گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بودجه ١۴٠٠ سرنوشت درآمد‌ها و هزینه‌های کشور را در سال آینده تعیین می‌کند. در حالی که سال ٩٩ بودجه‌ای که دولت نوشت سرنوشت خوبی نداشت و آنگونه که پیش بینی شده بود محقق نشد. هر چند دولت چند ماهی بیشتر مسوول اجرای بودجه نیست، اما بودجه ناقص و معیوبی که طبق روال قبل بسته شود دست دولت بعدی را در اداره و کنترل اقتصاد می‌بندد. حسین درودیان؛ کارشناس مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه در این باره با ما سخن گفته است.

درآمد و مصارفی که در بودجه دیده می‌شود چقدر به واقعیت اقتصادی ما نزدیک است؟
بنده معتقدم درآمد و هزینه‌هایی که در بودجه می‌آید چه در بودجه سال جاری چه در بودجه ١۴٠٠ تقریبا صوری است به این دلیل که بودجه ریزی ما واقعا بودجه ریزی بر مبنای درآمد‌ها نیست که براساس آن یک سری هزینه‌ها را تعریف کنیم و به پشتوانه آن منابع را مدیریت کنیم. به هر حال در ردیف بودجه‌های ما هزینه‌ها و مصارفی وجود دارد که چسبنده هستند لذا خیلی قابل تجدید نظر نیستند بنابراین این ردیف بودجه‌ها معمولا سر جای خود باقی می‌مانند. در طرف درآمد، درآمد‌ها و دریافتی‌های دولت به گونه‌ای چیده و تنظیم می‌شود که اینگونه نشان داده شود که بودجه تراز است و بنحوی با نشان دادن دغدغه اینکه قیمت نفت در بودجه فلان رقم دیده شده یا مثلا در بودجه این تعداد بشکه نفت به‌فروش می‌رسد، آورده می‌شود در حالی که این دغدغه، زمانی معنی دار و تاثیرگذار است که کشور دارای درآمد‌های خوب و صادرات نفتی و غیر نفتی مطلوب و بالایی باشد، اگر وضعیت صادراتی و درآمدی کشور به این شکل باشد می‌توان گفت منابعی در دسترس داریم بر این اساس می‌توانیم مصارف، هزینه‌ها و درآمد‌های بودجه را پیش بینی کنیم یا اینکه آیا درست پیش بینی کرده ایم یا خیر؟ وقتی نمی‌دانیم منابع نفتی ما چقدر به فروش می‌رود، منابع ارزی ما چقدر آزاد می‌شود یا نمی‌شود، و اینکه در کل چقدر درآمد خواهیم داشت چگونه می‌توانیم شفاف و هدفمند درآمد‌ها و هزینه‌ها و مصارف را ببندیم و برای درآمد نداشته و غیر قابل پیش بینی مصارفی تعیین کنیم.

 

بنابراین قطع به یقین نمی‌توان گفت درآمد‌های ناشی از فروش نفت چقدر است؟
وقتی می‌دانیم در حال حاضر قیمت نفت به دلایل مختلفی پایین است و در موقعیت تحریمی قرار داریم که در هر صورت چه ۶۰۰ هزار بشکه نفت بفروشیم چه ٧٠٠ هزار و حتی اگر نرخ بالایی برای دلار و نفت هم مثلا درنظر بگیریم می‌دانیم که همچنان کسری بودجه قابل توجهی داریم، در همچین وضعیتی دغدغه‌های درآمدی و مصارفی که دولت روی آن تاکید دارد را نمی‌توان دغدغه‌های محتوایی عنوان کرد. به هر حال ما درباره بودجه همچنان با نگرانی‌های جدی رو به رو هستیم چرا که امکان پیش بینی درست از درآمد‌ها و مصارف نداریم.

