به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بستان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در جلسه‌ای با موضوع «فمنیسم و تفاوت جنسی» که به صورت مجازی برگزار شد، با بیان اینکه فمنیسم مزیت‌هایی داشته که باعث جذب برخی افراد به خود شده و قطعاً آسیب‌هایی هم دارد، گفت: مزیت فمنیسم آن است که روی یک امر فطری دست گذاشته و همین سبب جذابیت و تأثیرگذاری آن شده است. این یک قاعده است که هر جنبش و مکتب فکری اگر با فطرت انسان‌ها همراهی کند، می‌تواند اثرگذار باشد و برعکس افکار و اعمال خلاف فطرت قطعاً با مشکلات زیاد مواجه خواهد شد.
وی افزود: فمنیسم در جایی که موفقیت به دست آورده، به علت همراهی با فطریات است؛ مثلاً در جایی که روی بحث عدالت جنسیتی هم به لحاظ نظری و هم عملی سرمایه‌گذاری کرده، موفق بوده است، زیرا عدالت‌طلبی در وجود همه انسان‌ها نهادینه در همه ابناء بشر است و بشری وجود ندارد که فطرتاً طرفدار ظلم باشد.
بستان با بیان اینکه سؤال محوری در این بحث از منظر روان‌شناسی آن است که آیا زن و مرد با هم تفاوت دارند یا خیر؟ یعنی دو صنف از یک نوع انسانی هستند؟ تصریح کرد: در غرب سال‌هاست که از جنبه زیست‌شناسی و روان‌شناسی مورد بحث قرار داده‌اند تا در این امر مسلم تشکیک ایجاد کنند و این پیش‌فرض را که زن و مرد تفاوت دارند، رد کنند.
تفاوت عقلانیت زن و مرد قابل تأیید به وسیله دین نیست
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تفاوت میان عقلانیت و احساسات در زن و مرد یک موضوع معروفی است که همیشه در مورد آن بحث شده است، اظهار کرد: برخی اختلاف نگرش‌ها در این زمینه آن قدر زیاد است که اندیشمندان غربی ابراز کسالت و خستگی از تداوم این مباحث دارند؛ آنها می‌گویند برخی تفاوت‌های زن و مرد کلیشه است و تفاوت واقعی نیست، اما برخی تفاوت‌ها مانند قدرت بدنی، هرمون‌ها و ... را واقعی می‌دانند. البته برای برخی موضوعات مانند این که آیا مردان عاقل‌تر هستند، برهان قانع‌کننده ارائه نشده است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به گزاره‌های دینی در خصوص تفاوت میان زن و مرد، گفت: در روش تجربی که مدنظر اندیشمندان غربی بود، برخی تفاوت‌ها و برخی اشتراکات به صورت قطعی پذیرفته شد و برخی هم هیچکدام غلبه ندارند؛ مانند عقلانیت و احساس. از نظر دینی هم تقریباً همین سه رویکرد وجود دارد؛ مثلاً تفاوت در قدرت بدنی زن و مرد همچنین تفاوت در نیازهای جنسی زن و مرد مدالیل متعدد در آیات و روایات دارد، به همین دلیل حقوق جنسی زن و مرد هم در دین متفاوت برشمرده شده است.
وی با بیان اینکه فی الجمله از منظر دین اصل تفاوت عقل و احساس و اصل تفاوت در نیازهای جنسی زن و مرد مورد پذیرش است؛ پس از منظر دینی برخی تفاوت‌ها قابل تأیید، برخی قابل رد و برخی نیز اختلافی است، به چرایی این تفاوت‌ها پرداخت و اضافه کرد: گفته شده منشأ اختلافات طبیعی یا غیرطبیعی (ناشی از تعلیم و تربیت و فرهنگ و اجتماع) است؛ از منظر اثباتی برخی تفاوت را ناشی از طبیعت نمی‌دانند، بلکه می‌گویند چون فرهنگ و الگوهای تربیتی ما متفاوت است، باعث تفاوت زن و مرد می‌شود؛ لیبرال‌ها یا فمنیست‌های آزادیخواه طرفدار این موضع هستند.
