مویرگی تبدیل کنیم. به بیان ساده‌تر پول فروش برق و گاز بسیار درشت است و کنترل آن نیز برای طرف آمریکایی ساده‌تر است. متأسفانه، آمریکا در تعامل ایران و عراق برای تسویه مالی فروش برق و گاز دخالت کرده و به واسطه اشتباهی که از سوی بانک مرکزی رخ داده است، پول برق و گاز صادراتی ایران به عراق در این کشور قفل شده است که میزان آن در رسانه‌ها حدود ۵ میلیارد دلار گزارش شده است.

وی اظهار داشت: اگر به‌جز دولت، بخش خصوصی هم می‌توانستند به وسیله نیروگاه‌های کوچک در صادرات برق به عراق مشارکت داشته باشند، تسویه مالی بسیار ساده‌تر انجام می‌شد، همانطور که تسویه مالی صادرات تجار ایرانی به سادگی از طرق مختلف انجام می‌شود یا در تسویه مالی بنزین که تقریباً مشکل خاصی نداریم.

تراز تجاری با عراق باید متعادل شود

پژوهشگر حوزه دیپلماسی اقتصادی در پایان با اشاره به لزوم تعادل تراز تجاری بین ایران و عراق تشریح کرد: صادرات ما به عراق بیش از ۱۰ میلیارد دلار است اما متأسفانه کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار از این کشور واردات داریم. این اتفاق ظاهراً به نفع ایران است اما در میان مدت و بلند مدت این تجارت یک طرفه پایدار نخواهد ماند و برای پایداری تجارت باید تراز تجاری مان متعادل‌تر شود. عراق باید تبدیل به مرکز واردات کالای اساسی ایران شود اما متأسفانه در حال حاضر به جای عراق کشورهای دیگری که ارتباط خوب سیاسی هم با آنها نداریم، مانند امارات متحده عربی را مرکز واردات خود قرار داده ایم.