پیش بینی‌های درآمدی بودجه چقدر قابلیت تحقق دارد؟
این پیش بینی چه محقق شود چه نشود، کم یا زیادش از حیث اینکه هزینه‌هایی که در بودجه پیش بینی شده تکان قابل ملاحظه‌ای بخورد و در آن جا بجایی‌های مفصلی صورت داده شود وجود ندارد. از این جهت برای اقتصاد در هم ریخته کشور تفاوتی ایجاد نمی‌کند به همین دلیل می‌گویم که بودجه کشور بیش از اینکه برای ما واقعی با‌شد بیشتر صوری است و جنبه‌های نوشتاری دارد.

چرا اصولا بودجه با کسری بودجه مواجه می‌شود؟
مشکل اصلی ما کم بودن درآمد‌ها و چسبنده بودن هزینه هاست، یعنی موضوعی که برای دولت در درجه اول مشکل ایجاد می‌کند همین است. دولت، چون به خوبی نمی‌داند که قیمت نفت و ارز چقدر می‌شود و، چون نمی‌تواند این قیمت‌ها را پیش بینی کند شاید در کوتاه مدت خیلی موثر و تعیین کننده نیست، اما در بلند مدت تاثیر گذار است بنابراین برای حل این موضوع در بلند مدت باید به فکر یک راهکار اصلی و اساسی باشیم، یعنی تنها راهکار حل این معضل اخذ مالیات است چرا که ما پوشش مالیاتی کمی داریم. نسبت مالیات به تولید ملی به نسبت بقیه کشور‌هایی که هم ردیف ما هستند نسبت بسیار پایینی است، به این معنا که بخش مهمی از اقتصاد ما به هیچ وجه مالیات نمی‌دهند، بخش‌هایی که حتما مشمول مالیات می‌شوند فرار مالیاتی دارند، یک عده هم که بر اساس قانون، معافیت مالیاتی دارند نیز مالیات نمی‌دهند. بی شک تا این موضوع مهم و این مسئله حیاتی برای اقتصاد کشور حل و فصل نشود در حقیقت گرفتاری و چالش‌های بودجه‌ای همچنان پابرجاست.

نظرتان در خصوص آنچه تا کنون درباره بودجه مشخص شده چیست؟
باز هم بر این موضوع تاکید می‌کنم وقتی بودجه ناتراز باشد و با واقعیت‌های اقتصادی کشور و با منابع و مصارف واقعی فاصله زیادی داشته باشد مشکلی حل نمی‌شود، اینکه منابع را چگونه چیده اند و دستکاری کرده اند اصلا موضوعیت ندارد و بیشتر به درد فروش به افکار عمومی می‌خورد. به هر حال در بودجه ١۴٠٠ نسبت به بودجه سال جاری ارقامی که در نظر گرفته شده خیلی بالا نیست و مقداری پایین‌تر از امسال دیده و نوشته شده، البته اگر از این ارقام هم برای ما بالاتر می‌دیدند هم در اصل برای ما تفاوتی نمی‌کرد، ممکن است که نفت یا کمتر یا کمی بیشتر فروخته شود، اما وقتی دولت نفت را کمتر دیده و منابع نفت با این مصارف بالا پایین دیده شده چگونه و از کجا منابع لازم را تامین می‌کند؟ به هر حال دولت در نوشتن بودجه دست خود را در فروش اوراق و دارایی‌ها باز گذاشته تا فشار روی تامین بودجه از طریق نفت را کمتر نشان دهد. در مجموع هم اکنون نمی‌توان درباره بودجه و چگونگی تامین منابع بودجه چندان پیش بینی کرد چرا که واقعا نمی‌دانیم سال آینده چه اتفاقی در عرصه اقتصاد و سیاست رخ می‌دهد، رخ دادن هر اتفاقی محتمل است. موضوعاتی مثل اینکه آیا فروش نفت ما به طور قابل توجهی بالا می‌رود یا خیر؟ اینکه ویروس کرونا مهار می‌شود یا خیر؟ پاسخ به این دو سوال و سوال‌های دیگری در خصوص بازگشت آمریکا به برجام و اینکه چه کسی رئیس جمهور قطعی آمریکا می‌شود، ترامپ می‌ماند یا می‌رود، همه و همه مسائلی است که در سال آینده روی اقتصاد، تحقق و عملکرد بودجه ما تاثیرات قابل تاملی به جا می‌گذارد.