وی افزود: در برابر اینها کسانی طبیعت را مؤثر می‌دانند که هم شامل فمنیست‌ها و آنتی‌فمنیست‌ها می‌شود و در فرهنگ اسلامی هم جریان غالب گرایش به دیدگاه دوم دارند، یعنی تفاوت‌های زن و مرد را دارای منشأ فطری می‌دانند؛ برخی هم می‌گویند تفاوت را قبول داریم، اما این تفاوت‌ها کم است و نباید اینقدر بزرگ شود؛ مثلا اینکه درک ریاضی، بصری و فضایی زن و مرد با هم تفاوت دارند، اما چقدر این فرق مهم است؟ اینقدر اهمیت ندارد که از آن نتیجه‌گیری حقوقی کرده و تفاوت میان حقوق زن و مرد را مطرح کنیم.
بستان در جمع‌بندی این بحث، اظهار کرد: اجمالاً برخی تفاوت‌ها مانند قابلیت تولید مثل و مادری یا قدرت جسمی حتی از سوی فمنیست‌های لیبرال هم مورد پذیرش است و کسی در این موضوع مناقشه نمی‌کنند، لذا بیشتر اختلاف آراء به سمت مباحث روان‌شناسی و جامعه‌شناسی سوق یافته است. از منظر دینی هم تا جایی که بنده جست و جو کرده‌ام، به دلیل قانع‌کننده و معتبر نرسیده‌ام که منشأ تفاوت‌هایی مانند احساس و عقل، طبیعت باشد؛ ممکن است تقسیم کار میان زن و مرد در درازمدت (گرچه شاید متأثر از طبیعت هم بوده است) سبب شده تا روحیه احساسی‌تر در زنان و روحیه عقلانی و خشن‌تر در مردان شود.
نظر علامه طباطبایی و شهید مطهری در مورد قضاوت زنان
وی با بیان اینکه این یک فرضیه است، اضافه کرد: اگر این فرضیه درست باشد، در طبیعت اولیه زن و مرد تفاوتی نبوده؛ آیا متون دینی این فرضیه را رد کرده است؟ حداقل برای بنده ثابت نشده و گزاره روشنی نداریم که منشأ تفاوت زن و مرد را طبیعی بداند. بنابراین این گزاره که مردان عقلانیتر و زنان احساسی‌تر هستند، قابل تأیید توسط دین نیست. حتی در مقایسه دیدگاه بزرگانی مانند علامه طباطبایی با آیت‌الله جوادی آملی، تفاوت را می‌بینیم. علامه عمدتاً منشأ را طبیعی می‌داند، ولی آیت‌الله جوادی از منظر عرفانی بحث می‌کند؛ اینکه چرا عرفای زن به اندازه مرد نداشتیم؟
بستان افزود: ایشان معقتد است اگر زمینه برای ورود زنان به عرصه عرفان از منظر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و ... فراهم‌تر شود، زنان عارفه به مراتب بیشتری خواهیم داشت، بنابراین این تفاوت منشأ فطری و طبیعی ندارد؛ قرآن کریم هم براین نکته تأکید دارد که زن و مرد در کسب کمالات انسانی و قرب به خدا با هم تفاوتی ندارند.
وی با اشاره به تفاوت دیدگاه میان شهید مطهری و علامه طباطبایی در بحث ورود زنان به قضاوت و پست‌های کلان سیاسی، تصریح کرد: علامه طباطبایی تمرکز بیشتری روی این بحث دارند که اختلاف در زن و مرد در این موارد فطری و طبیعی است و ساختار زنان طوری است که در این مشاغل کارآیی لازم را ندارند، اما شهید مطهری این منشأ را فرهنگی و زمینه‌ای و ناشی از شرایط اجتماعی و سیاسی و تعلیم و تربیتی می‌داند. او تصریح می‌کند زنان می‌توانند وارد مشاغل کلان سیاسی و حتی قضاوت شوند و از مردان موفق‌تر هم بشوند، اما جمع کردن میان این مشاغل با مسئولیت مادری و فرزندپروری سبب کارآیی اندک آنان در این مشاغل خواهد شد.
وی در پایان گفت: طبق تحقیقاتی که بنده در آیات و روایات داشته‌ام، آیه و روایتی که با صراحت بتوان از آن عقلانیتر بودن مردان و احساسی‌تر بودن زنان را به دست آوریم، وجود ندارد یا حداقل بنده به آن نرسیده‌ام.
انتهای پیام
نظر شما